«وَ أَيِّدْنِی بِتَوْفِيقِكَ وَ تَسْدِيدِك وَ أَعِنِّی عَلَى صَالِحِ النِّيَّةِ وَ مَرْضِیِّ الْقَوْلِ وَ مُسْتَحْسَنِ الْعَمَلِ»
«خدایا! مرا با توفیق و راهنمایی خویش تأیید (تقویت) و مرا بر نیّت صالح و گفتار پسندیده و کردار نیکو یاری کن»
«أَيِّدْنِي» از ماده ید که نماد توان است؛ می‌باشد.
بنده در این فراز اظهار ضعف و عجز به پروردگار خویش کرده و از او می‌خواهد در مقابل خلق، موجود ضعیفی نباشد. بنده در هر مقام و مرتبه‌ای که باشد باید در پیشگاه الهی، اظهار عجز کرده دست خالی‌اش را نشان دهد.
حضرات معصومین علیهم‌السلام در اوج مقام قرب بودند و خدا نهایت لطف را به ایشان داشت؛ اما باز هم در ادعیه‌های مختلف دست نیاز خود را به سوی بارگاه الهی دراز کرده و عجز خویش را در پیشگاه الهی به نمایش می‌گذاشتند.
عامل حقیقی توانمند بودن
بنده می‌داند عامل حقیقیِ توانمند بودن، علم، آبرو و خانواده نیست بلکه تنها به توفیق الهی این امر محقق می‌شود. وقتی اعمال صحیح او با توفیق الهی، انجام شود؛ شخص توانمند خواهد بود.
توفیق از ماده موافقت است؛ یعنی امور بر وفق مراد و هماهنگ است. توفیق الهی یعنی خداوند هماهنگی‌های لازم را در زندگی فرد انجام دهد. البته گاهی در زندگی فرد شرایطی به وجود می‌آید که امور مختلف متعارض و متزاحم بوده و در ظاهر قابل جمع و هماهنگی با یکدیگر نیستند اما در همین شرایط، خداوند می‌تواند به گونه‌ای بین امور هماهنگی ایجاد کند که همه چیز در جای خود قرار گیرد.
در زندگی ناهماهنگ، شخص ناتوان است. هماهنگی در همه ابعاد شخصی، اجتماعی، خانوادگی و… فرد را توانا می‌سازد.
عوامل توانمندی فرد
در ادامه از حضرت آموزش می‌گیریم که توانمندی فرد، به هماهنگی نیّت و قول و عمل او بستگی دارد:
اگر به توفیق الهی نیّت انسان، نیّت صالحی بوده و گفتارش مورد پسند حق قرار گرفته و عملش نیکو باشد؛ در این صورت فرد توانمند و قوی محسوب می‌شود.
نیّت صالح
نیّت صالح، نیّتی‌ست که نافع بوده (صلاح در مقابل فساد است؛ فساد یعنی غیرنافع و صلاح یعنی نافع) و با انسانیّت انسان سازگار باشد و در دنیا و آخرت برای او کارایی داشته باشد. ممکن است انسان نیّت صالحی داشته باشد اما به دلایل مختلف، صلاحیت ورود به عالم برزخ و قیامت را نداشته باشد.
اما مهم‌ترین ویژگی نیّت خالص، مطابقت با موازین شرعی است. خانم قدوسی نقل می‌کنند: «شهید قدوسی(ره) بعد از بررسی پرونده قاتل شهید مطهری، شب تا صبح راه می‌رفتند و می‌گفتند: «هرچه فکر می‌کنم؛ قاتل جز به قصد قربت ایشان را نکشته است!»». در این زمانه نیز داعشی‌ها به قصد قربت شیعیان بی‌گناه را می‌کشند اما این قصد قربت قطعاً نفعی برایشان نخواهد داشت.
قصد قربت در نیّت امری صحیح است که از نظر شرعی جایز و مورد رضایت باشد. مثلا طلب علم که از نظر شرع فریضه است باید با قصد قربت همراه باشد نه برای تعریف مردم یا گرفتن مدرک یا کسب آبرو.
همچنین نیّت صالح، نیّتی‌ست که محدود به زمان نباشد. برای مثال فرد برای طلب علم محدودیت زمانی برای خود در نظر نگیرد و تا زنده است مبنایش بر عملی کردن آن نیّت باشد.
یکی از مصادیق ظلم به نفس، محدود کردن نیّت‌ها به زمان و مکان خاص است.
برای داشتن نیّت صالح، باید از خداوند درخواست اعانت کرد.
مقدم کردن بحث نیّت بر بحث گفتار و اعمال در کلام امام، بیانگر آن است که اصلاحات ابتدا باید از لایه‌های درونی فرد آغاز شود.
گفتار پسندیده
منظور از گفتار پسندیده، گفتاری‌ست که مورد پسند حق باشد نه خلق. گفتار مورد پسند حق، گفتاری‌ست عاری از هر گونه ادعا، ناشکری، دروغ، تهمت، غیبت و سایر گناهان زبانی؛ ضمن آن که لغو نبوده و حکیمانه باشد.
تمام گفتار بنده توسط دو ملک نگهبان ثبت می‌شود:
«ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَيْهِ رَقيبٌ عَتيد»[1]
«انسان هيچ سخنى را بر زبان نمىآورد مگر اينكه همان دم، فرشته‌اى مراقب و آماده براى انجام مأموريت (و ضبط آن) است»
درباره قول، کلمه «حسن» به کار نرفته است زیرا گاهی گفتاری سخت است اما مورد تأیید حق می‌باشد. در نهج‌البلاغه، امیرالمؤمنین علیه‌السلام با برخی افراد بسیار قاطعانه و سخت صحبت می‌کنند؛ در عین حال گفتار ایشان ذره‌ای با رضایت حق فاصله ندارد.
عمل نیکو
عمل حَسَن، عملی‌ست که ضمن تطابق با قوانین شرعی، مهر ولایت را نیز به همراه داشته باشد. یعنی اعمالی که مخالفین ولایت انجام می‌دهند ولو ظاهری زیبا داشته باشند اما حسنه محسوب نمی‌شوند زیرا ولایتی در آن نیست. عمل حسن عملی‌ست که هم حُسن فعلی دارد و هم حُسن فاعلی یعنی کار، کار شرعی و کننده کار نیز مؤمن و موجه است.
عملی که زیبا باشد در عالم جلوه‌گر خواهد شد و مخفی نمی‌ماند. تمام اقدامات علما که در گذر زمان دیده می‌شود از این قبیل است.
در این فراز ،از کلمه فعل استفاده نشده است؛ زیرا فعل، «کارِ بی‌نیّت» است و به کارهای حیوانات نیز فعل اطلاق می‌شود؛ ولی عمل فقط مخصوص انسان است.
با توجه به این فراز از دعا، هر گونه انحراف و یا اصلاحی در نیّت، در درازمدت در گفتار و اعمال خود را نشان می‌دهد؛ پس توجه به نیّت بسیار مهم است.
تاریخ جلسه: 1397/11/29- جلسه 11
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه ق، آیه18
