السَّلَامُ عَلَیكُمْ یا أَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّةِ
- زائر در بدو ورود وقتی به مقام حضرات معصومین و جایگاه خویش واقف می‌گردد، در می‌یابد که قابلیت مخاطب قرار دادن حضرات معصومین را ندارد اما از طرف خود این بزرگواران به او مجوز داده می‌شود که ارتباط برقرار کند و بگوید: «السَّلَامُ عَلَیكُمْ یا أَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّةِ»
- در عبارت «السَّلَامُ عَلَیكُمْ»: «ضمیر مخاطب کُم» نشان دهنده‌ی آن است که ائمه اطهار مخاطب و حاضرند و سلام زائر را می‌شنوند و پاسخ می‌گویند.
- همچنین حرف «یا» در «یا أَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّةِ» تاکید می‌کند زائر، امام را حاضر می‌داند.
- کلمه « اهل» به «فتحِ الف و سکونِ، ها و لام» بر کسان نزدیک، مانند زن و فرزند و اقربا اطلاق می‌شود، مانند آیه 7سوره مبارکه نمل آیه:
«إِذْ قالَ مُوسى لِأَهْلِهِ إِنِّی آنَسْتُ ناراً»
«به یاد بیاور هنگامى را كه موسى به خانواده خود گفت: من آتشى از دور دیدم.»
- در عبارت «أَهْل بَیت» اهل خانه منظور كسانی هستند كه اهلیت آن بیت و خانه را دارند و اگر حضرات معصومین را اهل بیت نبوت می‌گویند، چون این بزرگواران به اذن حق تنها كسانی هستند كه در خلقت، شایستگی بیت ولایت را دارند.
- علی(ع) از اهل بیت پیامبر(ص) محسوب می‌شود، زیرا تسلیم محض نبوت است و همه درخواست‌های پیامبر(ص) از علی(ع) با تبعیت محض ایشان همراه بوده است.
- در پی این معنا که «اهل» را اهلیت داشتن معنا کردیم، تبعیت محض و بی‌چون و چرای زائر خودنمایی می‌کند.
- اگر در این زیارت اهل، به بیت النبوة اضافه گشته قرینه‌ای است تا زائر اعلام کند خود را به اهل بیت نبوت نزدیک می‌بیند و می‌خواهد تا اهلیت حضور در محضر آنها را پیدا کند.
- لغویین: «اهل» را با «آل» مقایسه كرده‌اند و در رابطه با معنای آن گفته‌اند: آل، به معنی«رجع یرجِعُ» است، یعنی خانواده‌ای كه دیگران به آنها رجوع می‌كنند.
در موارد متعدد این دو كلمه در یك معنا استفاده شده‌اند ولی در بعضی موارد آل، تنها شامل حضرات معصومین می‌شود.
به عبارتی اهل معنی عام دارد اما آل اخص از اهل است و گروه خاصی از اهل را شامل می‌شود. هر آلی حتماً اهل هست ولی هر اهلی آل نیست.
واژه ها، حکایت کننده‌ی نیاز ما
هر گاه انسان خدای سبحان را با اسمی صدا می‌زند، نیاز خاصی را همراه آن اسم مطرح می‌كند، مثلاً اگر حضرت حق را با عنوان «یا شافی» صدا می‌زند درمانِ درد می‌طلبد و چون خدا را «یا رزاق» بخواند طلب روزی می‌كند و اگر او را با نام «یا دلیل المتحیرین» صدا كند به دنبال راهنمایی برای سرگردانی خویش است.
درباره حضرات معصومین نیز می‌توان همین معنا را برداشت كرد. وقتی زائر با عبارت «السَّلَامُ عَلَیكُمْ یا أَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّةِ » به حضرات معصومین سلام می‌دهد یك نیاز را اعلام می‌كند و اگر آنها را « مَوْضِعَ الرِّسَالَةِ » خطاب كند نیاز دیگری را مطرح می‌كند.
«السَّلَامُ عَلَیكُمْ یا أَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّةِ» زائر در این سلام از حضرات معصومین می‌خواهد سلام او را از بیت ولایت پاسخ‌گو باشند كه پاسخ از آن بیت، سلامتی دنیا و آخرت فرد را تامین می‌كند.
هر اعلام نیاز = بازگشت به بیت ولایت
در روایت آمده است: پیامبر (ص) و علی(ع) پدران این امت هستند.
بر امت واجب است به پدرانشان رجوع مادی و معنوی داشته باشند. منظور از رجوع مادی همان رجوع جسمانی ملموس و محسوس است یعنی هر فرد با پای دل و گل به زیارت معصومین برود. در رجوع معنوی نیز كمال روح خویش را طلب نماید.
با توضیح بیان شده می‌توان گفت: زائر در هر سلام با عبارت «السَّلَامُ عَلَیكُمْ یا أَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّةِ» نیاز و وابستگی خود را به بیت ولایت اعلام می‌كند و در هر اعلام، به سوی آنها باز می‌گردد.
زائر معتقد است در این رجوع و بازگشت دچار هیچ گونه تكلف و سختی نمی‌شود و هرگاه اراده كند می‌تواند به سوی اهل بیت نبوت باز گردد.
او در این بازگشت نگران بسته بودن «درِ» بیت ولایت نیست، زیرا خوب می‌داند در این رجعت، دَرْ همیشه باز است.
زائر در این بازگشت انكسار، خضوع و تواضعش را دست مایه خویش آورده تا اعلام كند در هر بار مراجعه، قصد بازگشت به سوی حضرات معصومین را دارد همچون دوستی که میان او و آشنای قدیمی‌اش فاصله افتاده و اکنون قصد بازگشت و مراجعه مجدد به این دوستی را دارد.
البته در رابطه با حضرات معصومین بحث گسترده‌تر و عمیق‌تر از حد یك ارتباط و دوستی معمولی است، بلكه همه ما از عالم الست با محبت این بزرگواران چشم به دنیا گشوده‌ایم و حال اگر تعلقات دنیا ما را گرفتار خویش كرده است و مدتی نسبت به آنها غفلت كرده‌ایم در این سلام قصد بازگشت به همان آشنای قدیمی را كرده‌ایم.
ناف ما بر مهر او ببریده‌اند عشق او بر جان ما کاریده‌اند
بیت؛ خانه آرامش
- «بیت» در لغت به معنای خانه و فضایی برای سكنی و آرامش است. هر كس قصد ورود به بیت یا خانه‌ای را داشته باشد باید از اهل آن خانه اذن بگیرد، پس در هر سلام زائر باید اذن ورود را از حضرات معصومین بگیرد.
- در معنای دیگر «بیت» مكانی است كه انسان در آن شب را به صبح می‌رساند و به عبارتی می‌توان در آن بیتوته كرد، زائر با ذکر «السَّلَامُ عَلَیكُمْ یا أَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّةِ» از حضرات معصومین می‌خواهد تا لیل عالم را تا قیامت در محضر آنها سپری كند.
- این خانه (بیت ولایت) دری به سوی عالم اعلی دارد که واردات غیبی به آن وارد می‌شود و دری به سوی عالم سفلی دارد كه واردات از آن به سوی خلق صادر می‌شود، زائر در هر بار سلام دادن به اهل بیت نبوت از آنها درخواست می‌كند تا واردات قلبی او را افزون كنند.
- اگر از زوایه دیگر به واژه «بیت» نگاه كنیم خواهیم گفت: خانه مكانی است كه صاحب خانه از اسرار آن باخبر است. زائر در این سلام از صاحبان بیت ولایت می‌خواهد تا او را از دوستان و اهل سِرّ خویش به شمار آورند و «درِ» این خانه را همان گونه كه به روی اولیاءالله می‌گشایند به روی او نیز بگشایند.
بیت نبوت، مصدر ابلاغ وظایف
اما در رابطه با واژه «نبوت» باید گفت: این لفظ، بیت نبوت را از سایر بیت‌ها ممتاز می‌كند. این خانه، خانه‌ای است كه شرح وظایف همه عالم از آن جا مشخص و معلوم می‌گردد. حتی ملائکه عرش هم شرح وظایف خود را از بیت ولایت دریافت می‌کنند.
احیا و موت هر موجودی با اذن حق از این خانه صورت می‌پذیرد، روزیِ افراد در آن جا تقسیم می‌شود، نعمات از آنجا منتشر می‌شود، ابتلا و امتحان انسان از این خانه است.
زائر در عمق این واژه درخواست می‌كند: هر نعمتی كه از سوی این خانه به او می‌رسد توفیق شكرش را بیابد و در انجام وظایف واگذار شده به او كوتاهی و قصوری نداشته باشد.
نبوت، به معنای رفعت
«السَّلَامُ عَلَیكُمْ یا أَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّةِ» نبوت را رفعت معنا كرده‌اند، یعنی سلام بر اهل بیتی که در این عالم رفعت یافته‌اند. بنابراین هر كس وصالشان را قصد كند باید رفیع شود و رفعت یابد.
پیام بیت ولایت، آیه ۶۴ سوره مبارکه آل عمران است.
« تَعالَوْا إِلى كَلِمَةٍ سَواءٍ بَینَنا وَ بَینَكُمْ»
تعالوا از ماده عُلُو است. از عالم ماده فاصله بگیرید و از زمین به سوی عرش پرواز كنید.
پیامبر در بالاترین نقطه جهان ایستاده است و به همه می‌گوید: بالا بیایید.
در برابر رفعت پیامبر هر متکبر خودخواهی سر فرود می‌آورد.
نبوت، به معنای فتوت
«نبوة» را فتوت نیز معنا كرده‌اند. سلام دهنده در هر بار سلام، حضرات معصومین را جوانمردان عالم خطاب می‌كند، یعنی كسانی كه خطای زیردستان را نادیده می‌گیرند و از تقصیراتشان در می‌گذرند.
قرآن در سوره مبارکه کهف آیه ۱۳ در مورد اصحاب کهف می‌گوید:
« ِنَّهُمْ فِتْیةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَ زِدْناهُمْ هُدىً»
« اینها جوانمردانی هستند که ایمان به خدا آوردند و ما ایمانشان را اضافه کردیم.»
شرط تمام سلام‌ها
در تمام این سلام ها زائر باید توجه داشته باشد كه اولین شرط ارتباط با اهل بیت نبوت، طهارت و پاكی است.
هركس منتظر پاسخ حضرات معصومین به سلام‌هایش می‌باشد باید خود را از هر رجس و آلودگی پاك كند تا مَحرم اسرار شود.
تاریخ جلسه: 87/9/6 – جلسه 2
«برگرفته از کلام استاد زهره بروجردی»
