معنای لغوی و اصطلاحی
دَحْوالأرض، اصطلاحی قرآنی و حدیثی است. مصدر «دحو» به معنای واگسترانیدن، گسترش دادن [1]و چیزی را از جای آن برکندن و ترکیب «دحوالارض» به معنای گستراندن زمین است.
مراد از دحوالارض بیرون آمدن خشکی‌های گسترده زمین از زیر آب است. بنابر برخی روایات و منابع کهن اسلامی، زمین در ابتدا زیر آب بوده است و سپس خشکی‌ها از آب سر برآورده‌اند. روز بیرون آمدن خشکی‌ها[یا روز آغاز آن] روز دحوالارض نامیده شده است. بنابر برخی احادیث و کتاب‌های تاریخی، نخستین جایی که از زمین سر برآورد، مکه یا کعبه بوده است. درباره معنای واقعی دحوالارض و صحت سند این روایات، تردیدها و اختلافاتی وجود دارد.
فضیلت روز دحو الأرض
روز بیست و پنجم ذیقعده، هم زمان با دحوالارض یعنی گسترش یافتن زمین است. در شب این روز نیز بر اساس روایتی از امام هشتم علیه السلام حضرت ابراهیم و حضرت عیسی علیهما السلام به دنیا آمده اند. همچنین این روز به عنوان روز قیام امام زمان مهدی موعود (عج) معرفی شده است. نیز روز دحوالارض، جزء چهار روز معروفی است که روزه آن پاداش فراوان داشته و ثواب هفتاد سال روزه گرفتن دارد.
خداوند در سوره نازعات، آیه30 می‌فرماید:
« وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا»
«و زمین را پس از آن (آسمان) گسترش داد.»
بر پایه نظر بیشتر مفسران، منظور از «دَحاها» در این آیه، همان دحوالارض است.
از امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ روایت شده است که فرمودند:
«… وَ فِی خَمْسَةٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ ذِی الْقَعْدَةِ وُضِعَ الْبَیتُ وَ هُوَ أَوَّلُ رَحْمَةٍ وُضِعَتْ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ فَجَعَلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً فَمَنْ صَامَ ذَلِكَ الْیوْمَ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ صِیامَ سِتِّینَ شَهْراً…»[2]
«… بیست و پنجم ذى القعده، خداوند خانه كعبه را بر زمین نهاد و آن نخستین رحمتى بود كه بر روى زمین نهاده، سپس آن را محل اجتماع و جایگاه امن براى مردم قرار داد، هر كس این روز را روزه بگیرد، خداوند برایش پاداش شصت ماه روزه مىنویسد …»
همچنین در برخی از روایات این روز به عنوان روز قیام امام زمان مهدی موعود(عج) معرفی شده و خاتم المحدثین، شیخ عباس قمی (ره) روز دحوالارض را از چهار روز معروفی ذکر کرده که روزه آن ثواب هفتاد سال عبادت را دارد.
شب و روز دحوالارض نمازها و ادعیه مخصوصی دارد که کیفیت آنها در کتاب مفاتیح الجنان مرحوم شیخ عباس قمی (ره) آمده است.
توبه، استغفار، عبادت و شب زنده داری از اعمالی است که در شب دحو الارض سفارش و تأکید بسیاری برای انجام دادن آنها شده است.
اعمال این روز
در کتاب‌های ادعیه برخی اعمال عبادی برای این روز مستحب شمرده شده است:
- روزه
- غسل
- خواندن دو رکعت نماز در وقت ظهر، در هر ركعت بعد از سوره حمد، پنج مرتبه سوره شمس بخواند و بعد از اتمام نماز بگوید: «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ»
سپس بگوید: «یَا مُقِيلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِي عَثْرَتِي يَا مُجِيبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِي يَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِي وَ ارْحَمْنِي وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَيِّئَاتِي وَ مَا عِنْدِي يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ»
- زیارت امام رضا (ع)
- خواندن دعایی که با عبارت«اللَّهُمَّ دَاحِيَ الْكَعْبَهِ …» شروع می‌شود.
[1] قاموس، ج4، ص207
[2] کافی، ج4، ص149
