آیه 25: «وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ بُكْرَةً وَأَصِيلًا»
«و در هر صبح و شام، نام پروردگارت را ياد كن»
ظاهراً امر متوجه پیامبر بزرگوار است، اما از باب: «وَلَکُم فِی رَسُول الله اُسوةٌ حَسَنَة[1]» به همه‌ی امت پیامبر این امر صادر می‌شود.
اسم رب را یاد کن
نفرمود «الله ربک» بلکه فرمود:« اسْمَ رَبِّكَ». همانگونه که در سوره مبارکه اعلی هم می‌فرماید: «سَبِّح اِسمِ رِبِّکَ الاَعلیَ». نمی‌گوید ربّ خود را تسبیح کن، می‌گوید: اسم ربّ را تسبیح کن. “اسم ربّ“ با خود “ربّ“ تفاوت دارد. گرچه اسم جدای از ذات مسمّی است، اما هنگامی که فردی به اسم صدا زده شود، فرد پاسخ می‌دهد. اسم، جزء ذات فرد نیست اما علامت و نماد او محسوب می‌شود.
“اسمِ ربّ“ خودِ ربّ نیست، نماد و نشان است. جلوه‌گری ربّ است در وجود مقدس پیامبر خاتم صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله.
پیامبر جلوه تام ربوبیّت خدای سبحان است
خدای سبحان به پیامبرش می‌گوید: «وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ»؛ یعنی تو جلوه‌ی تام و جلوه‌ی ربوبیت من در قالب مخلوق و عبد هستی! به این جلوه و به این جایگاهی که از سوی من به تو عطا شده است، توجه داشته باش!
خدای سبحان کامل‌ترین محصول تربیتی خود را، وجود مقدس پیامبر خاتم صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله معرفی می‌کند.
لولاک لما خلقت الافلاک
«بُكْرَةً وَأَصِيلًا»: توجه داشته باش در آغاز عالم تو بودی که همه را خلق کردم:«لولاک لما خلقت الافلاک»[2]، و این اول صبح عالم است.
در انتهای این عالم هم: «كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ وَ يَبْقى وَجْهُ رَبِّكَ»[3]: همه چیز تاریخ انقضا و خط پایان دارد، اما وجه الله؛ یعنی وجود مقدس پیامبر خاتم و همه حضرات معصومین علیهم‌السلام باقی است.
وجودی به بلندای تاریخ
اگر به تبع پیامبر «وَاذْكُرِ» خطاب به ما باشد؛ یعنی به یاد داشته باشید شما امت آن پیامبری هستید که وجودش به بلندای تاریخ است. یادتان باشد که در زمره امت مرحومه هستید، تافته جدا بافته‌اید، بنابر این خود را با امت های دیگر مقایسه نکنید.
ای امت پیامبر! اگر می‌خواهید مقاوم و صبور و پر توان باشید:«وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ»؛ یعنی صلوات بفرستید. نام پیامبر را که بر زبان بیاورید توانتان افزون می شود.
همه عالم این موسیقی را می‌نوازند. تمام ملائک و خودِ خدا این ذکر را می‌گویند. [4]
خدای سبحان دائم به حبیب خود توجه دارد و به ما اجازه داده که به حبیب او توجه کنیم. با این دیدگاه نگاه ما به زندگی تغییر می‌کند. او ما را در جایگاه ملائک قرار داده است: شما هم از آنجا که پیوست به من دارید و ملک در خدمت شماست، این توجه را داشته باشید.
صبح زندگی
آغاز فطرت، عهد الست و عالم ذر، «بُكْرَةً» است، در آن آغاز، ما توجه داشتیم، وقتی خدا از ما سؤال کرد:” الست بربکم” با امداد رسالت و ولایت در زندگی، بلی گفتیم. تا انتها نیز این اتفاق ادامه دارد. نگران آینده نباشیم.
غافل نباش
یکی از مفسرین می‌گوید:«بُكْرَةً» نماز صبح است و«أَصِيلًا» نماز ظهر و عصر است. «وَمِنَ اللَّيْلِ» نماز مغرب و عشاء است.«لَيْلًا طَوِيلًا» هم تهجدی است که بایستی افراد در شب داشته باشند.
صبح و غروب و شب تا صبح و … دائم باید توجه داشته باشی. این توجه هم لسانی، هم قلبی و هم عملی است. خلاصه آنکه غافل نباش.
هر آن غافل زِیَد، غافل خُورَد تیر.
هر کس که غافل زندگی کند تیر می خورد.
قرآن صامت را می‌خوانید، یاد قرآن ناطق باشید
می فرماید: قرآن صامت را که می‌خوانی عِدل قرآن( قرآن ناطق) را به یاد داشته باش. پیامبر و اهل بیت، قرآن ناطق‌اند.
عالم روحانی و عالم جسمانی
“بکره” عالَم روحانیت انسان و “اصیل” عالم جسمانیت است. هم در عالم روحانیت ذاکر باشید و هم در این عالم ناسوت و جسمانیت.
تاریخ جلسه: 99/10/19
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه احزاب، آیه 21
[2] بحارالأنوار، ج۱۵، ص۲۸
[3] سوره مبارکه انسان، آیه 26
[4] «ان الله و ملائکته یصلون علی النبی…»(سوره احزاب آیه33)
