«وَ رَبَّانِيَّ آيَاتِهِ»
«و ای تربیت‌کننده آیات او»
امام؛ پرورش‌دهنده
دراین عبارت به حضرت به‌عنوان وجودی پرورش‌یافته و پرورش‌دهنده عرض ادب میشود.
وجود مقدس حضرت عهده‌دار پرورش آیات الهی در عالم هستند؛ یعنی افراد را که جلوۀ ربوبیّت خداوند هستند، از عالم ماده عبور می‌دهد و به مشاهدۀ ربوبیت خداوند سوق می‌دهد. و از آن جهت که کل عالم هستی نشانه‌های الهی است، پرورش آنان به عهدۀ وجود مقدس امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه است. دعوت از ناحیه داعی‌الله، راه رسیدن به مقام شهود را برای زائر هموار می‌کند و با پرورش، او را از توقّف جدا می‌کند.
گذری به طور سینا، ارنی مکن تمنا که نیارزد این تمنا به جواب لن‌ترانی
گذری به طور سینا ارنی بکن تمنا تو جواب یار خواهی چه ترا چه لن‌ترانی
با سلام به حضرت در این فراز دعوت به سوی خداوند مطرح میشود و امام با پرورش بندۀ مجیب، اجابت دائم را در وجود او می‌کارد؛ یعنی بنده‌ای با اجابت دائم، مظهر آیت الهی میشود. درواقع امام با پرورش زائر، او را رشد می‌دهد.
مشاهدۀ عیوب و پناهندگی به امام
اجابت به داعی‌الله مقترن به همراهی و شنیدن دعوت‌ها و شناسایی سیرۀ اوست؛ بنابراین لبیک خالصانه و دائم به داعی‌الله مشاهدۀ عملکردهای حضرت را به ارمغان می‌آورد که در آموزش و پرورش عملی جریان دارد؛ یعنی لبیک‌گویی، مشاهدۀ داعی الله را به همراه دارد. اگر لبیک به دعوت‌های امام داشته باشیم آنقدر ما را نزد خود نگه می‌دارند که اعمال ما اصلاح شود و رشد کند. امام با مشاهدۀ توقف در زندگی مُجیب و شیعه، دعوت به سوی خدا را آغاز می‌کند تا عیوب او را به چشمش بیاورد و با مشاهدۀ عیوب به داعی‌الله پناهنده شود.
بنابراین وظیفۀ ما در مکتب پرورشی امام آن است که مانع پرورش امام نشویم تا تحت تربیت حضرت، پناهندگی برای ما صورت گیرد.
آنچه قابل توجه است آنکه متفرق‌بودن آیات هدف خاصی درپی ندارد؛ اما تحت پرورش «ربّانیَ آیاتِه» این نشانه‌ها هم‌جهت می‌شوند و به مصداق آیه« فَوَلُّوا وجُوهَکُم شَطرَهُ»[1] واقف می‌شوند؛ یعنی هدف، یافتن قبلۀ عالم است که تحت پرورش او رشد یابند.
«ربّانی» صیغه مبالغه است که دلالت بر پرورش گستردۀ امام می‌کند که همه زندگی بشر را می‌پروراند.
معنای ربّ
«ربّانی» به جهت یای نسبت، انسان را منسوب به حق معرفی می‌کند که در دین راسخ و اهل عمل است.
«ربانی»از مادۀ «ربّ» به معنای پرورش‌دهنده است.
«ربّ» در دو معنا استعمال شده است:
- «ربّ»از ماده «رَبَوَ» به معنای تربیت، رشد و سوق‌دادن چیزی به سوی کمال است. این پرورش در گذر زمان انسان را باارزش و قیمتی می‌کند.
حضرت ولیّ‌عصر ارواحنافداه واسطۀ فیض در عالم هستی است. ایشان در مقام «ربّانی آياتِه» به تدریج کمالات فرد را افزایش می‌دهد و در این سیر، خوبی‌ها و فضائل فرد به تدريج چشم‌گیر و نمایان میشود.
سلامت روابط خانوادگی به‌دست یوسف آل پیامبر
خداوند سبحان در آیه۲۱ سوره مبارکه روم می‌فرماید:
«وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ»
«یکی از آیات او آن است که برای شما از جنس خودتان جفتی بیافرید که در کنار او آرامش یافته و با هم انس گیرید و میان شما رأفت و مهربانی برقرار فرمود.»
طبق این آیه شریفه یکی از آیات الهی قرار دادن زوجیّت در مسیر زندگی انسان‌هاست. محبّت و ارادت زوجین نسبت به یکدیگر نشانه‌ای از نشانه‌های خداوند است که پرورش‌دهنده با این پیوند، افراد را از نقص جدا می‌کند و به کمال می‌رساند. بنابراین سلامت روابط خانوادگی به‌دست یوسف آل پیامبر علیهم‌السلام است.
«و از آیات او این است که برق و رعد را به شما نشان می‌دهد که هم مایۀ ترس و هم مایۀ امید است.»
و خداوند در نظام هستی رعد و برقی را قرار داد که فضای عالم هستی را روشن می‌کند و شعاع این نور بر زندگی انسان و باطن او درخشش خاصی را وارد می‌کند و او را به حرکت و سلوک در صراط مستقیم سوق می‌دهد.
(ما بادها را برای بارور ساختن (ابرها و گیاهان) فرستادیم.)
خداوند در نظام هستی و برای پرورش انسان، بادها را قرار داد تا به واسطۀ این بادها لقاح‌هایی در عالم طبیعت و گیاهان صورت گيرد. بدین ترتیب رویش و سرسبزی در عالم هستی نمودار میشود. همچنین با وزش این بادها محیط زندگی انسان سالم و پاکسازی میشود.
پیامبر صلیاللهعلیهوآله می‌فرماید:
«اِنَّ لِرَبِّكُمْ فِي اِيَامِ دَهْرِكُمْ نَفَحاتٌ فَتَعَرَّضُوا لَها»[3]
(همانا در طول عمر شما، نسیم‌های الهی وزیدن می‌گیرد، پس هشیار باشید و خود را در معرض آن‌ها قرار دهید.)
گفت پیغامبر که نفحتهای حق اندرین ایام می‌آرد سبق
گوش و هش دارید این اوقات را در ربایید این چنین نفحات را
نفحه آمد مر شما را دید و رفت هر که را می‌خواست جان بخشید و رفت
نفحهٔ دیگر رسید آگاه باش تا ازین هم وانمانی خواجه‌تاش
باطن این نسیم‌ها، رحمت الهی است که به‌طور مستمر و دائم در حیات بشری در حال وزیدن است، این رحمت الهی در زمان‌های مبارکی چون عرفه، جمعه، ماه مبارک رمضان و شب قدر و… با وساطت وجود مقدس حضرت ولی‌عصر ارواحنافداه نصیب بندگان میشود.
- رب از ماده «ر ب ب» به معنای مالک و صاحب و بزرگ و سرور.
در کتب لغت معانی متعددی برای واژه ربّ ذکر کرده‌اند. کوتاه سخن آنکه این واژه در اصل به معنای پرورش، تربیت، سوق به کمال و مالک و صاحب است.
پرورش در سایۀ امام
خداوند طبق حکمت خود در مسير بندگی انسان، نعماتی را برای او قرار داده است. این نعمات اعم از امنیّت، حُسن‌خلق، اعتقادات صحیح، علم و فضائل اخلاقی و… است که هر لحظه نیاز به پرورش و افزایش دارند. پرورش این امور در پناه امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه صورت می‌گیرد و رویش و سرسبزی خاصی را نصیب بنده می‌کند؛ در نتیجه فرد از زندگی مادی جدا میشود و به کمال و رشد تعالی می‌رسد.
هنگامی که باغبان می‌خواهد باغ را پرورش دهد تا سرسبزی و رویش در آن نمایان شود در ابتدا علف‌ها و خار و خاشاک را جمع‌آوری می‌کند. چرا که علف هرزه مانع رشد و به ثمر رسیدن درختان باغ میشود. امام نيز در سرزمين وجودی فردی که قابلیت رشد و سرسبزی را دارد همین نقش را ایفا می‌کند.
قابليت رویش در پناهندگی به امام
ایشان با کندن رذائل اخلاقی مانند حسد، سوء ظن، غیبت و… زمین وجودی فرد را آماده رویش فضائل و اعتقادات صحیح می‌کند. قابليت رویش در پناهندگی به امام صورت می‌گیرد. امام وجود فرد را از رذائل اخلاقی پاکسازی می‌کند و فضائل اخلاقی را در سرزمین وجود او می‌کارد. به میزانی که بنده به امام پناهنده شود، زیباسازی و نوسازی او به صورت رویش و هدايت، همچنین رهایی از صفات ناپسند اخلاقی جلوه‌گری می‌کند.
وظیفه انسان در پرورش‌گاه امام این است که با تسلیم محض در مقابل مولای خویش فرزندان و خانواده‌اش را به «ربانی آياته» بسپارد.
امام ولی زمان و ولیّ امر است و از آن‌جا که عالم امر عالَم بی‌زمانی است این پرورش و رویش بی‌زمان و به یک‌باره صورت می‌گیرد.
قرآن در آیه ۸۲ سوره مبارکه یس می‌فرماید:
«إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ»
(فرمان او چنین است که هرگاه چیزی را اراده کند، تنها به آن می‌گوید: «موجود باش!»، آن نیز بی‌درنگ موجود میشود.)
ولیّ زمان افراد امت را به مدت طولانی تحت پرورش خود قرار می‌دهد. هم‌چنان که حضرت ثامن‌الحجج علیه‌السلام در نیشابور در منزل پیرزنی به نام پسنده دانه بادامی را کاشتند. این دانه بلافاصله به درخت بادام تبدیل شد و سالیان متمادی اهالی نیشابور از اين درخت طلب شفا می‌کردند.
تقویت باور قلبی
توجه قلبی به «ربّانیَ آياتِه» این باور قلبی را در انسان تقویت می‌کند که وجود و هستی انسان، خانواده، ارتباطات سالم، رزق او و نسيم‌های الهی که در ظاهر و باطن وجود او جریان دارد، همگی از الطاف و آیات الهی است. این فیوضات الهی در دست بشر به جهت بشری بودن، رشد و کمالی نمی‌یابد، مگر به دست «ربّانی آياته» سپرده شود که از رشد و کمالات خاصی برخوردار میشود.
هر پیوست و پیوندی با امام، زمین وجودی فرد را آماده ورود ایشان می‌کند. وجود مقدس حضرت با گام نهادن در زمین وجودی فرد، آن سرزمین را مکان پرورش و رویش ثمرات الهی می‌کند. این پرورش شامل تمامی دوران‌های حیات فرد اعم از جوانی، پیری، عالم دنیا و آخرت میشود. به عبارت دیگر در تمامی عوالم «ربّانی آياته» نقش پرورش‌دهندۀ انسان‌ها را ایفا می‌کند.
البته پرورش‌دهنده افرادی که نام خود را در پرورش‌گاه امام ثبت کرده‌اند و وجود خود را به امام سپرده‌اند، پرورش می‌دهد.
دفع نگرانی و اضطراب
در عبارت «اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا دَاعِيَ اَللَّهِ وَ رَبَّانِيَّ آيَاتِه» دفع نگرانی و اضطراب و افسردگی‌ها نهفته است؛ زیرا اعتقادات، خُلقیات، خانواده و عاقبت انسان زمانی‌که تحت پرورش حضرت قرار گیرد، رشد و کمالات چشمگیری در این آیات الهی حاصل میشود و این رشد رفع نگرانی و اضطراب را به ارمغان می‌آورد. در این مسیر عاشقانه آنچه وجود زائر را فرا می‌گیرد نگاه و نگرش زیباست که به پرورش دائم و لطیف امام در امور مثبت و خیرات می‌نگرد. او تمام خوبی‌های موجود در عالم را از برکت وجود امام می‌داند. چنین فردی به وضوح در گوشه گوشه زندگی و عمل‌کرد مثبت خود، حضور امام را درک می‌کند.
البته تنها افراد شاکر، صبور و اهل تفکر، حضور دائم امام را در زندگی خود درک می‌کنند، زمزمه تربیت امام را با گوش جان می‌شنوند و اثر گام‌های امام را در زندگی خویش می‌یابند؛ اما برخی از افراد در اثر غفلت و خوی مستکبرانه نقش و وجودی برای خود قائل می‌شوند و به جای ایمان و باور به نقش تربیتی حضرت، فاعلیتی برای خود در ایجاد خیرات و کمالات قائل می‌شوند.
در سلام و عرض ارادت به «ربانی آياته» نوعی بیعت با امام قرار دارد که زائر در آن بیعت تمام زندگی و سرمایۀ خود را تحت پرورش امام قرار می‌دهد.
در نماز امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه، صدمرتبه «ایّاکَ نَعْبُدُ وَ ایّاکَ نَسْتَعین» گفته میشود تا یاری جستن از خداوند در عالم، توسط وجود مقدس حضرت ولی‌عصر ارواحنافداه به نمایش گذاشته شود.
هر چه انسان پرورش آیات الهی را از ناحیه امام بداند، تعظیم و بندگی او در مقابل خداوند بیشتر میشود. انسانی که در اثر معصیت به کوردلی دچار شد، نشانه‌های خداوند را در زندگی خویش نادیده می‌گیرد. او به جای اینکه پرورش آیات را به امام منسوب کند، فاعلیت خود را در کمالات و خیرات اعلام می‌کند. در واقع چنین فردی تحقیقاً به خداوند دروغ بسته است.
امام زمان، پدری مهربان
امام زمان به منزلۀ پدری مهربان است و در زمانی که فرزندان، خود را در دامن ایشان قرار می‌دهند رشد و کمالات پی‌درپی برای آنان صورت می‌گیرد. علامت این پرورش در ضیافت‌الله و در دعای شب‌های ماه رمضان بر لسان زائر جاری میشود: « أَنَا الْقَلِیلُ الَّذِی کَثَّرْتَهُ»
هنگامی‌که انسان تحت پرورش «ربانی آياته» قرار گیرد با وصل شدن به سرچشمه پاکی‌ها از نجاست گناه و معصیت جدا شده و با طهارت، در حق فانی میشود.
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[۱] سوره مبارکه روم، آیه ۲۴
[۲] سوره مبارکه حجر، آیه ۲۲
[۳] كنز العمّال، حدیث 21324
[1]. سوره مبارکه بقره، آیه 144
