«سلام بر تو با سلامهای فراگیر.»
«سلام» از نامهای مقدس خداوند است و بهمعنای دوری از هرگونه عیب و نقصان بکار رفته است. سلامت، امنیت و آسایش زندگی دنیوی و اخروی را رقم میزند. خدای سبحان با جلوۀ نام سلام، خلق را از نقایص، آفات، شرور و بلایا حفظ میکند.
در این زیارت، بیستوسه سلام به امام عرض میشود و جواب سلام امام انواع کمالات و عنایات را در زندگی فرد جاری میکند و او را به مطلوب انسانیت خود که دریافت اسماء حسنا و صفات علیای الهی است سوق میدهد.
در این فراز زمینه و مقدمۀ مقام شهود امام هموار میشود. امام با جواب سلام، همۀ موجوداتی که قابلیت تعالی و ترقی را دارند به شعاع رحمت خود و کمال استعداد و قابلیت میرساند. امام جلوۀ «دارالسلام» بهشت است. فرد با سلام و اتصال به ایشان بر این وادی که از رنج، ملال و زوال تهی است، دست مییابد.
به سنگ مخصوصی که در صلابت و استحکام ممتاز باشد نیز «سلام» گفته میشود. انسان با سلام به امام پایندگی، صلابت و استحکام در مسیر بندگی را خواستار است.
به رود دجله نیز «نهرالسلام» گویند. سلام و پیوست به امام سلامت طبع را رقم میزند و زائر با آب ولایت که بهصورت محبت و عشق جلوهگری دارد، در نهر علم و بندگی شناور است.
قبرستان بزرگ نجف اشرف را وادیالسلام گویند. در این مکان مقدس ارواح مؤمنین در جوار قبر مطهر حضرت امیرالمؤمنین علی علیهالسلام از عذاب قبر محفوظاند. انسان بهمیزانی که به وادیالسلام امام پناهنده شود در سلامت، آسایش و امنیت به سر میبرد و از عذاب و بلایا ایمن میشود.
امام مظهر اسم حی الهی است؛ ازآنجا که حیات، علم و قدرت را بههمراه دارد و علم خداوند شهودی است امام نیز شاهد اعمال امت است. امام بر تمام شئون افراد مانند احاطۀ روح بر بدن، احاطه دارد، بر دعا، ثناگویی و لبیک بندگان اشراف کامل دارد و آنان را به قلعۀ توحید سوق میدهد. در این زیارت به زائر تذکر داده میشود که در همۀ احوال به گونهای باشد که هیچ صدمهای از ناحیۀ او به امام نرسد. او باید از گناهان، زشتیها و کجرویها خود را پاک و برکنار دارد و زبان و رفتار را در مسیر خشنودی امام بهکار بندد.
طبق روایات حضرت ولیعصر عجلاللهفرجه در هنگام ظهور در خطبهای میفرماید:
«اَلا مَن اَرادَ اَن ینْظُرَ اِلی الْحَسَنِ وَ الْحُسَین علیهماالسلام فَها اَنَا ذَا الْحَسَنُ وَ الْحُسَینُ»[1]
«آگاه باشید، هرکس میخواهد حسن و حسین علیهماالسلام را بنگرد، اینک منم حسن و حسین»
امام صادق علیهالسلام در روایتی به مفضل میفرماید: حضرت در هنگام ظهور به خانه خدا تکیه میزند و میفرماید:
«اَلا وَ مَنْ اَرادَ اَنْ یَنْظُرَ اِلی آدَمَ وَ شَیْثَ، فَها اَنَا ذا آدَمُ وَ شَیْثُ، اَلا وَ مَنْ اَرادَ اَنْ یَنْظُرَ اِلی نُوحٍ وَ وَلَدِهِ سامْ فَها اَنَا ذا نُوحٌ وَ سامُ، اَلا وَ مَنْ اَرادَ اَنْ یَنْظُرَ اِلَی اِبْراهیمَ وَ اِسْماعیلَ فَها اَنَا ذا اِبْراهیمُ وَ اِسْماعیلُ اَلا وَ مَنْ اَرادَ اَنْ یَنْظُرَ اِلی مُوسی وَ یُوشَعَ فَها اَنَا ذا مُوسی وَ یُوشَعُ اَلا وَ مَنْ اَرادَ اَنْ یَنْظُرَ اِلی عیسی وَ شَمعونَ فَها اَنَا ذا عیسی وَ شَمعونُ»[2]
«آگاه باشيد، هر که میخواهد به «آدم» و «شيث» بنگرد، من (صاحب کمالات) آدم و شيث هستم، و هر که میخواهد «نوح» و فرزندش «سام» را ببيند، من (دارای کمالات) نوح و سام هستم، بدانيد هر که میخواهد «ابراهيم» و «اسماعيل» را نظاره کند، من (واجد کمالات) ابراهيم و اسماعيل میباشم، آگاه باشيد هر که میخواهد «موسی» و «يوشع» را مشاهده کند، من (صاحب کمالات) موسی و يوشعم، و هر که میخواهد «عيسی» و «شمعون» را بنگرد، من (دارای کمالات) عيسی و شمعون هستم.»
تأمل در این روایت به انسان میآموزد که وصل و پیوست به امام زمان، فرد را زائر همۀ حضرات معصومین میکند، البته زائر خود امام نه قبر ایشان. در واقع با نور امام زمان، موانع بین انسان و حضرات معصومین برداشته میشود و با پیوست و سلام به امام زمان، زائرِ چهارده معصوم و جمیع پیامبران الهی است.
امام زمان مَظهر اسم مبارک «هُوَ الْأَوَّلُ وَ الاَخِرُ» و عصاره و آغاز و پایان حضرات معصومین علیهمالسلام است. حضرت در مقام «داعی الله» هر روز همۀ انسانها را بهسوی سرچشمۀ توحید دعوت میکند. پاسخ به این دعوت، انسان را در پناه حضرات معصومین قرار میدهد و آثار این زیارت بر فرد بار میشود.
زیارت امیرالمؤمنین، زیارت علیبنموسیالرضا علیهماالسلام چه آثاری بر حیات و ممات زائر بار میکند؟ تمام این آثار بر کسی بار میشود که پیوست، دعا و سلام بر امام زمان دارد. بنابر این زائر با زیارت امام زمان در صبح و شام به مدینه، نجف، کربلا، کاظمین، سامرا و مشهد مشرف شده است.
انسان در زیارت هریک از حضرات معصومین مقدمات و مراقباتی دارد، برای مثال با حلالیت طلبیدن گام در مسیر زیارت مینهد. اکنون فردی که زائر امام زمان شد، در مقام ادب، با سلام و معرفت، قدر این زیارت را میداند و با ذکر الحمد لله دریافت الطاف ولایت را بیان میکند.
«السَّلاَمُ عَلَيْكَ بِجَوَامِعِ السَّلاَمِ»
«جوامع» جمع جامع و جامعه است. ظاهراً مقصود از جوامع السلام، سلامهایی است که معانی و معارف وسیع دارد؛ از جمله سلامتی، انواع صحت، درستی، کمال و عافیت. ترکیب «جوامعالسلام» تنها در این زیارت بهکار رفته است.
در هر زیارت آلیس، انسان به زیارت انبیای الهی اعم از نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و وجود مقدس پیامبراکرم صلیاللهعلیهوآله مشرف میشود. زائر در هر سلام به امام زمان، به انبیای الهی نیز عرض ادب میکند. در این زیارت به رکوع، سجود و قعود و… امام جدا جدا سلام داده میشود. اکنون در این فراز تمام این سلامها نهفته است.
زائر حقیقی برای خود، هیچ نقش و وجودی قائل نیست، بلکه با خوبان عالم، شهدا و صالحین، به حضرت سلام میکند. هنگامیکه زائر با بزرگان و خوبان عالم همراه باشد به چشم و نگاه امام میآید. او در کنار ملکوتیان و آسمانیها به حضرت سلام عرض میکند تا مشهود امام شود.
«جوامع» بر وزن مفاعل، صیغه منتهیالجموع است که شامل همۀ سلامهای افراد از عرش تا فرش میشود؛ بنابراین جواب سلام امام نیز تمام زندگی فرد را تحتالشعاع قرار میدهد. همانطور که زائر به تمام حالات امام اعم از نماز، رکوع، سجده و… سلام میدهد، امام هم در جواب به تمام حالات زائر سلام میدهد. درحقیقت با دعای امام، نماز، قنوت، رکوع، سجده و ذکر زائر متعالی میشود.
در روایت آمده است: زیارت حضرت عبدالعظیم به منزلۀ زیارت اباعبداللهالحسین علیهالسلام است. ایشان از ذریۀ امام حسن مجتبی علیهالسلام است؛ اما در میان اصحاب به این مقام رسیدهاست؛ زیرا در محضر هر امامی، دین و اعتقادات خود را عرضه میکرد. امام زمان در زیارت آلیس نیز به بندگان آموزش میدهد که هر روز اعتقادات و دین خود را به امام عرضه کنند.
انسان در مسیر عبودیت باید دینشناسی خود را حفظ کند و با اعتقاد به توحید، رسالت و ولایت برای آخرت خود توشه اندوزد. اعتقادات توحیدی افعال و کردار توحیدی را رقم میزند. موحد، خدا را ناظر بر تمام احوال، اقوال و اعمال خود میبیند. برای اینکه اعتقادات انسان فرسوده نشود باید هر روز آن را به امام عرضه کند. در واقع زیارات و عبادات نقش بهروزرسانی اعتقادات را دارد که این امر با زیارت آلیس صورت میگیرد.
«برداشتی آزاد از بیانات استاد زهره بروجردی»
[2]. بحارالانوار، ج 53، ص 9.
خیابان دولت، بلوار کاوه، خیابان اخلاقی شرقی، خیابان بهرام، کوچه محبوبه دانش غربی، پلاک ۱۲
حقوق برای موسسه علمیه السلطان علی بن موسی الرضا (ع) محفوظ است