«اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا دَيّانَ دينِهِ»
تدبیرکننده و احیاگر دین
«دیّان» صیغۀ مبالغه از دین است به معنی بسیار چیره و غالب، حاکم و قاضی، سیاستگذار، ادب کننده، کاردان، پاداش دهنده، بسیار حفاظت‌کننده و حساب‌گر.
دیّان در معنای مذهب، کیش، اعتقاد و جزادهنده نیز به‌کار رفته است. خداوند «مالک یوم الدین»[1] است؛ اوست که به بندگانش جزا می‌دهد. این جزادادن با وساطت حضرت ولیعصر ارواحنافداه صورت می‌گیرد، اعم از جزای خیر یا شر، مِهر یا قهر. بدین ترتیب محاسبۀ اعمال تحت نظر ایشان است. حضرت در مقام خلیفة‌اللهی پاداش‌دهنده به اذن خداوند هستند.
در زیارت جامعه کبیره فراز «وَ إيابُ الْخَلْقِ إلَيْكُمْ وَ حِسابُهُم عَلَيْكُمْ»(بازگشت خلق به سوی شما و حساب ايشان بر عهدۀ شماست.) به این حقیقت اذعان دارد که بنده‌ای که از طریق «بابُ‌الله» در صراط مستقیم قرار گیرد از کرامت و دعای ایشان، پاداش بسیار دریافت می‌کند.
امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، «دیّان» به معنای کاردان، تدبیر کننده و احیاگر دین است. ایشان دین را رونق می‌بخشد و بر پهنۀ گیتی می‌گستراند و زمین را از وجود گنهکاران تطهیر می‌کند.
شیطان در آغاز خلقت انسان سوگند یاد کرد که انسان را از صراط مستقیم منحرف کند؛ بنابراین دائماً در تعقیب و کمین مؤمنین است؛ اما دیّان‌بودن امام زمان در مقابل این دشمن افسار‌گسیخته قدعَلم می‌کند و از مؤمنی که خود را به باب ولایت برساند، حفاظت کامل می‌کند.
ای پناه انبیا دستم بگیر ای امید اصفیا دستم بگیر
ای پناهم بی‌پناهم بی‌پناه پُرگناهم پُرگناهم پُرگناه
اتصال به ولایت، مؤمن و عملکرد او را قیمتی می‌کند و تحت حفاظت کامل امام قرار می‌دهد. در واقع امام علاوه بر حفاظت دین، حفاظت متدین را نیز عهده‌دارند.
داوری امر دین به آن حضرت واگذار شده است؛ بنابراین سخن حضرت، سخن دین و اعمال ایشان نمایانگر دستورات الهی است. دینداری تنها با پیروی از آن حضرت تحقق می‌یابد. این امر از ویژگی های امامت است.
بس بود با غیر تو گفت و شنود بستن با غیر تو عهد و قیود
بس بود با دوری تو ساختن پس کی آید تا به تو پرداختن
به فعلیّت رسیدن نام «دیّان» خداوند از طریق وجود مقدس امام زمان
«دیّان» از اسماء مقدّس خداوند است. در دعای جوشن کبیر و مشلول خداوند سبحان را با این نام می‌خوانیم:«یا دَیّانُ یا بُرْهانُ». شیخ صدوق در تفسیر «دیّان» فرموده است: «هُوَ اَلَّذِي يَدِينُ اَلْعِبَادَ وَ يُجْزِيهِمْ بِاعْمَالِهِمْ»(اوست که از طریق فرستادن پیامبران زمینۀ گرایش بندگان را به دین فراهم آورده است و پاداش اعمال ایشان را می‌دهد.)
نام «دیان» خداوند در عالم از طریق وجود مقدس امام زمان به فعلیت می‌رسد. امام زمان ارواحنافداه، مقام تعلیم و تربیت بندگان را بر عهده دارند. ایشان در قبال اعمال حسنه پاداش و جوائز فوری، بدون تأخیر و بسیار عظیم را عطا می‌کنند تا محرّکی برای انجام افعال خیر و صالح بعدی باشد. همچنین در قبال اعمال ناپسند، عقوبت را به عنوان عاملی بر بازداشتن فرد از گناه و عصیان اِعمال می‌کنند.
در حقیقت در جزا و پاداش امام، بشارت به قبولی اعمال بنده نهفته است که در توفیقات بعدی به نمایش در می‌آید. افراد در مقابل اعمال خیر به یکدیگر« تقبّلَ‌الله»می‌گویند؛ این لفظ از ناحیۀ امام در قالب توفیق عمل صالح دیگری نمودار می‌شود. به عبارت دیگر، بنده‌ای که توفیق عملِ خیرِ دیگری به او داده شد در واقع امام به او فرموده‌است:« تَقبَّل الله»
پاداش حضرت که در توفیق عمل خیر و مثبت دیگری نمایان شده است، بشارتی بر به چشم آمدن اعمال بنده در بازار شلوغ دنیا نزد مولایش است. عملی که با اخلاص و قربةالی‌الله صورت گیرد فوراً پاداش نورانی آن را از امام دریافت می‌کند.
امام از خاندان کرامت‌اند و از کریم، کم‌خواستن، بی‌ادبی به محضر ایشان است. آن حضرت هنگام جزا دادن، کامل و وسیع عطا می‌کند. بنابراین توفیق عمل صالح عظیم‌تر و پی‌درپی، توفیق عبادت خالصانه و نیّات متعالی، همه از ناحیه ایشان است.
وجود مقدس امام زمان(عج) جلوۀ فضل خداوند
«اَللَّهُمَّ عَامِلْنَا بِفَضْلِكَ وَ لاَ تُعَامِلُنَا بِعَدْلِكَ»[2]
جلوۀ فضل خداوند وجود مقدّس امام زمان است. ایشان بنابر فضل و کرامت خویش عالم ملک و ملکوت را به بنده خالص عطا می‌کنند. چراکه عطای کم و ناچیز، یا تأخیر در پاداش و یا دنیای فانی را عطا کردن، از کرامت حضرت دور است. و از آن‌جا که متاع دنیا ناچیز است:«مَتَاعُ الدُّنْيَا قَلِيلٌ»[3]، عطا و جزایی که حضرت اعطاء می‌کنند، تا قیامت باقی است.
من گدایم در گداییم مُصِرّ هم به فقر محض خود هستم مُقِر
بر نمی‌دارم ز دامان تو دست بسته‌ام عهد گدایی در اَلَست
وجود مقدس حضرت ولیعصر(عج)سرچشمه تمام کمالات و توفیقات
«اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا بابَ اللهِ وَدَيّانَ دينِهِ»
انسان در این فراز به این حقیقت واقف می‌شود که سرچشمه تمام کمالات و توفیقات وجود مقدس حضرت است.
امام زمان به عنوان مربی، به جزا و پاداش در مقابل اعمال خیر اکتفا نمی‌کند؛ بلکه علاوه بر آن، با اتصاف بنده به صفات الهی او را در مقامات شکر، صبر، رضا و … ثابت‌قدم می‌کند؛ بنابراین امام زمان بنده را در کمال امنیت، آرامش، صبر و شکر، در صراط مستقیم سیر می‌دهد و با خاطری آسوده به رضای خداوند می‌رساند.
همچنین امام در مقام تربیت، انسان را از ظلمت گناه و معصیت دور می‌کند تا یک چشم برهم‌زدن نیز از خداوند غافل نشود و به اسفل‌السافلین سقوط نکند.
«إِلَهِي لاَ تَكِلْنِي إِلَى نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ أَبَداً»[4]
عقوبت‌های حضرت جنبه تربیتی دارد تا بنده از غیر خدا جدا شود. این مجازات‌ها به جهت انتقام‌گیری نیست؛ بلکه مانند عقوبت مادرانه محرّکی است که انسان را در پناه خداوند و امام قرار دهد.
ارتباطم را ببُر از هر چه غیر آن‌چنان کن تا کنم سوی تو سِیر
مهربانی ، مشفقی ، بخشنده‌ای بلکه بر اوصاف حق زیبنده‌ای
پاداش حضرت ولیعصر بابت محبت و عشق به خدا و اولیاء الهی
« اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا بابَ اللهِ وَدَيّانَ دينِهِ»
«دیّان» در معنی مذهب و کیش و اعتقاد نیز استعمال شده است .اعتقاد و مذهب امری قلبی است و آثار آن در عمل فرد هویدا می‌شود. محبت و عشق به خداوند که در قلب انسان حَک شده است، دین و مذهب نامیده می‌شود. «هَلِ اَلدِّينُ اِلاّ اَلْحُبُّ»[5]
حضرت ولیعصر بابت محبت و عشق به خدا و اولیاء الهی جزا می‌دهند. اثر این پاداش در عرصه عمل ظهور پیدا می‌کند، فرد عاشقانه و با اخلاص به انجام اوامر و ترک نواهی می‌پردازد.
انسان در عالم اَلَست با خداوندسبحان عهد میثاق بست که تا قیامت ادامه دارد. جزای حضرت بر اساس این عقد، دائمی و گسترده است. هنگامی‌که انسان در قلب خود حب و عشق به مولا را ادراک می‌کند، امام نیز در مقابل ثبات قدم در میدان عاشقی را اعطاء می‌کند.
از آن جا که دین مجموعه‌ای از اعتقادات، اعمال، اخلاقیات و ارتباطات بشری است که بر اساس منشور حق ثابت شده است، امام نیز در برابر این مجموعه، پاداش گسترده به همراه رحمت و برکتی عطا می‌کند که خیرات آن تا نسل‌های آینده ادامه دارد.
امام بر طبق محبت و عقد درونی انسان با خداوند، به او جزا و پاداش وسیع می‌دهد. درصورتی‌که فرد از یاد و ذکر امام در باطن و ظاهر غافل شود، حضور ایشان را در قلب خویش ادراک نکند، همچنین نسبت به غیبت امام دل‌تنگ نباشد، به عذاب جدایی و دوری مبتلا می‌شود.
هر کسی کو دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگار وصل خویش
چنین فردی از اصل انسانیت دور می‌شود و طالب و ذاکر امامش نیست. او به عذاب فراق دچار شده و در مادیات فرو رفته است؛ اما بنده‌ای که مشتاقانه به سوی امامش گام می‌نهد و با ابزار علم و عمل صالح در جستجوی امام است در واقع به فرج و گشایش رسیده و از عذاب فراق ایمن گردیده است. «انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنَ الْفَرَجِ»[6]
درد عشقی کشیده‌ام که مپرس
زهر هجری چشیده‌ام که مپرس
گشته‌ام در جهان و آخر کار
دلبری برگزیده‌ام که مپرس
اقامت و همراهی دائم با امام
«یا دیّان دِینِه»، ای جلوۀ کسی که کم را می پذیرد و از گناه کثیر می گذرد:«يَا مَنْ يَقْبَلُ اَلْيَسِيرَ وَ يَعْفُو عَنِ اَلْكَثِيرِ»[7](ای کسی که عمل اندک را می‌پذیری و از جرم بسیار می‌گذری) اقامت و همراهی دائم با شما را خو‌استاریم.
امام جلوۀ رحمت واسعۀ خداوند در عالم است که اعمال اندک و ناچیز بندگان را در نظر دارد و جزای کثیر عطا می‌کند. همچنین در قبال توبه و ندامت بندگان عفو و غفران خداوند را به نمایش می‌گذارد، گناهان کثیر آنان را می‌بخشد و حرکت در راه ولایت را به آنان می‌آموزد.
چه خوش بی مهربانی هر دو سر بی که یک سر مهربانی درد سر بی
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره حمد، آیه 3
[2] شرح اصول كافي ، ملا صالح مازندراني ج10ص 191
[3] سوره نساء، آیه77
[4] دعای روزهفدهم ماه مبارک
[5] بحارالانوار ج 65 ص 63
[6] کتاب‌الغیبه، ص 276
[7] مفاتیح الجنان، دعای سحرهای ماه مبارک رمضان
