صفت دیگر ابرار
در آیه ۷ سوره مبارکه انسان به صفت دوم ابرار اشاره می‌شود:
«يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا» ﴿7﴾
«آنان به نذر وفا مى‌كنند و از روزى كه شرّش فراگير است مى‌ترسند.»
ابرار به عهدی که به خدای سبحان بستند، وفادارند. تعهد خویش به خدای سبحان را بدون کم و کاست و کامل پرداخت می کنند.
- “ایفا” از ماده “وفا” به معنی کامل انجام دادن هر چیز است.
- “نذر” به معنای تعهدی است که انسان به خدای سبحان داده است. و در معنایی دیگر نذر امری است که واجب نبوده و فرد با قراردادی که با خدای سبحان می‌بندد، آن را بر خود واجب می‌کند.
«يُوفُونَ بِالنَّذْرِ»: ابرار به تعهدات خود با خدای سبحان، بطورکامل عمل می‌کنند، و هیچ نقصی در ایفای این تعهد مشاهده نمی‌شود. نذر قراردادی میان کامل(خدای سبحان) و ناقص(انسان) است. اگر انسان می‌خواهد وسعت وجودی یافته و جزء ابرار قرار گیرد باید تعهدات خود را کامل انجام دهد.
حتی المقدور باید کار، بدون کم و کاستی انجام شود. گرچه در دعاها می‌خوانیم با وجود سعی وافر برای انجام کامل بندگی، باز هم در پیشگاه عظمت حق، بندگی ما ناقص است: «و لا تُخرِجْني مِنَ التَّقصير»[1]
برای «مستطیر» سه معنا ذکر شده است:
- «مستطیر» به معنای منتشر.
ابرار به تعهدات خود وفادارند اما نگران هستند از روزی که شرّ آن منتشر شود.
ممکن است سوال شود: مگر “یوم القیامه” شرّ است؟ “یوم” زمان بروز حقیقت است!، چگونه می‌تواند شرّ باشد؟
در پاسخ می‌گوییم: افرادی که به خود ضرر و آسیب وارد کرده‌اند وقتی در روز قیامت این آسیب‌ها را مشاهده می‌کنند؛ برای آنها شرّ محسوب می شود. وگرنه قیامت شر نیست!، زمان ظهور سلطنت الهی است. اما همه افراد توان سلطنت خدا را ندارند.
حتی افرادی هم که اعمال صالح انجام داده‌اند نیز نگران پذیرش هستند. این خوف سازنده است.این نگرانی‌ای است که انگیزه آنان را جهت انجام عمل صالح ، افزون می‌کند.
ابرار با وجود تلاش فراوان و بکارگیری همه توان برای ایفای تعهد خویش، باز هم خوف دارند؛ زیرا هرگز عمل خود را کامل نمی‌دانند؛ نگران نواقص اعمال خویش هستند.
مفسری می‌گوید: سعی ابرار بر آن است که هیچ امری را بر خواست خدا ترجیح نداده و خواست او را کامل انجام دهند و توان و نیروی خود را برای خدا استفاده می‌کنند، اما نگران هستند. نگران آن که به یکباره موجودی آنان تلف شود و هنگام جان دادن جنبه حیوانیت بر انسانیت غالب شود.
یکی دیگر از مفسرین معتقد است: خدای سبحان به بندگان خود استعدادهای فراوانی داده است و از آنان خواسته تا این استعدادها را به فعلیت برسانند و ابرار نگران به فعلیت نرسیدن آنها هستند.
شرّ قیامت برای بسیاری از افراد منتشر است و دامنگیر آنان می‌شود.
ابرار نگران آن هستند که جزء شاکرین نبوده و در زمره سایر افراد قرار گیرند.
- «مستطیر» چیزی است که با سرعت به اهل آن می‌رسد. اشرار به سرعت متوجه حیوانیت خود شده بدون معطلی این ضرر و آسیب را دریافت می‌کنند.
- معنای دیگر «مستطیر» ادامه‌دار بودن است. ابرار نگران هستند که در قیامت ملکوت عملشان نازیبا باشد؛ زیرا عمل ناپسند حتی برای محبین امیرالمومنین بسیار زمان بَر است تا زیبا شود.
یکی از مفسرین می‌فرماید: نذر ابرار آن است که به غیر حق سرگرم نبوده و فقط به حق مشغول باشند. و سعی بر پرداخت کامل حقوق الهی دارند.
«رِجالٌ لا تُلْهِيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِيتاءِ الزَّكاةِ يَخافُونَ يَوْماً تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصارُ»[2]
«مردانى كه هيچ تجارت و معامله‌اى، آنان را از ياد خدا و برپاداشتن نماز و پرداخت زكات، به خود مشغول نمى‌سازد، آنها از روزى كه در آن، دلها و چشم‌ها دگرگون مى‌شود، بيمناکند.»
هیچ چیز مانع توجه ابرار به خدا نیست. اما در عین حال نگران ظهور سریره‌اند؛ هنگامی که از ملکوت افراد پرده‌برداری صورت بگیرد آیا کار آنها کامل است یا ناقص؟
گاه انسان در نظر خویش کار را کامل انجام داده اما وقتی در مقایسه با عمل خوبانِ عالم کار خود را می‌سنجد در می یابد به چه میزان عمل او ناقص بوده است!
ابرار همیشه خود را در معرض قصور و تقصیر می‌بینند و هر آنچه به آنها داده می‌شود را فضل خدا می‌دانند نه استحقاق خود.
یکی از مفسرین می‌فرماید: در عین اینکه خوب کار می‌کنند، نگران رسوایی قیامت هستند.
اگر روز قیامت معلوم شود بسیاری از امور صِرفاً ادعا بوده و حقیقت نداشته موجب نگرانی است.
تاریخ جلسه: 99/10/8
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] الكافى، ج2، ص73 :«اللّهُمَّ لا تَجعَلْني مِنَ المُعارينَ و لا تُخرِجْني مِنَ التَّقصير» به نقل از فضل بن يونس امام كاظم عليه السلام فرمود : بسيار بگو: خدايا! مرا از عاريه داران قرار مده و از حدّ تقصير بيرونم مبر.
[2] سوره مبارکه نور آیه 37
