«وَ أُمَنَاءَ الرَّحْمَنِ»
«درود بر شما ای امین‌های خدای مهربان»
«أُمناء» جمع امین و به معنای نگهدارنده امانت است و به هركس كه مورد وثوق و اطمینان دیگری باشد امین می‌گویند.
«الرحمن» از اسمهای خدای سبحان است و این كلمه به معنای بخشایش‌گر است اما در حقیقت معنی لغوی آن به معنای دلسوزی كردن و مهربانی كردن است.
در روایات آمده است: این اسم خدای سبحان اختصاص به عموم بندگان دارد، علی رغم اسم رحیم كه تنها شامل گروهی خاص از بندگان می‌شود.
همه بندگان از نعمت روزی مادی برخوردارند اما تنها گروهی از نعمت پذیرش ولایت علی (ع) و اولاد علی برخوردارند.
در قرآن در سوره مباركه اسراء، آیه ۱۱۰ آمده است:
«قُلِ ادْعُواْ اللَّهَ أَوِ ادْعُواْ الرَّحْمَنَ أَیاً مَّا تَدْعُواْ فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الحُسْنىَ »
«بگو: خدا را بخوانيد يا رحمان را بخوانيد ، هر كدام را كه بخوانید[ ذات يكتاى او را خواندهايد ] ، نامهاى نیكو از آن اوست.»
رحمان، همان رحمتی است كه همه مخلوقات به واسطه آن موجود شده‌اند و همه با این صفت حضرت حق تغذیه می‌شوند.
روایتی از امام صادق (ع) داریم كه ایشان در ذیل آیه «الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى»[1] می‌فرمایند: رحمت خدای سبحان نسبت به همه چیز علی‌السویه و مساوی است«اسْتَوَى مِنْ كُلِ شَيْءٍ فَلَيْسَ شَيْءٌ أَقْرَبَ إِلَيْهِ مِنْ شَيْءٍ»[2]
مردم نسبت به نام رحمان خدای سبحان ناآگاهند. بسیاری از مردم از نعماتی كه در اختیارشان گذاشته شده است بهره می‌برند اما از سپاس او ناتوانند حتی از شناخت او عاجزند.
رحمت معصومین، علی السویه در میان بندگان
اگر در این فراز حضرات معصومین «أُمَنَاءَ الرَّحْمَن» معرفی می‌شوند، رحمت وجودی آنها نیز نسبت به همه بندگان علی‌السویه است اما همچنانكه حضرات معصومین محبوب‌شناس هستند و فنای در حضرت حق دارند و از همین رو خداوند آنها را امانتدار رحمت كامله خویش ساخته است انسان باید مولی‌شناس باشد تا امین مولا گردد، از همین رو تعداد كمی از افراد نام امین را به خود اختصاص می‌دهند.
رحمان برگرفته از رحمت است و چون رحمت حضرت حق شامل همه موجودات می‌شود، هركس به این جلوه حضرات معصومین نزدیك شود می‌تواند از اسرار الهی آگاه گردد.
امین، رسالت خود را به مقصد می رساند
اما عبارت «أُمَنَاءَ» را چنین دنبال می‌كنیم:
حضرات معصومین را «أُمَنَاءَ الرَّحْمَن» گفته‌اند و اگر امن را در معنای آرامش قلب معنا كنیم، باید بگوییم خداوند سبحان می‌داند اگر اسرار الهی را به طور كامل در اختیار معصومین قرار داده است آنها به بهترین شكل این رسالت را به مقصد خواهند رساند.
اولین رحمتی كه در قلوب حضرات معصومین به ودیعه گذاشته است، ولایت خود حضرات معصومین است. آنها امر ولایت را چون خلقت بر همه موجودات عرضه كردند اما تنها گروهی آن را پذیرفتند و سایر مردم از پذیرش آن سرباز زدند.
آگاه کردن بندگان از اسرار الهی و سپردن این امانت به امام بعد از خود
حضرات معصومین در این فراز در دو جایگاه قرار می‌گیرند:
- اول آن كه بندگان را از اسرار الهی آگاه كنند و آگاه كردن آنها باعث وصول بندگان به حق شود.
قلوب معصومین ظرف امر خدای سبحان است.
«وَما تَشاؤُنَ إِلاَّ أَنْ یشاءَ اللَّه»[3]
«شما هیچ چیز را نمىخواهید مگر اینكه خدا بخواهد»
آنها چیزی طلب نمی‌كنند كه اراده خدا آن را فرا نگرفته باشد از این رو قلوب آنها جایگاه رحمت حق است و این رحمت را میان بندگان تقسیم می‌كنند.
- دوم اینكه هر یك از حضرات معصومین نسبت به امام بعد از خود امین هستند و آنچه را باید به امام بعد از خود یادآوری كنند و به او بسپارند انجام می‌دهند و این بزرگواران سفارشات لازم را در اختیار امام بعد از خود قرار می‌دهند.
لازم به ذكر است كه در هر دوره از زندگی بشر تنها یك امین رحمان در دنیا زندگی می‌كند. یعنی دنیا همیشه در خدمت یك امام است و زمین هیچ گاه از این حجت خالی نیست. آنها هم امین امامت خویش‌اند و هم امین ولایت. خداوند هر آنچه زندگی بشر به آن نیازمند است به آنها سپرده است. حضرت حق كتاب خویش را به آنها سپرده است تا احكام و قوانین زندگی را به مردم برسانند.
امام باقر (ع) در ذیل آیه شریفه 58 سوره نساء كه خداوند می‌فرماید:« إِنَّ اللَّهَ یأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها»؛« به درستی كه خداوند شما را امر می‌كند كه امانات را به صاحبان آن تسلیم كنید»، فرمود: مقصود امام است به امام بعد از خود و نباید دیگری را معرفی كند و این امانت را از صاحب اصلی آن بگرداند.[4]
ائمه اطهار علیهم‌السلام در رساندن پیام به این گروه در عصمت كامل هستند و ممكن نیست ذره‌ای اسرار الهی در این جابه جایی تغییر كند.
امین، بی اذن حق در امانت دست نمی برد
ائمه اطهار علیهم‌السلام عالِم به علم حضرت حق‌اند، اما امانتداری آنها باعث نمی‌شود كه از این امتیاز بدون اذن حق برای خویش بهره‌ای برگیرند.
آنها امانتدار زندگی و مرگ همه مخلوقات‌اند، حتی از تولد و مرگ خود آگاهند، اما در زندگی هیچ‌یك از آنها مشاهده نشده است كه تقاضای تغییر مقدرات خود و یا دیگران را داشته باشند مگر آنكه اذن خدای سبحان پشتوانه این تغییر باشد، زیرا امین هیچ گاه قصد تغییر و تبدیل امانت را نمی‌كند مگر به اذن صاحب آن.
گفتیم رحمان از رحمت گرفته شده است و رحمت، نعمات مادی و معنوی است. بنابراین هركس در عالم تقاضای نعمت مادی و معنوی دارد باید دست به دامن «أُمَنَاءَ الرَّحْمَن» شود، زیرا این امانتداران به اذن حق اجازه دادند تا از خزانه كرم خویش نیازهای فرد را مرتفع سازند.
كلید همه خزائن عالم در دست آنهاست و هر قفل بسته‌ای با كلید این خزانه داران گشوده می‌شود.
تاریخ جلسه: 88/2/30 ـ جلسه 12
«برگرفته از کلام استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه طه، آیه 5
[2] کافی، ج1، ص128
[3] سوره مباركه انسان، آیه30
[4] بحارالأنوار، ج23، ص275 : عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها قَالَ الْإِمَامُ إِلَى الْإِمَامِ لَيْسَ لَهُ أَنْ يَزْوِيَهَا عَنْهُ.
