در ادامۀ شرح فرازهای زیارت عاشورا به این فراز رسیدیم:
«اَللّهُمَّ اجْعَلْ مَحْیاىَ مَحْیا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ مَماتى مَماتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»
«خدایا حیاتم را حیات [آمیخته به عشق] محمّد و خاندان محمّد و مرگم را مرگ [در حال شیفتگی به] محمّد و خاندان محمّد قرار ده.»
موت آل پیغمبر چگونه است؟
هر روز، زائر در دعا بیان می‌کند که مرگ او، مرگ آل پیغمبر باشد؛ یعنی شهادت. حتی اگر در بستر هم بمیرد عنوان شهید به او داده شود. آیا امکان دارد که آدمی در بستر بمیرد و عنوان شهید به او داده شود؟ پیغمبر اکرم می‌فرماید:
«مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ شَهِيداً»
«اگر کسی با عاشقی پیغمبر و آل پیغمبر از دنیا برود، عنوان شهید را کسب می‌کند.»
آیا امکان دارد که آدمی عاشق از دنیا برود؟ اگر همه زندگی فردی، عشق و عاشقی به این خانواده است و این عاشقی در زندگی فرد جریان داشته باشد، در وقت مرگ هم این عشق جاری است. اگر کسی بر محبت این خاندان از دنیا برود «ماتَ شهیداً» است.
زائر در این فراز از خداوند درخواست دارد که مرگ او را مرگ شهادت قرار دهد و رنگ عاشقی در زندگی او جریان داشته باشد. خداوند مُهر «ماتَ شهیداً» را به پرونده او میزند. «شَهیداً» یعنی حضور دائم: «فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ»[1]«در جايگاهى راستين، نزد فرمانروايى مقتدر.»؛ یعنی خوشی دائم:«فَرِحینَ بِما ءاتیٰهُمُ اللهُ مِن فَضلِه»[2]«بخاطر آنچه خداوند از فضلش به آنها داده، شادمانند.» یعنی وصل به حضرت حق؛ یعنی اکسیر محبت که اکسیر عجیب و غریبی است.
رابطۀ محبت اهل بیت و شهادت
محبت اهل بیت می‌تواند انسان را به مقام شهادت برساند. انسان می‌تواند در تنور محبت اهل بیت آنقدر اوج بگیرد که از همه ناخالصی‌هایش جدا شود و به او عنوان «شهید» داده شود. بنابراین باید دائماً عاشقی انسان تقویت شود. به میزان معرفت، عاشقی فرد افزون میشود و خداوند به عالِمی که در بستر از دنیا رفته است، عنوان شهید می‌دهد.
اثرات حب اهل بیت
1. مغفرت
«الا و مَن ماتَ عَلی حُبِّ آلِ مُحمَّد مَاتَ مَغْفُوراً» [3]
«هرکس با عشق اهل بیت بمیرد، از این دنیا میرود در حالی‌که هیچ گناهی برای او باقی نمانده است.»
عیوبش مستور است و حسنۀ محبت در پروندۀ او بسیار درخشان است، عیبی از او به چشم نمی‌آيد؛ زیرا در نور زیاد، عیوب مستور میشود.
2. قبولی توبه
«الا وَ مَن ماتَ حُبِّ آلِ مُحمّد ماتَ تائِباً »
«آگاه باشید هرکس با این محبت بمیرد، رجوع به خداوند سبحان دارد.»
عاشق اهل بیت در زمرۀ توابین محسوب میشود. سیئهای از او مشاهده نمی‌شود و سیئات او به حسنات تبدیل میشود؛ در واقع این محبت جایگاهی برای انسان فراهم می‌کند که امور او آسان و سِیر زندگی او عاشقانه میشود.
3. ایمان کامل
«أَلاَ وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مُؤْمِناً مُسْتَكْمِلَ اَلْإِيمَانِ»
«کسی که بر حب اهل بیت بمیرد، ایمانش کامل است.»
ایمان مُحِّب اهل بیت، نقص ندارد؛ در واقع محبت پیامبر و آل پیامبر آن ایمان را تقویت کرده است که هیچ نقیصه‌ای درآن دیده نمی‌شود.
4. دریافت بشارت جنت
«مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ بَشَّرَهُ مَلَكُ الْمَوْتِ بِالْجَنَّةِ ثُمَّ مُنْكَرٌ وَ نَكِيرٌ»
«فردی که با محبت اهل بیت از دنیا برود، عزرائیل در مرحله اول، سپس نکیر و منکر به او بشارت جنت را می‌دهند.»
مُحِّب اهل بیت دغدغه‌ای ندارد؛ چون این محبت او را به لقای مولای خود می‌رساند.
5. ورود به بهشت
«أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ يُزَفُّ إِلَى الْجَنَّةِ كَمَا تُزَفُّ الْعَرُوسُ إِلَى بَيْتِ زَوْجِهَا»
«فردی که بر محبت اهل بیت بمیرد به طرف بهشت کشیده میشود؛ همانطور عروس را بطرف خانهاش می‌کشانند.»
محب اهل بیت با اکرام و احترام به‌طرف بهشت میرود. زیرا حب آل پیغمبر در سینۀ اوست.
6. دریافت انواع بهشت
«أَلاَ وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ فُتِحَ لَهُ فِي قَبْرِهِ بَابَانِ إِلَى اَلْجَنَّةِ»
«فردی که بر محبت اهل بیت بمیرد از قبر او دو در به‌سوی بهشت باز میشود.»
بهشت در اختیار محب اهل بیت است: 1. بهشت اعتقادات؛ 2. بهشت اعمال؛ 3. بهشت نیات صحیحی که در سینۀ فرد بوده و مجال ظهور نداشته است.
7. بهره‌مندی از زیارت ملائک
«أَلاَ وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ جَعَلَ اَللَّهُ قَبْرَهُ مَزَارَ مَلاَئِكَةِ اَلرَّحْمَةِ»
«هر كه بر حب آل محمد بمیرد، خداوند قبر او را مزار ملائكه رحمت قرار می‌دهد.»
قبر محب اهل بیت، زیارتگاه ملک میشود.
8. مرگی بر اساس سنت پیامبر
«أَلاَ وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ عَلَى اَلسُّنَّةِ وَ اَلْجَمَاعَةِ»
«اگر کسی با عاشقی اهل بیت بمیرد بر سنت پیغمبر از دنیا رفته است.»
رابطۀ معرفت و محبت
امیرالمومنین می‌فرماید:
«مَن ماتَ مِنكُم على فِراشِهِ و هُو على مَعرِفَةِ حَقِّ ربِّهِ و حَقِّ رَسولِهِ و أهلِ بَيتِهِ و وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ» [4]
«هرکدام از شما در بستر خودش بمیرد در حالی که او در معرفت پروردگار و رسول و اهل بیت باشد، اجرش با خداست.»
بین معرفت و محبت تلازم وجود دارد. محبت بدون معرفت یا کم‌معرفتی ممکن نیست. محب اهل بیت، اهل مغفرت است، حق خداوند را بر خود می‌شناسد، به وظایف خویش آگاهی دارد و حق پیغمبر را می‌شناسد؛ یعنی رعایت ادب در قبال پیغمبر را بر خود لازم میداند، حتی حق اهل بیت پیغمبر را هم می‌شناسد و میداند وظیفۀ او در قبال اهل بیت پیغمبر چیست؟!
بی شک معرفت، انسان خاکی را افلاکی می‌کند و مقام شهادت نصیبش میشود؛ اجر چنین فردی با خداست.
ارزش نیّت‌های صحیح
همانگونه که معرفت به پیامبر و آل پیامبر، شهادت را هموار می‌کند، نیت‌های صحیح هم به آدمی ارتقاء درجه می‌دهد. امیرالمؤمنین می‌فرماید: «قامَتِ النِّيَّةُ»[5] (نیت به‌جای شمشیر کشیدن کار می‌کند.»
آنقدر نیت، اعتبار و ارزش دارد که گویی فرد در جبهه بوده و دشمن را از بین برده است.
رابطۀ کسب معرفت و دریافت مقام شهید
زائر هر روز در زیارت عاشورا مرگی همچون مرگ پیامبر و آل پیامبر را درخواست دارد؛ یعنی مقتضای شهادت حاصل شده است و فرد خود را در مقام شهادت مییابد؛ زیرا معرفت، انقلاب در انسان ایجاد می‌کند و فرد را منّا و خودی می‌کند.
هر مؤمنی شهید است
مؤمن کوچک‌ترین اعتراض و شکایتی ندارد، تمام وجود او در گرو پیامبر و آل پیامبر است. بنابراین «کُلُّ مُؤْمِنٍ شَهِیدٌ»[6] بدین جهت زائر این نوع مردن را درخواست دارد. هر مرگی که مؤمن با آن از دنیا برود شهادت است.
درخواست بندگی
آنچه قابل تامل است که زائر در اولین جمله زیارت عاشورا با بیان «السلامُ علیکَ یا اَباعَبدالله» بندگی را طلب می‌کند و اینکه در این مقام مستقر شود؛ زیرا در مقام بندگی همۀ امور او کفایت میشود و نام خود را در مکتب‌خانۀ حسینی ثبت می‌کند.
در آیه آخر سوره مبارکه حج خداوند می‌فرماید: «مِلَّةَ أَبِیکُمْ إِبْراهِیمَ»[7]، یعنی پدرتان ابراهیم است، اسم خودتان را در شناسنامۀ او درج کنید. در روایت می‌خوانیم:«اَلْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ اَلْأَنْبِيَاء»[8] «علما بدون زحمت از انبیاء ارث می‌برند.» زائر هم اینگونه ارث بردن از امام را درخواست دارد که بدون زحمت این نسبت اُبوّت با امام برای او میسر شود.
بندگی غریبانۀ مؤمن
در روایت دیگری امام می‌فرماید: «مَنْ مَاتَ غَرِيباً مَاتَ شَهِيداً»[9]«هر كس در غربت بميرد، شهيد مرده است.»
در اثر بندگیِ غریبانۀ مؤمن هزار هزار سیئه از او رفع و هزار هزار حسنه نوشته و شهید محسوب میشود. علامه تهرانی دربارۀ امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید: «یکی از معانی امام غریب، این است که لطف امام رضا علیه‌السلام خیلی عجیب و غریب است و همه را شگفت‌زده می‌کند.» اگر بندگی فردی در زندگی به‌نحوی باشد که موجب تعجب دیگران شود، شهید از دنیا میرود. این بندگی عجیب و غریب زیر خیمه امام حسین علیه‌السلام به دست می‌آید.
اثر حضور در مجالس اباعبدالله
یکی از علمای اهل دل، زمانی که از خانه بیرون می‌آمد با همۀ کسبه احوال‌پرسی می‌کرد. روزی با یکی از کسبه که همیشه احوال‌پرسی گرمی داشت، بسیار مختصر احوال‌پرسی کرد؛ شاگردش متعجب شد! عالم مقداری جلو رفت و برگشت و به صاحب مغازه گفت:«پرچم سیاهی که سر در مغازه آویزان کرده‌ای راه و رسم کسب حلال را به تو آموزش نمی‌دهد؟!» شاگرد می‌گوید: «از صاحب مغازه پرسیدم چه خبر است؟»گفت:«سیب‌زمینی روز قبل را که ارزان خریده بودم با سیب زمینی امروز که گران خریدم، مخلوط کردم و آن را یکجا به مردم فروختم!»
حضور در مجالس اباعبدالله نیز ما را به اشتباهات خود آگاه می‌کند. همین لباس سیاه و این اشک، این خاصیت را دارد که از زائر غلط‌گیری میشود.
تاریخ جلسه: 1397/7/18- جلسه هجدهم
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره قمر، آیه 55.
[2] سوره آل عمران، آیه .170
[3] جامع الأخبار، ج۱، ص ۱۶۵
[6] بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۴۴
[7] سوره حج، آیه 78
[8] الکافي، ج1، ص۳۲
[9] . إرشاد القلوب، ج۱، ص۱۹۰
