خداوند در آیه 17 سوره نحل می فرماید:
«أَ فَمَنْ یخْلُقُ كَمَنْ لا یخْلُقُ أَ فَلا تَذَكَّرُونَ»
«آیا خدایی که خود خالق است مثل بشری است که خالقیتی ندارد؟! آیا به یاد نمی‌آورید؟»
شریک قرار دادن برای خدا
در آیات سابق، نعمات بیشماری که خدای سبحان در اختیار انسان قرار داده، مطرح شده است؛ نعماتی از قبیل: خورشید، ماه، کوه، نهر، ستارگان، و …؛ نعماتی که آفرینش آنها در انحصار خداوند است و کسی جز او قادر به استقرار آنها در زمین و در وجود انسان نیست. خداوند بعد از برشماری تعدادی از این نعمات، خطاب به انسان می‌فرماید: با وجود نعمات نامحدودی که تحت اختیار شما قرار داده‌ام چگونه برای من شریک قرار می‌دهید؟!
آیا آفریدگاری که با قدرت مطلقۀ خود خلقت همۀ موجودات را انجام می‌دهد مانند کسی است که بر هیچ آفرینشی قدرت ندارد؟! آیا به یاد نمی‌آورید که چه کسی این امور را در وجود شما قرار داده است؟
غفلت از توحید
نکته قابل توجه درآیه این است که:خدای سبحان نمی‌فرماید: «آیا نمی‌دانید؟» بلکه می‌فرماید: «آیا به یاد نمی‌آورید؟» پُرواضح است که همۀ انسان‌ها به مسأله آفرینش بشر و نعمات خداوند کاملاً واقف‌اند و تنها این مسأله را از یاد برده‌اند. همانطور که خدای سبحان می‌فرماید:
«أَ فَعَیینا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فی لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدیدٍ»[1]
«مگر در آفرينش نخستين عاجزيم (تا از باز آفريدن شما در رستاخيز ناتوان باشيم)، بلكه آنان از آفرينش جديد در اشتباه و ترديدند.»
در عالم ظاهر گاه انسان به دلیل از دست دادن حافظه خود، دچار فراموشی می‌شود و اطرافیان نزدیک خود را نمی‌شناسد، این مسأله برای وابستگان او بسیار دردناک و زجرآور است. این امر در عالم معنا به مراتب تأسّف‌بارتر است. انسانی كه از نطفه‌ای ناچیز خلق شده است، برای خالقی كه تمام نعمات را در اختیار او قرار داده است و هرلحظه محتاج بارگاه ربوبی اوست و زندگی بدون عنایت حضرت حق لحظه‌ای برای او ممكن نیست، شریک قائل می‌شود و خدای خویش را فراموش می‌كند، به گونه‌ای كه حضرت حق از فعل به یاد آوردن برای او استفاده می‌كند!
ناتوان دانستن خدا!
خدای سبحان خالق تمامی نیاز بشر است. خورشید، ماه، کوه، نهر، ستاره … ابزاری هستند که خداوند سبحان آنها را در خدمت بشر قرار داده است تا حرکت او درمسیر بندگی باسرعت و سهولت انجام پذیرد. اكنون خطاب به بنده می‌پرسد: آیا در آفرینش نیازهای تو کم و کاستی دیده می‌شود که خالق خود را رها کردی و برای او شریک قائل شدی؟! آیا آفریدگار شما در انجام امور شما ناتوان است که بعضی از امورخود را به شریک او واگذار می‌کنید؟!
آفرینش دائم خدای سبحان
نکته قابل توجه در آیه این است که فعل به صورت مضارع «یَخْلُقُ» بکار رفته است نه ماضی «خَلَقَ» و این بدین معناست که خالقیت خدای سبحان متوقّف در زمان خاصی نیست. آفرینش تنها منوط به گذشته نیست، حضرت حق دائماً درحال آفرینش است.
مفسرین عرفانی می‌گویند: حضرت حق دائماً در حال ساخت صورت‌های زیبا در وجود انسان است. همانطور که سلول‌های استخوانی او پیوسته سلول‌های جدیدی می‌آفریند، خدای سبحان نیز دائم درحال خلق صورت‌هایی جدید و زیبا از نیّت، اعتقاد و فعل خیر در وجود انسان است.
آفرینش نیّات صحیح، اعتقادات كامل و حرکات مثبت و افعال خیر ،فعل حضرت حق است نه فعل انسان؛ زیرا انسان خود مخلوق است و مخلوق، قابلیّت و قدرت خلق كردن ندارد. آیا انسان به‌یاد نمی‌آورد که چه کسی خالق او بوده است؟!
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] . سوره قاف، آیه 15
