مقدمه
شایستگی اجتماعی به معنای برخوردار بودن از دانش‌ها و مهارت‌ها و توانمندی‌هایی که موجب ارتقاء فرد از سطح متوسط اجتماعی می‌شود؛ می‌باشد.
در بستر نهج البلاغه و در کنار سفره معرفتی امیرالمؤمنین علیه‌السلام بحث را پیگیری کرده و راهکارهای کسب شایستگی اجتماعی را بیان می‌کنیم:
دیدگاه صحیح نسبت به نیازمندی افراد
«یا جَابِرُ مَنْ كَثُرَتْ نِعَمُ اللَّهِ عَلَیهِ كَثُرَتْ حَوَائِجُ النَّاسِ إِلَیهِ فَمَنْ قَامَ لِلَّهِ فِیهَا بِمَا یجِبُ عَرَّضَهَا لِلدَّوَامِ وَ الْبَقَاءِ وَ مَنْ لَمْ یقُمْ فِیهَا بِمَا یجِبُ عَرَّضَهَا لِلزَّوَالِ وَ الْفَنَاءِ»[1]
«اى جابر! كسى كه نعمتهاى فراوان خدا به او روى آورده است؛ نیازهاى فراوان مردم نیز به او روى آورد. پس اگر صاحب نعمتى حقوق واجب الهى را بپردازد خداوند نعمتها را بر او جاودانه سازد و آن كس كه حقوق واجب الهى در نعمتها را نپردازد؛ خداوند آن را به زوال و نابودى كشاند»
انسانی در جامعه موفق خواهد بود که نگاه زیبایی به نیازمندی افراد به او داشته باشد. فردی که از نعمات و الطاف الهی بهره‌مند است؛ محل رجوع افراد برای تأمین نیازمندی‌هایشان می‌شود. به عبارت دیگر، رجوع افراد و اظهار نیاز آنان به شخصی نشانه بهره‌مندی او از انواع نعمات است. برای مثال کسی که توانایی مالی دارد افراد زیادی برای قرض گرفتن و کسی که از دانش زیادی برخوردار است؛ افراد برای فراگیری دانش و حل مسائل علمی به ایشان مراجعه می‌کنند.
چنین فردی برای حفظ شأن اجتماعی خود بایستی پاسخگویی به این مراجعات را «شُکر عملی» نعمات خدا بداند. با این دیدگاه هرگز از کثرت نیازمندی افراد خسته و درمانده نشده، همواره با اشتیاق و از سر ذوق به امور آنان می‌پردازد و در صورت رفع نیاز آنان توقعی از آن‌ها نخواهد داشت.
برآوردن نیاز افراد موجب دوام و پایداری نعمت شده و بی‌توجه به درخواست آنان، نعمت را در معرض نابودی و زوال قرار می‌دهد.
خداوند پیشاپیش فرد را بهره‌مند از انواع نعمات مالی، آبرویی، عاطفی، علمی، توانی و… کرده و بعد او را مرجع رفع نیازمندی افراد قرار می‌دهد و تأمین نیاز افراد شکرانه‌ای‌ست که فرد در برابر لطف خدا به او انجام می‌دهد؛ بنابراین پاسخگویی به درخواست‌های اطرافیان موجب کاهش موجودی فرد نخواهد شد زیرا خداوند فرموده است:
«لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزیدَنَّكُم»[2]
«اگر سپاسگزاری نمایید بر (موجودی و ظرفیت) شما خواهم افزود»
لازمه کسب شایستگی اجتماعی، داشتن دیدگاه صحیح به نیازمندی افراد است.
تاریخ جلسه: 98/5/8 ـ جلسه 5
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] نهج‌البلاغه (مرحوم فیض‌الإسلام)، حکمت 364
[2] سوره مبارکه ابراهیم، آیه7
