مقدمه
به لطف خدای سبحان، در محضر قرآن کریم به بررسی بشارت‌های محقق‌الوقوعی که از ناحیه خداوند و رسولش به گروهی از افراد رسیده است، می‌پردازیم. در بطن این بشارت‌ها قرب و وصال به خدای سبحان نهفته و همین امر موجب خوشی و سرور فرد خواهد شد.
بشارت به انسان الهی
«بَلىَ مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ محسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَ لَا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لَا هُمْ یحزَنُون»[1]
« آرى! كسى كه روى خود را تسلیم خدا كند و نیكوكار باشد پاداش او نزد پروردگارش ثابت است نه ترسى بر آن‌هاست و نه غمگین می‌شوند»
در این آیه چهار بشارت برای انسان الهی وجود دارد؛ که پیش از بررسی بشارت‌ها ابتدا به شناخت انسان الهی می‌پردازیم:
انسان الهی کیست؟
انسانی که خود را خالصانه تسلیم خداوند کرده، جهت‌گیری همه اعمال، اقوال و افکار او به سوی حق خواهد بود. در نتیجه قلب او به قلب سلیم تبدیل شده و پذیرای بشارت‌های الهی خواهد بود. تسلیم در برابر خداوند، لازمه دریافت بشارت‌های الهی‌ست.
نتیجه «أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ» قرار گرفتن تحت نام «محسن» خواهد بود و از آن‌جا که به تعبیر پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله احسان به معنای توجه به حضور همیشگی خداوند است[2]؛ انسان الهی با قرار دادن هویت و اصالت خویش به سوی خداوند، لحظه به لحظه در عالم ناظر عنایت و الطاف حق شده و به مقام شهود می‌رسد.
بی شک است ورود به چنین جایگاهی بدون اعتقاد توحیدی و عمل صالح ممکن نیست و آنچه در این سیر به انسان اعتبار و ارزش می‌بخشد آن است که این سیر «لله» «تنها برای خدا» صورت بگیرد؛ به این معنا که فاعلیت خداوند را در همه مراحل سیر خویش درنظر گرفته و ذره‌ای نقش و وجود برای «خود» قائل نباشد و توفیق طی مسیر سلوک، نه به جهت تلاش و عزم خود بلکه تنها از جانب لطف و عنایات الهی بداند.
همچنین هدف نهایی او از طی این مسیر، تنها کسب رضای الهی و وصال به اوست نه رهایی از عذاب دوزخ و نه رسیدن به نعمات بهشتی!
بشارت برای انسان الهی
چنین شخصی قابلیت دریافت چهار بشارت از سوی پروردگار خویش دارد:
1. فَلَهُ أَجْرُهُ
پاداش و اجر او نزد خداوند محفوظ است. اجری که کمیت و کیفیت آن به علت نامعلوم بودن قابل وصف نیست و در پرده‌ای از ابهام بیان شده است.
عینیت اعمال انسان موحد بدون ذره‌ای کاستی در روز قیامت به صورت پاداش تجسم پیدا می‌کند.
2. عِندَ رَبِّهِ
دومین و شاید بالاترین بشارت خداوند به انسان الهی، آن است که این فرد پاداش خود را نزد خداوند یافته و از فیض مقام «عندیت» بهره‌مند می‌شود. در این مقام، بنده بدون هیچ حجابی در محضر خداوند تحت تربیت الهی قرار گرفته و جزئیات بندگی و انسانیت به او آموزش داده می‌شود. در این مقام، رضایت دوجانبه بین خداوند و بنده کاملاً مشهود بوده و فرد تنها خواستار تنعم از وصال دائم اوست.
3. لَا خَوْفٌ عَلَیهِمْ
خوف به معنای ترس از آینده است. انسان الهی بدون ترس از آینده در مسیر بندگی گام برمی‌دارد.
4. لَا هُمْ یحزَنُون
حزن به معنای اندوه گذشته می‌باشد. انسان الهی اندوه گذشته را به دل راه نمی‌دهد.
بشارت به بردباران
«یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرین»[3]
«اى افرادى كه ایمان آوردهاید! از صبر (و استقامت) و نماز، كمك بگیرید! (زیرا) خداوند با صابران است»
«صابر» صفت مشبه بوده و حاکی از آن است که صبردر وجود چنین فردی ملکه شده به گونه‌ای که هیچ امری قادر به زایل کردن صبر او نخواهد بود.
در این آیه خداوند به بندگان صبور و مقاوم خویش بشارت می‌دهد که با «معیّت قیومی» خود، آنان را نصرت و یاری خواهد کرد؛ به این معنا که نیازهای آنان اعم از نیاز مادی و معنوی تأمین خواهد شد. از آن جهت که نام «الله» اسم جامع جمال و جلال الهی‌ست، این بشارت به صابران داده می‌شود که وجودی همراه و یاور ایشان است که جامع تمام کمالات بوده و بر همین اساس بنده خویش را به اوج همه کمالات می‌رساند.
صابر تحت عنایت الهی است
انسان الهی با معیّت الهی، به سرچشمه قدرت و عزت متصل گشته و در میدان جهاد با دشمن بیرونی و دشمن درونی (نفس اماره) پرتوان و قدرتمند است. بنابراین جزع و فزع در سختی‌ها نشانه جدایی فرد از خدای سبحان می‌باشد.
در آیه دیگری خداوند در ارتباط با صابران این‌گونه فرموده است:
«أُوْلَئكَ عَلَیهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَ رَحْمَةٌ»[4]
«(صابران کسانی هستند که) برایشان از طرف پروردگارشان، درودها و رحمتهایى است و همانها هدایت یافتگان‌اند»
درود فرستادن خدا به صابران، لطف خاصی‌ست که موجب روشنی و صفای وجود آنان شده، از طریق آن به سکینه و آرامشی می‌رسند که تحمل سختی‌ها برای آنان آسان و میسور می‌گردد.
نکره بودن کلمه «صلوات» و «رحمت» حاکی از گستردگی و عظمت آن است.
لفظ «علی» نشان می‌دهند که رحمت و توجه خداوند به صابران، آنان را احاطه کرده و مشرِف بر آنان است؛ به همین جهت آنان خود را غرق در رحمت الهی دیده لذا بسیار مسرور هستند. به سبب درود الهی، متصف به صفات الهی شده، سیر بندگی خود را کامل کرده و به حق و حقیقت وصل خواهند شد و در این مسیر تنها شاهد خدایی خدا هستند.
تاریخ جلسه: 98/6/13 ـ 4 محرم 1441
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه بقره، آیه 112
[2] «الْإِحْسَانُ أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاه»، الوافی، ج 11، ص 23
[3] سوره مبارکه بقره، آیه 153
[4] سوره مبارکه بقره، آیه 157
