قرآن در آیه 125 سوره مبارکه آل عمران می‌فرماید:
این آیه ادامه آیه قبل است و می‌فرماید: «بَلى إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا وَ يَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هذا» خدای سبحان پاسخ می‌دهد: بلی البته فزونی نیروهای غیبی، منوط به صبوری و تقواست.
نکته قابل توجهی که یکی از مفسرین ذکر می‌کنند این است که: هنگامی که خدای سبحان فرمود : «إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا» یعنی حضور در صحنه و پرهیز از مخالفت با حق در هنگام امتثال اوامر مولی، چنان طهارتی نصیب فرد می‌کند که او می‌تواند با تعداد بیشتری از ملائک پیوست برقرار کند.
«بَلى إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا»
صبوری و تقوا؛ شرط دریافت امداد الهی
خدای سبحان برای نزول هزار ملک يا سه هزار ملك شرط نگذاشته است. اما برای بیشتر از آن شرط قرار داده است. «إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا وَ يَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هذا» و از اینجا معلوم می‌گردد شاید در شرایط عادی قرار دادن شرط لازم نباشد، اما برای ورود به مراحل بالا اين شرط گذاشتن لازم است. خدای سبحان می‌فرماید برای دریافت نیروی امدادی بیش از آن عددی که به شما پیشنهاد داده شده باید از خود صبوری و تقوا نشان دهید تا آن میزان کمک را دریافت کنید.
درد دل نزد خلق، موجب محرومیت از امداد ملک
خدای سبحان می‌فرماید اگر فرد صبور باشد به وسیله ملک برای او تسهیلات و موفقيت و پیروزی خاص ايجاد می‌كند. فردی که نزد دیگران درد دل می‌کند و از امداد دیگران بهره می‌جوید از امداد ملک دیگر بهره نمی‌برد.
خدای سبحان فرمود: تصبروا یعنی نسبت به جزع و فزع صبوری كنيد و ناله و شکایت نداشته باشید بدانید بنده هستید و مولای شما هر زمان که صلاح بداند بهترين حمايت‌ها را از شما می‌كند.
«تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا»؛ از مخالفت و گمان‌های نادرست پرهيز کنید از ضعف یقین نسبت به خدای سبحان پرهیز کنید. یعنی اگر خواهان افزایش امدادهای الهی در زندگی هستید از این که برای خود وجودی قائل شوید پرهيز کنید.
فردي نزد آیت الله حائری شیرازی رسید و گفت: چرا برخی علی رغم اینکه کار نمی‌کنند روزی‌شان زیاد است و بعضی در عین اینکه خیلی کار می‌کنند روزی‌شان کم است؟ ایشان فرمودند: دعای مکارم الاخلاق را خوانده‌اید؟ گفت: بله، فرمودند: در این دعا درخواست می‌کنیم خدا هر چقدر من را نزد مردم عزیز می‌کنی نزد خودم ذلیل کن.
آقا فرمودند: کسی که روزیش کم است خود را نزد خویش ذليل نكرده است و برای خود توانمندی در نظر گرفته است، اکثر مواقع افراد کم روزی برای کار، زحمت کشی و تلاش‌های خود ارزش قائل‌اند.
- اگر فرد از دیدن خود پرهیز کند «إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا» و اگر جزع و فزع و ناله و شكايت نكند، حتی اگر مدت طولانی برآورده شدن حاجتش به تأخیر افتد، بلکه در طول این مدت ارادت او بیشتر شود امداد الهی نصیب او گشته وگشایش خاصی برای او صورت می‌گیرد.
- نکته قابل توجه اینکه در زمان امداد الهی فرد متوجه این امر می‌شود که این کار معمولی نیست و دست غیبی در کار است، علائم و شواهدی وجود دارد که جریان عادی نیست قدرت غیبی خدای سبحان در اینجا ظهور و بروز کرده است.
در صحنه انجام وظیفه باشید تا امداد شوید
همانگونه که در جنگ بدر مؤمنین با تعداد کم و تجهیزات اندک با امداد الهی بر دشمن غلبه کردند، مؤمنین اعم از زن ومرد در هر جایگاهی که مشغول انجام وظيفه هستند مانند مردان در صحنه جهاد ظاهری و یا زنان در عرصه‌های مخلتف زندگی اگر قرار آنها بر انجام وظيفه و پایداری در عرصه خدمت است، گرچه احساس ناتوانی کنند، مطمئن باشند که خدای سبحان امداد لازم را وارد می‌کند و آنها از حمایت خاصی بهره‌مند می‌شوند.
- صبر و تقوا باید دائمی باشد نه مقطعی. خدای سبحان علیم بذات صدور است هر فرد باید به وجود خود برنامه بدهد تا همیشه صبور باشد و از جزع و فزع و ناله و شكايت همیشه پرهیز کند و از اعتماد بر اسباب ظاهری پرهیز کند و وعده‌های مسبب الاسباب را صادق دانسته و بداند آن وعده‌ها در همين عالم محقق می‌شود.
«يَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هذا»
«فور» به معنی «فوران» است اعراب اولین لحظه بالا رفتن آب را فور می‌گویند و استعاره قرار داده شده برای سرعت، اگر صبوری کنید و تقوا داشته باشید.
- به سرعت برای شما حاضر می‌شود اگر دشمن نیز فوری بر شما وارد شود ملک فوری‌تر بر شما وارد می‌شود.
- در میدان نبرد اقدام کفار برای از بین بردن مؤمنین سریع است اما سرعت امداد الهی بیش از سرعت حمله کفار است.
«يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُمْ بِخَمْسَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ»
مربی شما پنج هزار ملک را برای شما می‌آورد.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید من منتی بر شما ندارم، رب شما امداد رسانی بر شما را بر خود واجب کرده است.
- «يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُمْ»، هر گاه فرد خود را مربوب خدا بداند و بر این امر باقی بماند، خدای سبحان به عنوان رب ،دائماً او را امداد می‌کند.
هر زمان ملک به کمک مؤمنین می‌آید، مؤمنین نشاط دارند چون ملک کار را انجام می‌دهد و وقتی او کار می‌کند بدون سر و صدا کار را انجام می‌دهد. هر کاری که در آن سرو صدا باشد منیت فرد در آن وارد شده نه ملک.
صفات نورانی خدا موجب تقویت شماست
یکی از مفسرین می‌فرماید: خدای سبحان صفات نورانی خاصی را در وجود شما وارد می‌كند، که این صفات نورانی و روحانی موجب تقویت شماست. مانند توکل، تسلیم، رضا و شکر و … این صفات مانند ملک شما را امداد می‌کند. اگر در مقابله با شیطان صبوری کنید و از اینکه به خود و یا دیگران تکیه کرده و اعتماد داشته باشید پرهیز کنید امدادهای ربانی برای تربیت شما بیش از پیش بر شما وارد می‌شود.
- امدادهای که موجبت تقویت روحانیت شماست، انسانیت شما شکوفا و بشریت و حیوانیت شما ضعیف قرار داده می‌شود.
«مُسَوِّمينَ»
«مُسَوِّمينَ» از ماده «سوم» يعنی معلمين. ملائک علامات مخصوصی دارند. بعضی گویند اصحاب بدر ديدند كه یک دسته اسبی با علامات مخصوص در بین‌شان است. و برخی می‌گويند: یک دسته عمامه به سر نزد خودشان ديدند. «سوم» به معنی علامت و «خیل المسومه» اسبی است که علامت گذاری شده است، ممکن است این ملائک خود علامتی داشته‌اند که گاهی در پیشانی آنها و گاهی در عمامه هایشان بوده است و یا اسب‌هاشان علامت داشته. مثلا در برخی از تفاسير می‌فرمايند: عمامه جبرئيل سپید و برای بقیه زرد بوده است.
- و برخی بيان كردند «مُسَوِّمينَ» به معنای مرسلین است. شتر سائمه يعنی شتری که در چراگاه رها می‌شود و در اینجا مسوّم یعنی خدا اینها را رها کرده است و مانعی برای نزول آنها وجود ندارد.
- برخي می‌گويند: «مُسَوِّمينَ» معنایش این است که ملک اسبش را به طرف سپاه کفار رها می‌کند تا کفار از طریق اسبان ملائك از بین بروند. برخي نیز بيان كردند اینجا «مُسَوِّمينَ» نيست (خدا برایشان علامت گذشته) و «مسوَمين» به فتح (واو) است و به این معناست که خدا اینها را بين جماعت كفار رها کرده است.
پیام آیه
- درسی که در آیه است این که اگر در هنگامه مشکلات مقاومت کنید و پرهیز از ضعف و پرهیز از فرار در عرصه انجام وظیفه داشته باشیم حتماً امدادهای الهی در زندگی ما افزون می‌شود.
امیر المؤمنین علیه‌السلام در نامه به مالک اشتر خطاب به مالک می‌گویند: کسی را که سابقه استعفا دارد به کار نگیر، زیرا این فرد توانا نیست و در مشکلات صحنه را ترک می‌کند «إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا»
تاریخ جلسه : 96/11/14 ـ جلسه 104
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
