در آیه 25 سوره مبارکه مریم آمده است:
«وَ هُزِّي إِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُساقِطْ عَلَيْكِ رُطَباً جَنِيًّا»
«به حرکت در بیاور، شاخه خشکیده درخت خرما را بسوی خودت ؛ بی‌درنگ خرمایی چیده شده بر تو فرود می‌آید»
رهاورد حزن
حزن دریافت‌های الهی را کمرنگ می‌کند
منادی در آیه قبل، با ندای «لَا تَحزَنِی» نگرانی را مرتفع کرد؛ زیرا در حال حزن دریافت برکات الهی کمرنگ می‌شود. گویا این حزن به مقام توحیدی حضرت مریم صدمه وارد کرده و او را متوجه عالم ماده می‌کند؛ به همین جهت در ابتدا، پیام‌رسان فرمود: «لَا تَحزَنِی» و بعد در این آیه فرمود: «هُزِّي»
پیک خداوند فرمود: شاخه خشکیدۀ درخت خرما را بسوی خودت حرکت بده تا درخت پشت سر هم خرمای تازه بر تو فرود آورد.
علت تکان دادن درخت
ممکن است سؤال شود: حضرت مریم که در محراب دائماً برای او مائده آسمانی فرود می‌آمد، چرا در هنگام زایمان باید خودش درخت را تکان دهد؟
در پاسخ می‌گوییم: در آن زمان مریم، تعلق به غیر نداشت؛ اما در این زمان تعلق به غیر آغاز شده است و این تعلق مشقت و تکالیفی را برای او ایجاد می‌کند.
شباهت درخت به انسان
در پیام «هُزِّي إِلَيْكِ» خداوند به حضرت مریم نشان داد که درخت خشکیده بی‌درنگ به فرمان ما دارای خرما شد و حضرت مریم باکره نیز به فرمان حق، صاحب فرزند شد؛ بدین جهت امر حق در عالم برای همه موجودات نفوذ دارد.
اما چرا درخت خرما انتخاب شده بود؟ در جواب بیان می‌شود: درخت خرما از گِل حضرت آدم خلق شده است به همین جهت شباهت زیادی به انسان دارد. در بقیۀ درخت‌ها هنگامی که سر درخت بریده می‌شود، رویش دارد؛ اما سر درخت خرما وقتی بریده شود، خشک می‌شود.
جریان نهر بدون تلاش
چرا جریان نهر بدون تلاش حضرت مریم حاصل شد؛ اما دست‌یابی به خرما با تلاش همراه بود؟
در جواب می‌گوییم: آب سبب طهارت و خدمات‌رسانی است که خداوند در اختیار حضرت مریم قرار داد؛ اما رطب چون غذا و میل انسان در آن است؛ خود حضرت مریم باید تلاش می‌کرد.
بعضی از مفسران گویند: آب نماد علوم ربانیه‌ای است که خداوند سبحان در اختیار بنده قرار می‌دهد؛ اما رطب صورت اعمالی است که خودش کسب می‌کند.
اگر پیک حق فرمود: «هُزِّي» به این دلیل است که باید هر فردی خودش عمل خود را انجام دهد. باطن عمل مؤمن بسیار شیرین است و قوّت محسوب می‌شود.
مشاهده اسباب ظاهریه در خرما
آب بدون سبب در اختیار حضرت مریم قرار گرفت؛ چون آب بدون سبب از آسمان نازل می‌شود؛ ولی خرما از طریق اسباب ظاهریه به عمل می‌آید. خرما در اثر کاشت و یک سبب مادی حاصل می‌شود؛ اما برای آب اصالتاً سبب مادی ملاحظه نمی‌شود.
ارتباط اجرای امر الهی و دریافت الطاف الهی
ما هم امور خارق العاده«جریان نهر خشکیده» در اختیار تو قرار دادیم و هم، برای دریافت اموری باید خودت اقدام کنی تا خرما بر تو فرو ریزد. به مجرد اجرای امر الهی، قوت مادی و معنوی را دریافت می‌کنی و از تغذیه مادی و معنوی بهره‌مند می‌شوی.
رهاورد حرکت بنده؛ استمرار الطاف الهی
«جِذْعِ النَّخْلَةِ» قسمت پایین شاخۀ درخت خرماست که حضرت مریم امکان دست‌یابی به آن را داشت. کوچک‌ترین حرکتی که از بنده صورت گیرد ریزش الطاف الهی را هموار می‌کند؛ چون فعل مضارع «تُسَاقِط» استمرار را می‌رساند.
خداوند سبحان به مانند محراب عبادت در خلوت بیابان هم برای حضرت مریم نوشیدنی و طعام را تدارک دید. خداوند در محراب عبادت انواع مائده‌های آسمانی را قرار داد و در بیابان هم رزق را برای او فرستاد تا مریم نگرانی و کمبودی احساس نکند.
برکت وجودی حضرت مریم
در این آیه خداوند برکت وجودی حضرت مریم را اظهار می‌کند که با حرکت دادن درخت خشکیده آن را به بار و ثمر نشاند؛ چون رسول پیک فرمود: «هُزّی» تو این کار را انجام بده.
در نیازمندی متوجه نیاز خود شو
بعضی مفسرین گویند: خداوند در این آیه قدرت خودش را از طریق حضرت مریم به نمایش گذاشت؛ زیرا امر خداوند به درخت بلافاصله او را بارور کرد و نیازی به حرکت نبود؛ بنابراین هدف، نمایش قدرت خداوند از طریق حضرت مریم بود.
پیک حق پیام حق را به حضرت مریم رساند که شاخۀ خشکیده را بسوی خودت حرکت بده؛ یعنی در شرایط نیازمندی باید متوجه نیاز خود شوی و برای رفع نیاز اقدامات لازم را انجام دهی.
توجه خداوند به حضرت مریم
در آیه سه مرتبه به حضرت مریم اشاره شده است: ضمیر «أنت» مستتر در «هُزّی» و لفظ «إلیکَ» و «عَلَیکَ»، هر سه نماد توجه خداوند سبحان به حضرت مریم است؛ یعنی این درخت، تنها بر تو خرما را فرود می‌آورد، نه همگان.
نقش اولیای الهی در زندگی ما
مفسری گوید: درخت خشکیده که در دستان حضرت مریم قرار گرفت بلافاصله بارور شد و خرمایی چیده‌شده در اختیار او قرار گرفت؛ به این معنا که اگر عنایت اولیای الهی در زندگی ما جریان یابد، قطعاً شیرین‌کامی‌های خاصی را دریافت می‌کنیم؛ اما طلب و ابراز نیاز ما نقش اساسی در بارش این رزق لا یحتسب دارد؛ البته گاه لازم است اقدامات خاصی از سوی ما برای بهره‌مندی از این شیرین‌کامی صورت گیرد؛ زیرا بعضی از ثمرات و رشحات الهی نصیب فردی می‌شود که اقدامات لازم را انجام داده است. دیگران از این حلاوت و برکت محروم‌اند؛ زیرا اصل حلاوت و برکت مخصوص فردی است که در این مسیر زحماتی را متحمل شده است.
تاریخ جلسه؛ ۱۳۹۹.10.13 – ادامه جلسه ۱2
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
