تأثیر دوست در کسب شایستگی اجتماعی

مقدمه

شایستگی اجتماعی به معنای برخوردار بودن از دانش‌ها و مهارت‌ها و توانمندی‌هایی که موجب ارتقاء فرد از سطح متوسط اجتماعی می‌شود؛ می‌باشد. شایستگی اجتماعی هدف نیست؛ بلکه وسیله‌ای برای رسیدن به هدف اصلی یعنی قرب به خدا و بندگی می‌باشد. شایستگی اجتماعی به عنوان ابزاری برای سلوک هر چه بهتر و آسان‌تر لازم است.

در بستر نهج البلاغه و در کنار سفره معرفتی امیرالمؤمنین علیه‌السلام بحث را پیگیری کرده و راهکارهای کسب شایستگی اجتماعی را بیان می‌کنیم:

تأثیر دوست در کسب شایستگی اجتماعی

«یا بُنَی إِیاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ فَإِنَّهُ یرِیدُ أَنْ ینْفَعَكَ فَیضُرُّك‏

وَ إِیاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْبَخِیلِ فَإِنَّهُ یقْعُدُ عَنْكَ أَحْوَجَ مَا تَكُونُ إِلَیهِ

وَ إِیاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْفَاجِرِ فَإِنَّهُ یبِیعُكَ بِالتَّافِهِ

وَ إِیاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْكَذَّابِ فَإِنَّهُ كَالسَّرَابِ یقَرِّبُ عَلَیكَ الْبَعِیدَ وَ یبَعِّدُ عَلَیكَ الْقَرِیب‏»[1]

«پسرم از دوستى با احمق بپرهیز، چرا كه مى‏‌خواهد به تو نفعى رساند امّا دچار زیانت مى‏‌كند.

از دوستى با بخیل بپرهیز، زیرا آنچه را كه سخت به آن نیاز دارى از تو دریغ مى‏‌دارد.

و از دوستى با بدكار بپرهیز، كه با اندك بهایى تو را مى‌‏فروشد.

و از دوستى با دروغگو بپرهیز، كه او به سراب ماند: دور را به تو نزدیك، و نزدیك را دور مى‌‏نمایاند»

حضرت در این بیان، فرزند ارشد خود امام حسن مجتبی علیه‌السلام را از دوستی با چهار گروه برحذر می‌دارند:

1. احمق
2. بخیل
3. بدکار(فاجر)
4. بسیار دروغگو(کذّاب، فردی که به دروغ‌گویی عادت کرده و مبالاتی در کلام ندارد.)

ارتباطات نامناسب به شایستگی اجتماعی فرد صدمه وارد می‌کند. با وجود آن که امام حسن مجتبی علیه‌السلام اولین نوه پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله بوده و پدر و مادری چون امیرالمؤمنین علیه‌السلام و حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها دارند لکن امیرالمؤمنین علیه‌السلام به ایشان یادآوری می‌کنند که ارتباطات نامناسب به چنین جایگاه والایی نیز آسیب رسان است.

امیرالمؤمنین علیه‌السلام بعد از آن که درباره ارتباط  با این چهار گروه به فرزند خود هشدار می‌دهند؛ آسیب دوستی با آنان را نیز بیان می‌کنند و در ابتدای کلام خود از عبارت «إنَّ» استفاده کرده تا حتمیت و قطعیت این آسیب را یادآور شوند.

«مُصادقَة» به معنای ارتباط صمیمانه و «صدیق» دوست صمیمی می‌باشد. حضرت تأکید می‌کنند که انتخاب چنین فردی بایستی با دقت‌نظر بسیار انجام گیرد؛ چرا که روابط دوستانه اثرگذار است. همچنین با توجه به آن که «مُصادقَة» از باب مفاعله و بیانگر یک رابطه دو طرفه می‌باشد؛ در نتیجه بایستی فرد دارای صفات مذکور نه به عنوان دوست انتخاب شود و نه دوستی او مورد پذیرش قرار گیرد.

هر شخصی باید توجه کند: اگر مورد پسند یک فرد خلاف‌کار یا بخیل قرار گرفته است؛ به چه علت بوده و طرف مقابل با دیدن چه امری مایل به برقراری رابطه دوستانه با او شده است؟ چه بسا امر خلافی در او مشاهده نموده و همین امر دوستی او را جلب نموده است.

برای حفظ شایستگی اجتماعی، بایستی در ارتباطات خود دقت‌نظر داشته و از دوستی با برخی افراد پرهیز نمائیم. همچنین در روابط فعلی نیز بازنگری کرده و اگر دوست ما دارای یکی از صفات مذکور است؛ ارتباط با او را به صورت تدریجی کاهش دهیم.

لازم به یادآوری‌ست هم‌نشینی(مجالَسة) با دوستی صمیمانه(مصادقَة) متفاوت است. گرچه هم‌نشینی نیز اثرگذار است لکن محدودیت کمتری برای آن درنظر گرفته می‌شود.

تاریخ جلسه: 98/4/25 ـ جلسه 3

این جلسه ادامه دارد…

«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»

[1] نهج‌البلاغه (مرحوم فیض‌الاسلام)، حکمت 37