وَ مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ
«وَ مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ»
«سلام بر شما که در جایگاه رسالت قرار گرفته‌اید».
با توجه به عبارت «رسالة» باید گفت سخن از نبوت و دریافت وحی به تنهایی نیست، بلكه باید بعد از دریافت خبر آن را ابلاغ كرد از همین رو میان نبی و رسول فرق گذاشته‌اند.
تفاوت میان نبی و رسول
- نبی، کسی است که اخبار غیب را دریافت می‌کند و رسول کسی است که آن اخبار را ابلاغ می‌کند.
- نبی، نفس مستعده‌ای برای دریافت حقایق از جانب خدای سبحان دارد و رسول فیوضات و معلومات را در اختیار مستعدین قرار می‌دهد.
زائر با این سلام از حضرات معصومین درخواست می‌كند وجودش را برای دریافت فیوضات الهی مستعد قرار دهد.
- فرق دیگری که در این مسئله می‌توان مطرح کرد آن است که بگوییم نبوت یا تعریفی است و یا تشریعی، در نبوت تعریفی نقش وجود مبارک پیامبر(ص) معرفی اسماء و صفات حضرت حق است و در نبوت تشریعی اضافه بر تعریف، احکام و آداب و اخلاق حمیده را از طرف خدای سبحان معرفی می‌کند به این عنوان به او رسول می‌گویند.
با این دو نگرش ، شکل درخواست‌های ما تغییر می‌کند.
اگر به پیامبر(ص) به عنوان نبوت تعریفی سلام می‌دهیم از ایشان درخواست می‌کنیم که ظرف وجودیمان را آماده پذیرش و شناخت اسماء و صفات الهی کنند.
و چون ایشان را در جایگاه نبوت تشریعی مورد خطاب قرار می‌دهیم، تقاضا می‌كنیم احکام و آداب شریعت را به ما بیاموزند تا در آداب بندگی شرمنده مولی نشویم.
مُخْتَلَفَ الْمَلَائِكَةِ
قبل از آنكه بحث مختلف الملائكه را مطرح كنیم، بهتر است دو سوال در تقدیر این فراز را پاسخ دهیم.
چرا ملائكه در محضر حضرات معصومین مرتباً در رفت و آمد هستند؟
- اولین دلیل: علت تردد ملائكه در محضر اهل بیت از این روست كه ما معتقدیم همه موجودات ارضی و سماوی از شعاع نور حضرات معصومین خلق شده‌اند، حتی ملائكه با آن كه وجودی كاملاً معنوی دارند به برکت نور حضرات معصومین خلق شده‌اند و از آن جهت كه «هر چیزی به اصل خود رجوع می‌كند» «یرْجِعُ كُلُّ شَیءٍ إِلَى أَصْلِه» آنها به اصل خویش باز می‌گردند.
- دومین دلیل: همچنین حضرات معصومین به اذن حق انواع تصرفات را در عالَمِ امكان صورت می‌دهند در زیارت جامعه کبیره آمده است « وَ بِكُمْ ینَزِّلُ الْغَیث»[1]«به واسطه شما معصومین باران می‌بارد» ملائكه به عنوان خدمتگزاران حضرات معصومین هستند و شرح وظایف خود را از امام زمانشان دریافت می‌كنند، یعنی هر مَلِك برای دریافت وظایف به امام زمانش رجوع می‌كند، از این جهت وجود حضرات معصومین فرودگاه ملائكه است، البته بدون حضور ملائکه نیز فرمان ائمه به اذن حق قابل اجرا است ولی چون عالَم ماده، عالَم اسباب است و هر امری كه در خلقت شكل می‌گیرد از طریق اسباب مربوط به خود است. وجود ملائکه برای اجرای اوامر ائمه اطهار لازم است.
- سومین دلیلی كه برای تردد ملائك به منازل معصومین مطرح می‌شود این است كه شاگرد به معلم خود رجوع می‌كند، زیرا متعلم حقیقی هرگز در فراگیری علوم احساس اشباع و سیری نمی‌كند. ملائكه هم در تعلّم هرگز توقفی ندارند و برای این آموزش علی الدوام باید به ائمه اطهار به عنوان معلمین خود رجوع كنند.
امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: حتی آموزش تسبیح و تكبیر و تحمید توسط ما به ملائكه داده شد.
در روایات آمده است كه ملائكه در شب قدر به صورتی بسیار متراكم به خدمت امام زمانشان نزول دارند در این نزول برنامه‌ریزی كلی بندگان خدا و علم كلی به مقدرات عباد تا سال آینده به ملائك تحویل داده می‌شود.
حضور ملائک در جایی که ذکر اهل بیت جاریست
ملائك نه تنها بر بیت ولایت نزول دارند بلكه هر کجا نام آنها ذكر شود حضور می‌یابند از این جهت در آخر حدیث كساء از قول پیامبر(ص) آمده است، هر جایی كه این حدیث خوانده می‌شود ملائكه حضور می‌یابند و تا زمان پراكنده شدن جمع حاضر برای آنان استغفار می‌كنند.
ملائكه به دلیل وجود معنوی خویش می‌خواهند لذتی كه از مؤانست با معصوم نصیبشان می‌شود میان بندگان خدا تقسیم كنند. هر چند به دلیل كدورت‌های عالم ماده گاهی موانعی وجود دارد كه خلق از این انوار محروم می‌شوند و موانع محرومیت توسط خودشان شکل می‌گیرد.به دلیل همین كدورت‌ها است که ملائكه برای بندگان زیاد استغفار می‌كنند.
فرشتگان نیروی كمكی بندگان خدا در عالَم هستند و انسان از بدو تولد تا زمان مرگ لحظه‌ایی از مصاحبت با آنها جدا نمی‌شود زیرا به اذن حق محافظین بشر از تولد تا مرگ اند.
سوال دیگری که در این میان پاسخ دادنش خالی از لطف نیست این است که بگوییم:
آیا مصاحبت با ملائكه برای افراد تاثیری دارد؟
در جواب می‌گوییم هم صحبتی و مقارنت با ملائك یكی دیگر از الطاف خدای سبحان است به میزانی كه انسان از عالم ماده رها شود از الهامات ملائكه بهره‌مند می‌گردد و گاهی تا جایی پیش می رود که فرد بتواند تحت آموزش‌های خاص آنها قرار گیرد، چنانچه سلمان فارسی چندان مصاحب ملائكه شد كه به او محدَّث می‌گفتند.
ادب ملائک در محضر حضرات معصومین (علیهم السلام)
در ادامه باید گفت: ملائك در بیت حضرات معصومین حضور ویژه‌ای دارند و ورود آنها به این مکان مقدس مثل ورود و خروج بندگان (بردگان) در محضر سلطان است، یعنی همانطور كه برده در نهایت ذلت و خواری در مقابل سلطان حاضر می‌شود ملائك نیز در نهایت تواضع قدم در محضر ائمه اطهار می‌گذارند.
چنانكه گفته‌اند شیوه نشستن جبرئیل در محضر پیامبر مانند نشستن بندگان در مقابل مولی بوده است و ایشان بر پیامبر(ص) وارد نمی‌شد، مگر آنكه از حضرت اجازه می‌گرفت هر چند كه مرتباً در محضر رسول الله رفت و آمد داشته است ولی ادب اقامت در محضر معصومین را رعایت می‌كرد، زیرا «مودبین مقربین هستند» و چون جبرئیل ادبش بیشتر است مقرب‌ترین ملک شد.
تاریخ جلسه: 87/9/20 – جلسه 3
«برگرفته از کلام استاد زهره بروجردی»
[1]بحارالانوار ج ۹۷ ص ۳۴۵
