«أَوَلَمَّا أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَيْهَا قُلْتُمْ أَنَّى هَذَا قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنْفُسِكُمْ إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»
«آيا چون به شما (در نبرد احد) مصيبتى رسيد (با آنكه در نبرد بدر) دو برابرش را (به دشمنان خود) رسانديد گفتيد اين (مصيبت) از كجا (به ما رسيد) بگو آن از خود شما (و ناشى از بىانضباطى خودتان) است آرى خدا به هر چيزى تواناست»
نگاه ظاهری به آیه:
مؤمنین گمان میکردند چون در جنگ بدر پیروز شدند باید در جنگ احد نیز پیروز میشدند. در حالی انتظار آنان محقق نشد و در جنگ احد شکست خوردند.
«أَوَلَمَّا أَصَابَتْكُم مُّصِيبَةٌ قَدْ أَصَبْتُم مِّثْلَيْهَا قُلْتُمْ أَنَّى هَذَا»
ناامیدی در سراشیبی زندگی و احساس غنا در سربالاییها ممنوع است
قرآن به مؤمنین یادآوری میکند شما در جنگ بدر دو برابر مصیبتی که امروز متحمل شدید به کفار وارد کردید و حال از شکست خود در بدر متعجب شدید. دنیا دار گردش است، گاه در این گردونه مؤمنین آسیب میرسانند و گاه آسیب میبینند.
شاید به اصطلاح عامیانه بتوان گفت هرکس در این دنیا در چرخ فلک روزگار است. لحظهایی بالا و لحظه دیگر پایین است. نه درسرآشیبیهای زندگی باید ناامید شد و نه در سربالاییها میتوان احساس بینیازی و غنا کرد و خاطر جمع و بینگران بود.
آشنایی با نگرشهای اشتباه
معمولا همه ما امداد الهی را در زندگی فراموش میکنیم و صرفا سختیها و مصیبتها در نگاهمان بزرگ جلوه میکند.
همچنین مردم باور ندارند که خطای آنان منجر به شکست در بعضی از مراحل زندگی میشود.
عادت اکثریت مردم بر این است که عوامل شکستها را شناسایی نمیکنند بلکه از شکست تعجب میکنند.
«قُلْ هُوَ مِنْ عِندِ أَنْفُسِكُمْ»
همه شکستها به سبب انتخاب ناصحیح خود انسان است
قرآن با صراحت عامل شکست را خود مؤمنین معرفی میکند، تا شاید این یادآوری دلیل بر هشدارهای روزگار باشد، قرآن نقطه پرگار شکست را بر روی مؤمنین متمرکز میکند و میگوید زمانی که مؤمنین حریص به دنیا شدند و نافرمانی پیامبر صلیاللهعلیهوآله را کردند و حرمت وی را نادیده گرفتند، مغلوب شدند. همه شکستها به سبب انتخاب ناصحیح خود انسان است. زمانی که نگرش او صرفاً مادی شود و به مقدسات بیحرمتی نماید به یقین شکست در انتظار او است. نوعاً همه ما گمان نمیکنیم زمانی که شکست میخوریم از عملکرد ناصحیح خود آسیب میبینیم بلکه همه در پی علتی به غیر از خویش هستیم.
خروج از بندگی آسیب حتمی را به دنبال دارد
باید باور کرد هر مشکلی به دلیل نفسانیّتی است که بر فرد حاکم شده، مؤمنین محوریت پیامبر را نادیده گرفتند، نفسانیّت حاکم شد، فرمان پیامبر را ندیده گرفتند و شکست خوردند، در هر گوشهای از زندگی که ما از مسیر بندگی خارج شویم حتماً آسیبی دیر یا زود بر ما حاکم میشود.
نتیجه نادیده گرفتن امر خدا وارد شدن آسیب است
مسلمان در جنگ بدر هفتاد تن از کفار را اسیر کرده بودند خداوند سبحان دستور به کشتن این هفتاد نفر را داد اما مؤمنین فرمان خدا را نادیده گرفتند و از کشتن اسراء صرف نظر کردند. در احد به همان تعداد از مؤمنین کشته شدند این امر نشان میدهد زمانی که امر خدا نادیده گرفته شود به همان گونه آسیب بر فرد وارد میشود، امر خدا بر کشتن این گروه بود و به همان میزان آسیب بر مؤمنین وارد شد.
نتیجه نزاع مصیبت و سختی است
نفسانیّت درگیری و نزاعی بود که بین مومنین حاکم شد و هر نزاعی مصیبت و سختی خود را به دنبال دارد، زیرا در درگیریها شیطان حاکم میشود و انسان را از حضور در محضر حق باز میدارد.
نتیجه تغییر مسیر در میانه راه مصیبت است
قانون چنین نیست که هر کس گمان کند چون او ناصر اسلام است پس باید منصور باشد، گاه انسان ظاهرا اسلام را کمک می کند اما باطناً در صدد کسب دنیای خویش است، همچنانکه در احد این اتفاق صورت گرفت. مؤمنین برای حضور در جبهه جنگ آمدند اما به سراغ غنایم رفتند، اگر فردی با هدف صحیح وارد عرصه عمل شود اما در میانه راه مسیرش را تغییر دهد حتما مصیبتی را دریافت میکند، البته این مصیبت به جهت تنبیه و آگاهی است که خدای سبحان برای بنده مومن خویش لازم می داند.
کسی نباید گمان کند چون زندگی او همیشه خوب بوده پس خوبیها همیشه جریان دارد شاعر میگوید نگاه دار سر رشته تا نگه دارد هر چیز وابسته به اراده و همت ماست.
نگرش و عمکرد ما تعیین کننده است نه شانس
در این جنگ شانس تعیین کننده نیست بلکه نگرش و عملکرد خود ماست، در بدر مال و اموال به چشم مؤمنین نیامد از این رو موفق شدند اما در احد مال و اموال چشمشان را پر کرد و شکست خوردند، در هر دو جنگ خود تصمیم گیرنده بودند به عبارت دیگر اراده و همتهای آنها تغییر کرد.
«إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»
نقش توبه و جدایی از عملکرد ناصحیح در جایگزین شدن رحمت
قرآن یادآور میشود: «إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» خدای سبحان حتما قدرت دارد تا هر مسلمان آسیب دیدهای که از خطای خویش پشیمان شود و توبه کند و در پی جبران خطای خویش برآید بر کفار غالب و مسلط نماید، توبه و جدایی از عملکرد ناصحیح ورق روزگار مؤمنین را برمیگرداند و رحمت جایگزین مصیبت زندگیشان میشود.
علت بعضی از شکستها عبرت گرفتن مومنین است
البته باید دانست گاه شکستها به دلیل عبرتگیری مؤمنین است تا هر سختی برای آنان پله کان رشد شده تا مؤمنین برای همیشه از انجام اموری که به شکست آنان منجر میشود دوری کنند.
تاریخ جلسه: 97/12/11- جلسه 39
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»