تفسیر آیه 13 سوره نحل

خداوند در آیه 13 سوره نحل می‌فرماید:

«وَ ما ذَرَأَ لَکمْ فِی الْأَرْضِ مُخْتَلِفاً أَلْوانُهُ إِنَّ فی‏ ذلِک لَآیةً لِقَوْمٍ یذَّکرُونَ»

«و نیز آنچه را که در زمین به رنگ های گوناگون برای شما آفرید [رام و مسخّرتان ساخت]؛ مسلماً در این [امور] نشانه ای است [بر توحید، ربوبیّت و قدرت خدا] برای گروهی که متذکّر می شوند.»

 همۀ موجودات، تحت تسخیر انسان

حضرت حق هر آنچه را که درسطح زمین آفریده از جمله حیوانات، نباتات، جمادات و… را تحت تسخیر انسان قرار داده است. حتی تمام رنگ‌هایی که آفریده شده در تسخیر انسان است؛ چنین نیست که برخی رنگ‌ها قابل تسخیر و برخی غیرقابل تسخیر باشند. آن‌ها در حالی‌که متنوع هستند، در تسخیر بشرند.

نمونه‌ای از تنوع رنگ‌ها را می‌توان در کنار خانۀ خدا مشاهده کرد؛ حاجیانی با رنگ‌های مختلف، زائری سیاه‌رنگ و دیگری سفید پوست! جالب اینجاست که افراد در عین اختلاف در رنگ پوست در اجزای دیگری نیز با هم متفاوتند: در نگاه، مو، شیوۀ راه رفتن و اثر انگشت و… .

این تنوع نشان از قدرت حضرت حق دارد در حالی‌که خالق همۀ انسان‌ها خدای یکتاست؛ اما این تنوع در میان مخلوقات به چشم می‌خورد. گاه از یک نطفه دو فرزند کاملاً شبیه متولد می‌شوند که در خصوصیات اخلاقی، رفتاری و… با یکدیگر متفاوت‌اند. همانطور که در آیات سابق بیان شد: یک آب از آسمان فرود می‌آید؛ اما ثمرات متفاوت دارد؛ یکی انگور و دیگری خرما و… . اجمالاً تنوّع در آفرینش موجودات، نشانه‌ای برای پند پذیران است.

تنوع صفات در انسان

مفسرین عرفانی درباره تفسیر عبارت «مُخْتَلِفاً أَلْوانُهُ» می‌فرمایند: «خداوند، در زمین وجودی انسان‌ استعدادهای متفاوت قرارداده است.» امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام از سویی با انگشت عسل در دهان یتیم می‌گذارد در حالی‌که بسیار نرم، عاطفی است و از سویی دیگرحیدر کرار است؛ بسیار قاطع در برابر دشمن.

خدای سبحان در وجود انسان استعدادهای متفاوتی قرار داده که قادر است در موقعیتی از زمان «أَشِدَّاءُ عَلَى الْکفَّارِ» و در موقعیت دیگر «رُحَماءُ بَینَهُم»‏ باشد.

بعضی از مفسرین معتقدند: خداوند استعدادهای متنوّع و رنگارنگی همانند قدرت، شکر، رضا، قناعت، صبر، محبت و عشق را درون انسان قرار داده است که هریک در زمان خود به کار گرفته می‌شود.

غفلت انسان از استعدادهای خدادادی

انسان از شناخت استعدادهای مختلفی که خدای سبحان در اختیار او قرار داده، غافل است. به‌عبارتی دیگر گویا او خود را نمی‌شناسد و غافل از این است که خدای سبحان چه استعدادهایی را تحت تسخیر او قرار داده است.

مثلاً ممکن است انسان در شرایط بحرانی قرار بگیرد که لازمۀ آن شرایط، بی‌صبری و بی‌تابی است؛ اما بر خلاف تصور، این فرد در کمال طمأنینه و آرامش آن مرحله را پشت سر می‌گذارد و هیچ عکس‌العملی که نشان از بی‌تابی باشد از خود بروز نمی‌دهد. این فرد قبل از این که در این بحران قرار گیرد شناختی این گونه از خود نداشته است. او چنان جریان را مدیریت می‌کند که نه‌تنها کمترین ناشکری و ناشکیبایی در وی مشاهده نمی‌شود، بلکه با سعۀ صدر و در کمال آرامش و رضایت‌مندی آن بحران را به فرصتی طلایی در زندگی تبدیل می‌‌کند؛ این امر نشانگر تحت تسخیر بودن استعدادهای اوست.

یا فردی که در شرایط معمولی تحمّل شنیدن نظر غیر را ندارد و آستانۀ صبرش به‌سرعت لبریز می‌شود، در زمان حج به شکلی بسیار ناباورانه یک ماه در یک اتاق با چندین نفر با سلایق و نظرات متفاوت به‌سر می‌بَرد بدون اینکه کمترین برخورد نامناسبی از ایشان مشاهده شود.

این نمونه‌ها نشان از استعدادهای رنگارنگ درون انسان است که در شرایط خاص از او بروز و ظهور می‌کند و فرد می‌تواند به اذن حق این استعدادها را مدیریت کند، آن‌ها را به تسخیر خود درآورد و بهترین بهره‌ها را از آن ببرد.

«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»