خداوند در آیه 60 سوره مریم می‌فرماید:
«إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَٰئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ شَيْئًا»
«مگر آنان که توبه کرده و ایمان آورده و کار شایسته انجام داده‌اند، پس آنان به بهشت درآیند و ذرّه ای مورد ستم قرار نمی‌گیرند.»
ورود به فضای خوبان
برای اینکه انسان، مسیر خوبان عالم را ادامه دهد و در زمرۀ آنان محسوب شود، باید به سه امر اهتمام داشته باشد:1. توبه؛ ۲ . ایمان؛ ۳. عمل صالح.
از مسیر توبه، اصلاح فرد صورت می‌گیرد و در مرحلۀ بعد ایمان واقعی نصیب او می‌شود؛ در نتیجه توفیق عمل صالح را می‌یابد. اهتمام به این سه امر انسان را در بهشت کمالات و فضائل قرار می دهد: «يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ»
دریافت جذبه الهی
هر سه فعل ماضیِ« تابَ» و «آمَنَ» و عَمِلَ» بر این امر دلالت دارد که اگر کسی توفیق توبه را دریافت کرد؛ گویا عنایت قدیمی و جذبۀ الهی نصیب او شده است؛ بنابراین از دوران نامناسبی که در زندگی خود داشته رها می‌شود و در جنت قرب حق قرار می‌گیرد؛ یعنی به میزان صلاحیت ایمان و عمل صالح، جذبۀ الهی را ادراک می‌کند. گفتنی است توبه با صِرف ایمان کارساز نیست؛ بلکه حتماً توبه باید در قالب ایمان و عمل صالح، بروز کند.
ارتباط ایمان و عمل صالح با توبه
به میزان عزم بر توبه و ایمان و عمل صالح، مخالفت‌های سابق فرد پوشیده می‌شود و ضرری به اعمال آیندۀ او وارد نمی‌کند.
در واقع بین توبه و ایمان و عمل صالح تلازم وجود دارد؛ یعنی توبه جهتی اجرایی و عینی دارد که از طریق عمل صالح به ظهور می‌رسد.
تبعیت عملی؛ خضوع در برابر صالحین
در نگاه دیگر، ایمان و عمل صالح به نوعی تواضع در مقابل نیکان محسوب می‌شود؛ چون با سیاق آیۀ قبل، نسل بعضی از پیامبران، صالحِ بودن آبا و اجداد خود را قبول نداشتند و ساز مخالفت می‌زدند؛ اما به‌وسیلۀ ایمان و عمل صالح به‌نوعی اعتراف به صالحِ بودن آنان داشتند و در عمل نیز از آنان تبعیت کردند. در واقع این تبعیت عملی خضوع در مقابل صالحین محسوب می‌شود.
«فَأُولَٰئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ»
عظمت توبه کنندگان
اسم اشاره دور حکایت از عظمت و بزرگی توبه‌کنندگان دارد؛ همان گروهی که زمانی به دلیل اضاعۀ صلاة و تبعیت از شهوات سیر قهقرایی داشتند؛ پس از توبه در جایگاه متعالی قرار می‌گیرند.
در بیان دیگر، به مجرد ایمان و عمل صالح راه وصول به بهشت؛ یعنی دریافت کمالات برای بنده گشوده می‌شود. شاید در یک مقطع از زندگی، توبه از بنده ملاحظه نشود؛ اما با ورود دائم به بهشت، جریان توبه در ادامۀ زندگی او ظهور دارد.
حضرت موسی‌بن‌جعفر علیه‌السلام در روایتی نقل کرده است:«اگر کسی از نیرنگ به آل پیامبر توبه کند و ولایت آنان را باور داشته باشد و عملی بر مبنای پذیرش ولایت انجام دهد، داخل بهشت می‌شود.»[1]
«وَلَا يُظْلَمُونَ شَيْئًا»
فضل الهی، ثمرۀ رعایت حدود
ظلم به معنای مرزشکنی است. کسی که حد و مرز الهی را رعایت می‌کند، هیچ‌گاه حد و مرز او شکسته نمی‌شود. خداوند این قانون را وضع کرده است که از باب فضل خود پاداشی را نصیب مؤمنین کند و در وعدۀخود تخلف ندارد؛ آن وعده برای افراد بطور کامل محقق می‌شود. خداوند هیچ‌گونه ظلمی به این افراد نمی‌کند و تفضلاً فراتر از آنچه که بر خود وعده کرده است، نصیب آنان می‌کند.
فاصله بین عزت و ذلت
فاصله میان عزت و ذلت به میزان قبول حقیقت یا طرد حقیقت است؛ یعنی قبول حقیقت موجب عزت و وصول به الطاف حق می‌شود و ردّ و ترک حقیقت موجب خواری و ذلت بنده است.
تاریخ جلسه: 1400/2/25 – جلسه بیست و پنجم
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] . تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۱۱۴:«الکاظم علیه السلام ثُمَّ قَالَ عزّوجلّ إِلَّا مَنْ تابَ مَنْ غَشَّ آلَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَأُولئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ لا یُظْلَمُونَ شَیْئاً إِلَی قَوْلِهِ مَنْ کانَ تَقِیًّا»
امام کاظم: إِلَّا مَنْ تابَ مگر کسی که از خیانت به آل محمّد توبه کند.» وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَأُولئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَ لا یُظْلَمُونَ شَیْئاً تا مَنْ کانَ تَقِیًّا.
