تفسیر آیه 10 سوره نحل

خداوند در آیه 10 سوره نحل می‌فرماید:

«هُوَ الَّذی أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً لَكُمْ مِنْهُ شَرابٌ وَ مِنْهُ شَجَرٌ فیهِ تُسیمُونَ»

«اوست آنكه براى شما از آسمان آبى فرستاد كه نوشيدنى شما از آن است و گياهانى كه (چهارپايان خود را) در آن مى‌چرانيد، (نيز) از آن است.»

نعمت نزول باران

از نعماتی که خدای سبحان در اختیار بشر قرار داده، نعمت نزول باران است. آبی از آسمان فرود می‌آید و بخشی از آن در اختیار انسان قرار می‌گیرد. در تفاسیر عرفانی از آب، به معرفت و ولایت حضرات معصومین علیهم‌السلام تعبیر شده است. آب، مایۀ حیات انسان است همچنان که معرفت و محبّت به حضرات معصومین علیهم‌السلام نیز مایۀ حیات حقیقی انسان است. نزول آب ولایت و علم و معرفت، موجب رویش درخت عمل صالح در سرزمین وجودی افراد می‌شود.

 معرفت؛ نیاز ضروری انسان

نکتۀ قابل توجه آن است که همچنانکه نزول باران در اختیار انسان نیست، تحصیل و کسب آب معرفت، ولایت و محبّت معصومین علیهم‌السلام هم، در اختیار انسان نیست، بلکه خداوند آنها را از جایگاه متعالی برخلق فرود آورده است.

اساس در بارش باران رفع نیاز اولیۀ انسان، یعنی آشامیدن است. ممکن است انسان بدون غذا زنده بماند؛ اما بدون آب امکان حیات نیست. دریافت علم، معرفت و ولایت از نیازهای واقعی و اساسی انسان است؛ به همین جهت خدای سبحان آنها را در درجۀ اول برای رفع نیاز نازل کرده است. جهل، بی‌معرفتی و تسلیم ولایت نبودن، موجب مرگ انسان می‌شود. میزان بهره‌مندی از ولایت، علوم و معارف حضرات معصومین علیهم‌السلام باید به اندازه‌ای باشد که انسان لذت حضور دائم درمحضر حق را کسب کند و تجدید حیات روح را به طور مستمر به‌دنبال داشته باشد.

بارش معارف خاص در ایام خاص

بارش معرفت در همۀ زمان‌ها درحال انجام است؛ اما در زمان‌های خاص، معارف ناب و بی‌نظیری بر انسان وارد می‌شود که نقش آنها در ایجاد اصلاحات عمیق در درون افراد بسیار ثمربخش است. همان طور که به تصریح روایات متعدد در میان آب‌های فرود آمده از آسمان، آب نیسان دارای خواص بی‌نظیری است که بسیاری از بیماری‌ها را مرتفع می‌کند، در میان زمان‌ها نیز، ایّام ولادت و شهادت حضرات معصومین علیهم‌السلام از جمله زمان‌هایی است که معارف خاص و نابی به افراد می‌رسد. بارش ولایت و معرفت در این ایّام، پاک‌سازی و اصلاحات اساسی، سریع و عمیقی ایجاد می‌کند.

بارش آب معرفت خاص انسان است

از کلمه «لَکُم» این معنا استنباط می‌شود که نزول آب معرفت و ولایت، مخصوص انسان و برای تأمین نیازهای روحانی او صورت می‌گیرد. در روایات، موارد متعددی از مراجعۀ حیوانات به حضرات معصومین علیهم‌السلام به چشم می‌خورد. گاه گنجشگی از ماری که به لانه او تعدّی کرده است به معصوم علیه‌السلام شکایت می‌كند و گاه از آهویی که صیّاد، فرزندش را اسیر کرده است و برای آزادی فرزندش به معصوم علیه‌السلام پناه می‌برد، از این موارد بی‌شمار است؛ امّا وجود معصوم برای رفع نیاز و رفع نزاع حیوانات نیست، بلکه برای هدایت و كمال انسان است.

ولایت؛ منشأ ظهور استعدادهای انسان

مقام ولایت برای کمال و رشد معنوی انسان برنامه دارد؛ امّا اولویت زندگی برخی افراد در مراجعات و عرض توسّل به معصومین علیهم‌السلام تنها به جهت تأمین نیازهای مادّی مانند دستیابی به پول، مقام، اعتبارات دنیوی و… است! درحالی‌که اساس ولایت در عالم برای رفع نیازهای مادی نیست؛ بلکه برای ظهور استعدادها و توانمندی‌های نهفته و بالقوۀ انسان و رسیدن او به مقام خلیفةاللّهی است.

کسب معرفت؛ بدون درخواست

شاید برای برخی این سوال ایجاد شود که برای دریافت آب ولایت ومعرفت باید طلبی داشته باشیم و زحمت خاصی متحمّل شویم؟ مثلاً باید نماز استسقاء بخوانیم؟

در پاسخ گفته می‌شود: کسب معرفت، نیاز به طلب و تحمّل زحمت خاص ندارد؛ همان طور که باران بدون هیچ طلب و زحمتی از آسمان فرود می‌آید، فقط باید توجه داشت تا به‌موقع آن را دریافت کرد و مانعی برای بهره‌مند شدن از آن ایجاد نکنیم.

**************

نیاز فراگیر انسان به معرفت

فعل «تُسِیمون» از ریشه «سَوم» به‌معنی علامت و نشانه است، همچنین عرب عبارت «أسام الماشیه» را به‌معنای چوپانی حیوانات به كار می‌برد.

پس از نزول باران از آسمان، زراعات به دو نوع کلی تقسیم می‌شود: بخشی برای تغذیۀ حیوانات و بخش دیگر خاص انسان است. این امر بیانگر آن است که تمام ابعاد وجودی انسان اعم از بُعد انسانی و حیوانی به تغذیه معرفتی نیاز دارد؛ به گونه‌ای که این معارف، جسم را در خدمت روح و مَرکبی برای بندگی قرار می‌دهد و روح را در مسیر طاعت الهی و دست یافتن به انواع کمالات پیش می‌برد.

«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»