در فراز 21 دعای جوشن کبیر آمده است:
«یا ولیّ»
«ولیّ» یکی از اسامی خدای سبحان است. قرآن خدای سبحان را به عنوان «وَهُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ»[1] معرفی کرده است. ولیّ ای که ستوده شده است. در آیة الکرسی نيز می‌خوانیم «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ»[2]
خواص و آثار نام ولیّ خداوند سبحان
اگر انسان با اسامی خدای سبحان از جمله «ولیّ» آشنا شود جایی برای نگرانی، دغدغه، اضطراب و دلهره باقی نمی‌ماند. از این روست که در دعای جوشن بعد از هر فراز تکرار می‌شود: «سُبْحانَكَ يا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ …» خدایا تو منزهی از اینکه جلوه اسامی خویش نباشی.
مبحث امروز حول نام «ولیّ» خدای سبحان است، خدایا تو منزهی از اينکه ولیّ نباشی.
حاج ملاهادی سبزواری (ره) در رابطه با عبارت الغوث در دعاي جوشن بعد از فرازي كه نام ولیّ در آن آمده است می‌فرماید: غوث قطب عالم امکان (حضرت ولی‌عصر عج) است. ایشان می‌گويد: انسان حضرت را به عنوان واسطه فیض و فریادرس صدا می‌زند تا او را از جهالت نسبت به نام «ولیّ» خدای سبحان جدا کند، ایشان «ولیّ» را به عنوان متصرِّف در امور معرفی می‌کند، به عبارتی «ولیّ» تصرف در اشیا دارد، زمانیکه یک وجود کامل در چیزی تصرف کند او را به سوی کمال سوق می‌دهد در این تصرف نقص از بین می‌رود، خدای سبحان «ولیّ» است یعنی در امور عالم کاملترین تصرّفات را دارد، به عنوان مثال در وساوس و خیالات باطل تصرف می‌کند و آنها را به الهامات ربّانی و نیّات صادقه بدل می‌کند. همچنین در زشتی‌های وجود انسان تصرف می‌کند تا آنها را به زیبایی بدل کند «يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ»[3] تصرف حضرت حق هیچ زحمتی برای بنده ندارد زیرا به کمال رساننده خود اوست و فرد در این امر صوری حرکت می‌کند و خداوند است که در این تصرف بنده را از ظلمت به سوی نور حرکت می‌دهد.
مفسری همین سخنان را به گونه‌ای دیگر بیان کرده و می‌فرماید: خدا «ولّی» زندگی ماست به این معنا که ما را از نواقص به کمال، از عدم به وجود و از زشتی به زیبایی … سوق می‌دهد و چون این حرکت و تصرّف به واسطه حضرت حق صورت گرفته و تحت ولایت او انجام می‌شود فرد احساس خستگی نمی‌کند …
من به سرچشمه خورشید نه خود بردم راه ذرّه‌ای بودم و مهر تو مرا بالا برد[4]
تصرّف خداوند تصرّفی لطیف و نامرئی است
مرحوم حاج ملاهادی (ره) در ادامه توضیح این نام می‌فرماید: تصرّف خدای سبحان در زندگی ما بسیار لطیف و نامرئی صورت می‌گیرد.
اگر سؤال شود این تصرّف چگونه است؟ در پاسخ گفته می‌شود: در حدیث قرب نوافل و فرائض آمده است:
بنده اگر بندگی کند خدای سبحان دست و چشم و زبان و … او می‌گردد و وقتی خدا دست کسی شود قدرت او بیکران می‌گردد و اگر فرد با چشم خدایی ببیند افق دیدش نامحدود خواهد شد و چون سمع او سمع الهی باشد آنچه در عهد الست گفته شده می‌شنود، حتی ادراک اموری را که ده هزار سال بعد اتفاق خواهد افتاد پیدا می‌کند.
حاج ملاهادی (ره) می‌گوید: اگر این حدیث (قرب نوافل) کنار اسم ولیّ قرار بگیرد خدا چنان در بنده تصرف می‌کند که بشر خاکی را افلاکی می‌کند. فانی را باقی و ظالم را محسن می‌کند. تصرف‌های ربّانی فرد را از محدوده عالم خاک رها می‌کند و توانمندی‌هایش را بی‌نهایت می‌کند. وقتی خدا در امور بنده تصرف کند محدودیت زمان از او برداشته می‌شود مثلاً زمان پنج دقیقه‌ای او می‌تواند به اندازه پنجاه دقیقه یا بیشتر از آن برایش برکت داشته باشد.
حضرات معصومین جلوه نام ولیّ خدای سبحان
اگر نام ولیّ را متصرف معنی کنیم خواهیم گفت جلوه‌گری این نام در حضرات معصومین به طور کامل و واضح تجلّی کرده است.
امیرالمومنین علیه‌السلام می‌فرماید: «کنت مع کل نبی سرا و جهرا»[5] «من آشكارا و پنهان پشت پرده هر نبی و هر پیامبری بوده‌ام» یعنی هر معجزه‌ای که از پیامبران دیده شده پشت آن امیرالمومنین قرار داشته است.»
با توجه به توضیحات مطرح شده می‌توان گفت: «یا علی» یعنی «یا متصرف»
آنانکه خاک را به نظر کیمیا کنند آیا شود که گوشه چشمی به ما کنند
حضرت آیة الله حسن‌زاده آملی می‌گوید: کیمیا علمی است که فلز را به فلز دیگر تبدیل می‌کند و مومیا علمی است که اشیاء را حفاظت می‌کند. انسان کامل وجودی است که در پرتو او استعدادهای پنهانی افراد ظهور و بروز می كند او تصرفی در وجود بندگان می‌کند که این عالم با همه وسعت و زيبائی‌هايش در نگاه او هیچ ارزشی ندارد و به عبارتی از چشم او می‌افتد.
مرحوم آقا شیخ جعفر مجتهدی (ره) مدتها ریاضت کشید تا علم کیمیا بیاموزد اما بعد از چندی در مکاشفه‌ای خدمت امیرالمؤمنین علیه‌السلام رسید و حضرت به ایشان فرمودند: جعفر! کیمیا، محبّت ما اهل بیت است یعنی محبت ما اهل بیت نه تنها فلز را به طلا تبدیل می‌کند بلكه آدم خاکی را افلاکی می‌کند.
مرحوم آشیخ حسنعلی تهرانی (ره)، دایی آیة الله مروارید می‌گوید: در زمستان زیر کرسی نشسته بودم و با آقازاده صحبت از طلبگی بود. آقازاده گفت طلبگی به چه درد می‌خورد؟ ایشان اشاره به سینی کردند و گفتند: طلبه بخواهد این سینی طلا شود می‌شود، ولی نمی‌خواهد، یعنی تبدیل فلز به فلز امر مهمّی نیست مهمّ آن است که انسان خاکی افلاکی شود و اگر طلبه‌ای این کمال را اراده کند با جلوه نام ولیّ خدا این امر محقق می‌شود.
چگونه می‌توان از نام «ولیّ» خدا بهره‌مند شد؟
حضرت آیة الله بهجت (ره) می‌فرماید: انجام واجبات و ترک محرمات داشته باشيد به عبارت ديگر انسان اگر بندگی کند تحت نام ولیّ خدا قرار می‌گیرد و از ظلمت به سوی نور حرکت می‌کند «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ» اگر حرکت فرد صحیح باشد جذبه‌های نام ولیّ تغییر و تحول‌های لازم را در وجود او ایجاد می‌کند.
تاریخ جلسه: 98/4/17- جلسه 2
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] – سوره مبارکه شوری، آیه 28 «و او ولیّ (سرپرست) و ستوده است»
[2] – سوره مبارکه بقره، آیه 257
[3] – سوره مبارکه فرقان، آیه 70
[4] – علامه طباطبائی (ره)
[5] – پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید:«بعث علىّ مع كلّ نبىّ سرّا و معى جهرا» «علی با تمامی انبیاء در باطن و با من در ظاهر برانگیخته شده است» مفتاح السعادة،ج 2، ص130
