آیه 17: «وَيُسْقَوْنَ فِيهَا كَأْساً كَانَ مِزَاجُهَا زَنْجَبِيلاً»
«و در آنجا جامی که نوشیدنی اش آمیخته به زنجبیل است، به آنان می‌نوشانند»
آیه 18: «عَيْناً فِيهَا تُسَمَّىٰ سَلْسَبِيلاً»
«از چشمه‌ای در آنجا که سلسبیل نامیده شود.»
نوشاندن شراب معرفت
اکرام دیگری که از ابرار به عمل می آید «يُسْقَوْنَ» است.
در آیه ۵: «يَشْرَبُونَ» و در آيه ۶: «عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا»، بحث شرب بود؛ اما اینجا می‌فرماید: «يُسْقَوْنَ» ساقی به ابرار شرابی را عطا می‌کند.
« يُسْقَوْنَ» فعل مجهول است؛ یعنی آنها مفعول‌اند نه فاعل. در «يَشْرَبُونَ» خودشان می نوشیدند اما در«يُسْقَوْنَ» جام شرابی که با زنجبیل همراه است به آنان نوشانده می‌شود. فعل مجهول است و در مورد افرادی است که این شراب را می پذیرند و نوشیدنی را قبول می‌کنند.
جام شرابی در اختیار آنها قرار می‌گیرد و اندازه این جام و نوع شراب آن ناشناخته است. نوشیدنی، ممزوج با زنجبیل است. در معرفی زنجبیل می‌فرماید: چشمه‌ای است در بهشت که سلسبیل نامیده می‌شود.
نوشیدنی مخلوط با زنجبیل
«كَانَ مِزَاجُهَا زَنْجَبِيلاً»: این چشمه با شراب بهشتی دیگری ترکیب شده است و در اختیار ابرار قرار می‌گیرد.
مفسرین می‌گویند: زنجبیل ماده‌ای بسیار معطر است که برای درمان بسیاری از بیماری‌ها به کار می‌رود و منشأ آن هم چشمه‌ای است در بهشت.
«سَلْسَبِيل»؛ به هرآنچه که در آن سهولت و راحتی وجود دارد اطلاق می‌شود.
نوشیدنی بسیارگواراست و به سهولت در اختیار بهشتیان قرار داده می شود.
آتش عشق
چشمه‌ای که در بهشت قرار دارد برای بهشتیان، این چشمه حرارت شوق را ایجاد می‌کند که این حرارت برای ابرار، بسیار ضروری است. هم چنانکه در این عالم هم آتش عشق در وجود آنان شعله‌ور است و با بالا رفتن سن از حرارت آن کاسته نمی‌شود.
آتش عشق هم در این عالم وجود دارد، هم در عالم دیگر.
شرابی است معطر و گرم که آتش اشتیاقِ به حق را در بنده شعله ور نگه می‌دارد.
وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت
تفاسیر معرفتی ما به نکته جالب دیگری در همین آیه اشاره می‌کنند:
مخلوط بودن نوشیدنی با زنجبیل حکایت از”وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت” دارد.
وجود مقدس حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام به میزانی در بندگی استقرار دارد که هنگام نماز تیر را از پای مبارکشان بیرون می‌کشند و متوجه نمی‌شود، اما در رکوع هنگام رجوع سائل، انگشتری خود را به او می‌بخشد؛ زیرا “انّ المِسکینَ رسولُ الله” سائل را پیک خدا می‌داند و سائل را نمی‌بیند. به عبارتی دیگر در این کثرت، وحدت را مشاهده می‌کند.
تعاملات زیبای اجتماعی فراوان دارد و به امور فقیران و درماندگان رسیدگی می‌کند؛ و در این رسیدگی‌ها خالق را مشاهده می‌کند نه مخلوق را. خدای سبحان به او امر فرموده: با خلق من اینگونه رفتارکن.
شراب ممزوج با زنجبیل است به این جهت که در عین اینکه مستغرق در حق است به خلق عنایت دارد، و در عین حضور در میان خلق، خالق را مشاهده می‌کند.
عمل همراه با لذّت
نوشیدنی در نظر ابرار بسیار گوارا است؛ با اجبار و اکراه کار انجام نمی‌دهند و از هر عمل خیری که انجام می‌دهند حظّ وافر می‌برند. با لذت زندگی می‌کنند و به جهت توفیق عمل صالح و انفاق و صبری که خدا نصیب آنها کرده است شاکرند.
عرضه دائم معرفت
از آنجا که در عرصات قیامت، حرارت بسیار زیاد است برای در امان ماندن از آن، به آنان نوشیدنی نوشانده می‌شود(یسقون).
در این دنیا هم آتش معصیت زیاد است و برای در امان ماندن از معصیت، باید دائم معرفت دریافت کرد؛ زیرا بی‌معرفتی، معصیت درپی دارد.
دائم به ابرار معرفت عرضه می‌شود و ایشان هم می‌پذیرند.
معرفتی بسیط و خالص
بعضی از مفسرین می گویند: زنجبیل با سلسبیل متفاوت است. “سلسبیل” توحید است و “زنجبیل” توحید مخلوط با کثرت است.
از آن رو که نوشیدنی ابرار بسیار روان است و به راحتی نوشیده می شود، “سلسبیل” نامیده شده است. معارف الهی بسیار بسیط و خالص است و به راحتی فرود می‌آید.
اشتیاق وصال به حق
“زنجبیل” چشمه‌ای است در بهشت که نشان می‌دهد افراد تا چه میزان مشتاق وصال به حق و اتصاف به صفات الهی هستند! این اشتیاق موجب می‌شود که از این چشمه به سهولت استفاده کنند.
چشمه عشق
بعضی از مفسرین معتقدند: این چشمه، چشمه عشقی است که به هر میزان که از آن می‌نوشند آتش محبت آنان به خدا شعله‌ورتر می‌شود و بهشت آنان همان عشق و محبت الهی است.
آتش اشتیاق
بعضی گفته اند: اصل “سلسبیل””سُئل الیها سبیلاً” بوده است. «سلسبیل» چشمه‌ای است که عمل صالح آنان، راهی به سوی آن ایجاد کرده است. به میزانی عمل صالح انجام داده اند که آن چشمه، خود را بر این فرد عرضه می‌کند.
زنجبیل اگر خالص باشد قابل استفاده نیست. شدت آتش اشتیاق، آنها را ذوب می‌کند و وجودی برای آنها باقی نمی‌ماند؛ اما از آن رو که خدای سبحان تقدیر کرده تا وجود آنان باقی بماند، بنابر این باید نوشیدنی آنها تنظیم باشد؛ به همین جهت شراب آنها ممزوج است.
استمرار عمل خیر
یکی از مفسرین می فرماید «یسقون» به معنای پشت سرهم نوشاندن است و این استمرار به جهت آن است که اعمال خیر آنها در دنیا مستمر بوده و گاه و بیگاه و با فاصله انجام نشده است، ساقی هم دائم و پی در پی به آنان، این آب گوارا را می‌نوشاند.
اشکالی که بر بسیاری از ما وارد است آن است که به مجرد دریافت اندکی معرفت، احساس کفایت می‌کنیم و درخواست کسب معارف بیشتر نداریم. اما آیه نشان می‌دهد ابرار به مقدار اندک راضی نیستند. به هر میزانی از توفیق عمل صالح بهره‌مند باشند، مشتاق عمل صالح بعدی هستند؛ به همین جهت در زندگی افراد شاکر توقفی مشاهده نمی‌شود.
لذت بردن از توفیقات
ابرار از همه‌ی توفیقاتی که در دنیا نصیب آنان می‌شود لذت می‌برند. توفیق اجباری در زندگی آنها وجود ندارد. توفیق اجباری عمل صالح محسوب نمی‌شود؛ زیرا در آن لذتی وجود ندارد. انتخاب ابرار آگاهانه و مستمر است.
دریافت به میزان استعداد
یکی از مفسرین می گوید: «كَأْساً» استعداد ابرار است. بر اساس استعداد و آمادگی، شراب معرفت در اختیار آنان قرار می‌گیرد و بر اساس توانمندی و ظرفیتی که دارند شراب دریافت می‌کنند.
حرارت عشق
«كَانَ مِزَاجُهَا زَنْجَبِيلًا»: نوشیدنی آنان همراه با حرارتی است که سرمای حرص و بخل و سایر رذائل اخلاقی را مرتفع می‌کند. شرابی که کسالتی برای آنها باقی نمی‌گذارد و آتش عشق را در آنها مشتعل می‌کند.
لذتی ناشناخته
“زنجبیل”، “عین”،”سلسبیل” نکره آمده است؛ یعنی به هر میزانی هم که توصیف شود تا خودتان آن را مصرف نکنید، لذت آن را درک نخواهید کرد.
تنوین، تنوین تفخیم است؛ چشمه‌ای بسیار عظیم که به راحتی می‌توان از آن برداشت کرد.
هنگامی که انسان جزء ابرار قرار گیرد، وجودش وسیع می‌شود و به سهولت خیرات را دریافت می‌کند.
پیاله ای به من آورد گل که باده خوری؟
خورم! چرا نخورم؟ بنده هم گلو دارد!
معارفی روان
یکی از معانی “سلسبیل” روان است. وقتی از این چشمه نوشانده می شود روان است و گلوگیر نیست.
ابرار از آن رو که معارفی را که دریافت کرده‌اند به راحتی در اختیار دیگران قرار می‌دهند، در هنگام کسب معارف هم به سهولت آن را اکتساب می‌کنند.
تاریخ جلسه: 99/10/15
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
