مقدمه
شایستگی اجتماعی به معنای برخوردار بودن از دانش‌ها و مهارت‌ها و توانمندی‌هایی که موجب ارتقاء فرد از سطح متوسط اجتماعی می‌شود؛ می‌باشد. شایستگی اجتماعی هدف نیست؛ بلکه وسیله‌ای برای رسیدن به هدف اصلی یعنی قرب به خدا و بندگی می‌باشد. شایستگی اجتماعی به عنوان ابزاری برای سلوک هر چه بهتر و آسان‌تر لازم است.
در بستر نهج البلاغه و در کنار سفره معرفتی امیرالمؤمنین علیه‌السلام بحث را پیگیری کرده و راهکارهای کسب شایستگی اجتماعی را بیان می‌کنیم:
16) رفتار بزرگوارانه
«وَ بِالْإِفْضَالِ تَعْظُمُ الْأَقْدَارُ»[1]
«با افزونی بخشش، قدر و منزلت انسان بالا رود»
أقدار جمع قدر به معنای ارزش.
افضال به معنای زیاده بخشیدن به دیگران و مرتبه بالاتر از مقابله به مثل است. برای مثال پاسخ دادن محبت و لطف طرف مقابل با محبت و لطفی بیشتر؛ این امر سبب افزایش منزلت اجتماعی فرد می‌شود.
یکی از اسامی خداوند «وَفیّ» به معنای بسیار باوفا، آن که حق را کامل پرداخت کند؛ می‌باشد. خداوند با فضل خود با بندگان رفتار می‌کند و بیش از استحقاق، به آنان عطا می‌نماید. ما نیز به عنوان «خلیفه خدا» بایستی مظهر نام و صفات او باشیم و بر این اساس در روابط با دیگران، فاضلانه برخورد نماییم. به عبارت دیگر، ملاک در کیفیت و کمیت پرداخت به دیگران، میزان دریافت از آن‌ها نیست؛ بلکه مبنای روابط «فضل و زیاده دادن» می‌باشد.
پرهیز از ارائه خدمات و الطاف کم و کوچک
برخی افراد به بهانه گوناگونی مانند ناشکری اطرافیان، لطف و محبت خود را حبس کرده و از ارائه کامل خدمات به اطرافیان پرهیز می‌نمایند. در قرآن کریم، افرادی که در پرداخت‌ها کوتاهی می‌نمایند؛ سرزنش شده‌اند:
«وَیلٌ لِلْمُطَفِّفین»[2]
«وای بر کم‌فروشان»
در حالی که لطف و محبت به دیگران، به سود خود فرد و موجب افزایش سطح شأن اجتماعی او است.
مرتبه بالاتر از رفتار فاضلانه، آغازگر بودن در لطف و احسان می‌باشد. در آیه‌ای از قرآن کریم، که توصیه به قرائت در قنوت نماز شده است؛ می‌فرماید:
«…وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً»[3]
«و ما را پیشوای متقین قرار بده»
در این عبارت از خداوند می‌خواهیم که در بسیاری از نیکی‌ها آغازگر و الگوی دیگران باشیم.
تاریخ جلسه: 98/5/1 ـ جلسه 4
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] نهج‌البلاغه (مرحوم فیض‌السلام)، حکمت 215
[2] سوره مبارکه مطففین، آیه1
[3] سوره مبارکه فرقان، آیه74
