ریا در عمل، نوعی شرک است
حضرت امام خمینی (ره) در ادامه حدیث دوم، بحث ریا می‌فرمایند: صاحب قلوب بندگان تنها خدای متعال است و بدون اذن حضرت حق نمی‌توان در قلوب تصرف کرد. بنابراین اگر کسی برای جلب قلوب دیگران از روی ریا عملی انجام دهد یا شکست می‌خورد و یا نتیجه معکوس می‌گیرد و در نهایت رسوا می‌شود.
قرآن در آیه ۱۱۰ سوره مباركه کهف می‌فرماید:
«قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ یوحى إِلَی أَنَّما إِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ كانَ یرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَدا.»
«بگو: من فقط بشرى هستم مثل شما (امتیازم این است كه) به من وحى مىشود كه تنها معبودتان معبود یگانه است پس هر كه به لقاى پروردگارش امید دارد، باید كارى شایسته انجام دهد، و هیچ كس را در عبادت پروردگارش شریک نكند!»
این آیه جزء آیات عجیب قرآن كریم است زیرا پیامبر (ص) می‌فرمایند: «اگر بر امت من تنها همین یك آیه نازل می‌شد برای آنان كافی بود. زیرا به گفته تفسیر نور این آیه مشتمل بر توحید «إِلهٌ واحِدٌ» و هم نبوت «یوحى إِلَی» و هم معاد «لِقاءَ رَبِّهِ» هم امید به رحمت الهی «یرْجُوا» هم تلاش در رسیدن به آن «فَلْیعْمَلْ» و هم اخلاص «لا یشْرِكْ» آمده است.»
از امام صادق (ع) روایت شده است:
«قَالَ: اَلرَّجُلُ يَعْمَلُ شَيْئاً مِنَ اَلثَّوَابِ لاَ يَطْلُبُ بِهِ وَجْهَ اَللَّهِ إِنَّمَا يَطْلُبُ تَزْكِيَةَ اَلنَّاسِ يَشْتَهِي أَنْ تَسْمَعَ بِهِ اَلنَّاسُ، فَهَذَا اَلَّذِي أَشْرَكَ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ، ثُمَّ قَالَ: مَا مِنْ عَبْدٍ أَسَرَّ خَیراً فَذَهَبَتِ الْأَیامُ أَبَداً حَتَّى یظْهِرَ اللَّهُ لَهُ خَیراً وَ مَا مِنْ عَبْدٍ یسِرُّ شَرّاً فَذَهَبَتِ الْأَیامُ أَبَداً حَتَّى یظْهِرَ اللَّهُ لَهُ شَرّاً.»[1]
«شخصی کار خوبی انجام می دهد و مقصودش خدا نیست بلکه می خواهد مردم بشنوند و او را ستایش کنند این است که در عبادت پروردگارش شریک می آورد و بعد فرمود: هیچ بنده‌ای نیست که پنهانی کار خیری انجام دهد ( یا نیت حسنه خالصانه‌اش را نگوید) روزگار بگذرد تا اینکه خدا کار خیرش را آشکار سازد و هیچ بنده‌ای نیست که کار بدی پنهانی انجام دهد ( یا نیت ریائی داشته باشد و توبه نکند و مصر باشد) روزگار بگذرد تا آنکه خدا کار بدش را آشکار سازد»
اگر كسی عمل خیری انجام دهد اما قصد او تقرب به خدا نباشد و بخواهد میان مردم مطرح شود نسبت به پرورگارش مشرک شده است، کسی که کار خیری را پنهانی انجام دهد خداوند آن عمل را آشکار می‌کند و کسی‌که کار شری را پنهانی انجام دهد خدا در این دنیا آنرا نمایان می‌كند.
اخلاص، عامل محبوبیت در قلوب مؤمنین
امام خمینی (ره) در ادامه می‌فرمایند: نام نیک را باید از خدا طلب کرد چون صاحب قلوب، خود اوست و اگر انسان کار را برای رضای خدای متعال انجام دهد خداوند علاوه بر نعیم اخروی در همین عالم نیز به او افاضه نعمت و برکات خواهد کرد و او را محبوب قلوب عباد قرار خواهد داد. با این وجود شایسته‌تر است انسان حتی خالصانه‌تر از این عمل کند و تنها توجهش به خود خداوند متعال باشد و صرفاً برای حضرت حق کار کرده هیچ پاداشی از او طلب نکند.
انسان باید متوجه باشد هیچ امر خیری در عالم مخفی نمی‌ماند. اگر کسی اعمالش خالصانه باشد، خدا از او تشکر می‌كند و جلوه این تشكر آن است كه او به اذن حق در قلوب مومنین جای می‌گیرد، مومنینی كه وجود مقدس حضرت ولی عصر (عج) در رأس آنان است، اگر در افعال این فرد نواقص و یا كاستی دیده شود حضرت برای او استغفار می‌كند و اصلاح كاستی‌های اخلاقی و رفتاری او را از خدای متعال می‌خواهد.
ریا، عامل نابودی عمل صالح
اگر انسان گرفتار ظلمت ریا گردد خود را در سِجّین محبوس کرده است. امام صادق (ع) از قول پیامبراکرم (ص) می‌فرمایند:
«إِنَّ الْمَلَكَ لَیصْعَدُ بِعَمَلِ الْعَبْدِ مُبْتَهِجاً بِهِ فَإِذَا صَعِدَ بِحَسَنَاتِهِ یقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اجْعَلُوهَا فِی سِجِّینٍ إِنَّهُ لَیسَ إِیای أَرَادَ بِهَا.»[2]
«مَلک کار بنده را با خوشنودی بالا می‌برد و خداوند می‌گوید: این اعمال را در سجین قرار دهید به درستی‌که این شخص در امورش مرا طلب نکرده است.»
با توجه به این روایت مشخص می‌گردد خطر ابتلا به ریا چنان دقیق و حساس است که حتی ملائکه با داشتن وجود نورانی پی به ریاكاری بنده نمی‌برند آنها با تصور خلوص، فعل بنده را با خوشنودی بالا می‌برند در حالیکه اگر متوجه ریاکاری شخص بودند هرگز عمل او را با خوشی بالا نمی‌بردند.
دعوت به اخلاص
با توجه به آنچه بیان شد باید گفت چون ولی نعمت حقیقی، خداوند متعال است انسان باید اعمالش را فقط برای او انجام دهد. خداوندی که قبل از خلقت بهترین نعمات را برای بشر مهیا کرده است
«أَ لَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ أَسْبَغَ عَلَیكُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً …»[3]
«آیا ندیدید خداوند آنچه را در آسمانها و زمین است مسخّر شما كرده، و نعمتهاى آشكار و پنهان خود را به طور فراوان بر شما ارزانى داشته است؟! …»
خداوند قدرتمندتر، حكیم‌تر، عالم‌تر، قادرتر و جلیل‌تر از اوست كه شایستگی پذیرش اعمال انسان را داشته باشد و خواسته در قلب که حریم خاص الهی است غیر او را راه ندهیم.
اگر بنده‌ای گرفتار آفت ریا شود به سلطنت حق تعالی ضرری نخواهد زد زیرا او غنی و بی‌نیاز است «انَّ اللهَ هُوَ الغَنِی»[4] و اگر نقصی در ما مشاهده کند رحمت واسعه‌اش اقتضا می‌کند تا ما را به رهایی از آن هدایت نماید و از پرتگاه‌های هلاکت دورمان نماید.
تاریخ جلسه:86/1/22 -جلسه 6
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
» ادامه حدیث 2- مقام دوم و سوم در بحث ریا
» ادامه حدیث 2- شناسایی ریا و راه علاج آن
[۱] اصول کافی، ج2 ،ص294
[۲] اصول کافی، ج2، ص293
[۳] سوره مبارکه لقمان، آیه20
[۴] سوره مبارکه لقمان، آیه 26
