روز عرفه
روز نهم ذی الحجه؛ روز عرفه و از اعياد بزرگ است، گرچه به اسم عيد ناميده نشده است. روز عرفه روزى است كه خدا بندگانش را به عبادت و طاعت خويش دعوت كرده و سفره هاى جود و احسانش را براى آنان گسترده، و شيطان در اين روز خوارتر و حقيرتر، و رانده تر و خشمناك تر از روزهاى ديگر است، و روايت شده كه حضرت زين العابدين عليه السّلام در روز عرفه صداى سائلى را شنيد كه از مردم درخواست كمك می كرد، به او فرمود: واى بر تو، آيا در اين روز از غير خدا درخواست میكنى؟ ! و حال آنكه براى بچه هاى در رحم، در اين روز اميد می رود، كه فضل خدا شامل حالشان گردد، و سعادتمند شوند.
اعمال
و براى اين روز چند عمل وارد است:
اوّل: غسل.
دوم: زيارت حضرت سيد الشّهداء عليه السّلام كه برابر هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد و بلكه افضل از اين است، و روايات در كثرت فضيلت زيارت آن حضرت در اين روز متواتر است [يعنى از افراد بسيارى نقل شده است] و اگر كسى در اين روز توفيق يابد، كه زير قبّه مقدّسه آن حضرت باشد، ثوابش كمتر از كسی كه در عرفات باشد نيست، بلكه بيشتر و بيشتر است، و كيفيت زيارت آن حضرت بعد از اين در باب زيارات ان شاء اللّه تعالى مى آيد.
سوم: پس از نماز عصر، پيش از آنكه مشغول خواندن دعاهاى عرفه شود، در زير آسمان دو ركعت نماز بجا آورد، و به گناهانش نزد خدا اعتراف و اقرار نمايد، تا به ثواب عرفات دست يابد، و گناهانش آمرزيده گردد، آنگاه به اعمال و دعاهاى عرفه كه از ائمه طاهره عليهم السّلام روايت شده است مشغول گردد، و آن اعمال و ادعيه بيشتر از ان است كه به طور كامل در اين مختصر ذكر شود ولى به اندازه ای كه اين كتاب گنجايش آن را داشته باشد نقل میكنيم.
شيخ كفعمى در كتاب «مصباح» فرموده: براى كسیكه از دعا خواندن ضعف پيدا نكند روزه روز عرفه مستحب است، و پيش از زوال [رسيدن آفتاب به وقت شرعى ظهر] غسل استحباب دارد، و همچنين زيارت امام حسين عليه السّلام در روزوشب عرفه مستحبّ است
و چون وقت زوال رسيد، زير آسمان رود، و نماز ظهر را با ركوع و سجود نيكو بجا آورد، و چون از نماز ظهروعصر فارغ شود، دو ركعت نماز بخواند، در ركعت اول پس از سوره «حمد» سوره «توحيد» و در ركعت دوم بعد از «حمد» سوره «كافرون» بخواند، پس از آن چهار ركعت نماز بجا آورد، در هر ركعت پس از سوره (حمد) پنجاه مرتبه سوره (توحيد) بخواند.
سپس شيخ كفعمى فرموده است: اين تسبيحات را كه از حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله روايت شده است، و سيّد ابن طاووس در «اقبال» ذكر فرموده بخوان:
سُبْحَانَ الَّذِي فِي السَّمَاءِ عَرْشُهُ سُبْحَانَ الَّذِي فِي الْأَرْضِ حُكْمُهُ سُبْحَانَ الَّذِي فِي الْقُبُورِ قَضَاؤُهُ سُبْحَانَ الَّذِي فِي الْبَحْرِ سَبِيلُهُ سُبْحَانَ الَّذِي فِي النَّارِ سُلْطَانُهُ سُبْحَانَ الَّذِي فِي الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ سُبْحَانَ الَّذِي فِي الْقِيَامَةِ عَدْلُهُ سُبْحَانَ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاءَ سُبْحَانَ الَّذِي بَسَطَ الْأَرْضَ سُبْحَانَ الَّذِي لا مَلْجَأَ وَ لا مَنْجَى مِنْهُ إِلا إِلَيْهِ.
سپس صد مرتبه بگو: «سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ»
و سوره «توحيد» را صد مرتبه و «آية الكرسى» را صد مرتبه بخوان، و صد مرتبه بر محمّد و آل محمّد صلوات فرست،
و ده مرتبه بگو:«لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَ يُمِيتُ وَ يُمِيتُ وَ يُحْيِي وَ هُوَ حَيٌّ لا يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلَى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ»
و ده مرتبه: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِي لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ»
و ده مرتبه «يَا اللَّهُ» و ده مرتبه «يَا رَحْمَنُ» ، ده مرتبه «يَا رَحِيمُ» و ده مرتبه« يَا بَدِيعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ» و ده مرتبه «يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ» و ده مرتبه «يَا حَنَّانُ يَا مَنَّانُ» و ده مرتبه «يَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ» و ده مرتبه «آمِينَ»
آنگاه بگو «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ يَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَيَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ يَا مَنْ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ يَا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَى وَ بِالْأُفُقِ الْمُبِينِ يَا مَنْ هُوَ الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى يَا مَنْ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» و حاجت خود را بخواه كه به خواست خدا برآورده خواهد شد.
آنگاه اين صلوات را كه از امام صادق عليه السّلام روايت شده بخوان، كه هركه بخواهد محمّد و آل محمّد عليهم السّلام را در فرستادن صلوات بر ايشان مسرور نمايد، بگويد: «اللَّهُمَّ يَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطَى وَ يَا خَيْرَ مَنْ سُئِلَ وَ يَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِي الْأَوَّلِينَ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِي الْآخِرِينَ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِي الْمَلَإِ الْأَعْلَى وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِي الْمُرْسَلِينَ اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّدا وَ آلَهُ الْوَسِيلَةَ وَ الْفَضِيلَةَ وَ الشَّرَفَ وَ الرِّفْعَةَ وَ الدَّرَجَةَ الْكَبِيرَةَ اللَّهُمَّ إِنِّي آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ أَرَهُ فَلا تَحْرِمْنِي فِي [يَوْمِ ] الْقِيَامَةِ رُؤْيَتَهُ وَ ارْزُقْنِي صُحْبَتَهُ وَ تَوَفَّنِي عَلَى مِلَّتِهِ وَ اسْقِنِي مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَبا رَوِيّا سَائِغا هَنِيئا لا أَظْمَأُ بَعْدَهُ أَبَدا إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْ ءٍ قَدِيرٌ اللَّهُمَّ إِنِّي آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ أَرَهُ فَعَرِّفْنِي فِي الْجِنَانِ وَجْهَهُ اللَّهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّدا صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مِنِّي تَحِيَّةً كَثِيرَةً وَ سَلاما»
پس دعاى امّ داود را كه بيانش در ضمن اعمال ماه رجب گذشت بخوان، آنگاه اين تسبيح را كه ثوابش در زيادتى شماره نمی‌شود و ما ميزان ثواب آن را به خاطر رعايت اختصار بيان نكرديم بگو: «سُبْحَانَ اللَّهِ قَبْلَ كُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بَعْدَ كُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ مَعَ كُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ يَبْقَى رَبُّنَا وَ يَفْنَى كُلُّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِيحا يَفْضُلُ تَسْبِيحَ الْمُسَبِّحِينَ فَضْلاً كَثِيراً قَبْلَ كُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِيحا يَفْضُلُ تَسْبِيحَ الْمُسَبِّحِينَ فَضْلا كَثِيرا بَعْدَ كُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِيحاً يَفْضُلُ تَسْبِيحَ الْمُسَبِّحِينَ فَضْلا كَثِيرا مَعَ كُلِّ أَحَدٍ، وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِيحاً يَفْضُلُ تَسْبِيحَ الْمُسَبِّحِينَ فَضْلاً كَثِيراً لِرَبِّنَا الْبَاقِي وَ يَفْنَى كُلُّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِيحاً لا يُحْصَى وَ لا يُدْرَى وَ لا يُنْسَى وَ لا يَبْلَى وَ لا يَفْنَى وَ لَيْسَ لَهُ مُنْتَهًى وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِيحاً يَدُومُ بِدَوَامِهِ وَ يَبْقَى بِبَقَائِهِ فِي سِنِي الْعَالَمِينَ وَ شُهُورِ الدُّهُورِ وَ أَيَّامِ الدُّنْيَا وَ سَاعَاتِ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ أَبَدَ الْأَبَدِ وَ مَعَ الْأَبَدِ مِمَّا لا يُحْصِيهِ الْعَدَدُ وَ لا يُفْنِيهِ الْأَمَدُ وَ لا يَقْطَعُهُ الْأَبَدُ وَ تَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ قَبْلَ كُلِّ أَحَدٍ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَعْدَ كُلِّ أَحَدٍ»
سپس بگو «وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ قَبْلَ كُلِّ أَحَدٍ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَعْدَ كُلِّ أَحَدٍ» تا آخر دعا، ولى به جاى هر «سبحان اللّه» بگو: «الحمد لله» و چون به احسن الخالقين رسيدى بگو: «لا اله الاّ اللّه قبل كل احد» تا آخر كه بجاى سبحان اللّه «لا اله الاّ اللّه» میگويى، و پس از آن بگو: «اللّه اكبر قبل كل احد» تا آخر كه بجاى سبحان اللّه: (الله اَکبر) می‌گويد.
سپس می‌خوانى دعاى «اللّهم من تعبّا و تهيا» را كه در اعمال شب جمعه گذشت پس بخوان دعاى على‌بن الحسين عليهما السّلام را كه شيخ طوسى در كتاب «مصباح المتهجّد» ذكر فرموده: اللّهم أنت اللّه ربّ العالمين. مؤلف گوید : که این دعاء چون در موقوف عرفات بود بعلاوه بسیار هم طولانی بود ما ذکر ننمودیم. و بخوان در این روز با خشوع و رقّت دعای آن حضرت را که در صحیفه کامله است و آن دعای چهل و هفتم است و مشتمل بر جمیع مطالب دنیا و آخرت است.
و از جمله دعاهای مشهور این روز دعای حضرت سیّد الشهداء علیه‌السلام است ، بشر و بشیر پسران غالب اسدی روایت کرده‌اند که پسین روز عرفه در عرفات در خدمت آن حضرت بودیم، پس از خیمه خود بیرون آمدند با گروهی از اهل بیت و فرزندان و شیعیان با نهایت تذلّل و خشوع پس در جانب چپ کوه ایستادند و روی مبارک را به سوی کعبه گردانیدند و دستها را برابر رو برداشتند مانند مسکینی که طعام طلبد و این دعا را خواندند:
«اَلْحَمْدُ لله الَّذى لَيْسَ لِقَضآئِهِ دافِعٌ وَلا لِعَطائِهِ مانِعٌ ……»[1]
[1] کلیات مفاتیح الجنان ، شیخ عباس قمی
