مقدمه
به لطف خدای سبحان، در محضر قرآن کریم به بررسی بشارت‌های محقق‌الوقوعی که از ناحیه خداوند و رسولش به گروهی از افراد رسیده است، می‌پردازیم. در بطن این بشارت‌ها قرب و وصال به خدای سبحان نهفته و همین امر موجب خوشی و سرور فرد خواهد شد.
در برخی از آیات قرآن بشارت صراحتا مطرح شده و در برخی دیگر، از محتوا و مفهوم آن‌ها برداشت می‌شود.
آموختیم که دریافت بشارت، صلاحیت و ظرفیت خاصی نیاز دارد و فردی که خواهان دریافت بشارت می‌باشد؛ باید زمینه دریافت آن را در خود ایجاد نماید.
بشارت به نصرت الهی
«وَ إِنْ یرِیدُوا أَنْ یخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللَّهُ هُوَ الَّذِی أَیدَكَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِینَ»[1]
«و اگر بخواهند که تو را فریب دهند؛ پس به راستی که خدای سبحان برای تو کافی است! او کسی است که تو را به وسیله امداد خویش و به وسیله (حمایت یا حضور) مؤمنین یاری می‌نماید»
در جلسه سابق، قسمت ابتدایی آیه توضیح داده شد. اکنون قسمت پایانی آیه را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
در این آیه خدای سبحان پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله را مورد خطاب قرار می‌دهد که اگر همه آدمیان در صدد نیرنگ و آسیب زدن به وجود مقدس حضرت باشند؛ خدای سبحان برای حمایت و حفاظت ایشان کافی است. خدای سبحان به دو طریق انسان‌های الهی را در برابر دشمنان یاری می‌نماید:
- نصرت الهی
- مؤمنین
معنای لفظ «نصرت» با لفظ «اعانت» متفاوت است. نصرت، امدادهایی است که در مقابل دشمن انجام شده و اعانت امدادهایی است که در کنار دوستان به انسان می‌رسد. در زیارت آل‌یس نیز با بیان عبارت «و نصرتی معدة لکم» خود را آماده حفاظت و یاری حضرت بقیةالله ارواحنا فداه در برابر دشمنان معرفی می‌نماییم.
در این آیه نیز خدای سبحان به پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله بشارت می‌دهد که با نصرت الهی، حضرت را در برابر دشمنان یاری خواهد نمود.
بشارت به مقبولیت
بشارت دیگر، در بطن آیه نهفته و با درایت بیشتر به دست می‌آید. نام «مؤمنین» در کنار نام خداوند ذکر شده که نشان دهنده ارزش والای آنان می‌باشد. به بیان دیگر، مؤمنینی که توفیق یاری ولیّ خدا را داشته باشند؛ تحت تکریم الهی قرار می‌گیرند.
به علاوه، این آیه نشان می‌دهد که دو نام «ناصر» و «قدیر» خداوند بر گروهی از مؤمنین نهاده شده؛ زیرا آنان تحت نام «قدیر»، توفیق یاری پیامبر را پیدا کرده و در زمره «ناصرین» آن حضرت قرار می‌گیرد.
بشارت دیگر آن است که مؤمنین قابلیت امدادرسانی به پیامبر خویش را داشته و پرداخت‌های آنان مقبول می‌‌افتد.
بشارت به مقام رضا
«وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِی اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ…»[2]
«پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار و كسانى كه به نیكى از آن‌ها پیروى كردند، خداوند از آن‌ها خشنود گشته و آن‌ها (نیز) از خداوند خشنود هستند…»
یکی از والاترین مقامات، مقام رضوان الهی است که در آن بنده از خدای سبحان و مقدرات او راضی بوده و خداوند نیز از ایشان راضی می‌باشد.
این مقام، مقامی است که در زیارت امین‌الله از خداوند درخواست می‌شود:
«اللهم اجعلنی… راضیةً بقضائک»[3]
«پروردگارا مرا راضی به قضای خویش قرار بده»
بشارت آن است که گروهی به جایگاهی می‌رسند که از خدای خود راضی‌اند:
هرچه آن خسرو کند؛ شیرین بُوَد
برخی از مفسرین دلیل رضایت این بندگان را این‌گونه بیان می‌کنند:
این بندگان، تنها خواسته‌شان از خداوند، وصال و قرب به باری تعالی است و خداوند نیز درخواست ایشان را اجابت نموده؛ نه تنها آنان را به وصال می‌رساند بلکه دنیا و آخرت را نیز به ایشان عطا می‌کند و این امر موجب رضایت آنان از خداوند می‌شود.
مقام رضا، مقامی است که بنده باور دارد که پروردگار کفایت او را نموده و نقصانی در پرداخت به وی نخواهد داشت. همچنین در مصیبت‌ها، بهترین جانشین و همدم خواهد بود.
«الهی! تو را دارم چه کم دارم؟ چه غم دارم؟»
مخاطب این بشارت چه کسانی هستند؟
در صدر آیه مخاطبین این بشارت ذکر شده است: آنان که پیشتاز در خیرات بوده، از معصیت و وابستگی به غیرخدا و عادات ناپسند کناره گرفته و تمام جد و جهد خود را برای بندگی هر چه بهتر به کار می‌گیرند؛ به مقام رضا دست خواهند یافت.
این گروه از بندگان در افق فکری برتر قرار داشته و درخواست‌شان از خداوند، نه دنیا و نه آخرت بلکه تنها خواستار وصال به معبود می‌باشند.
التماس دعا!
«خُذْ مِنْ أَمْوَالهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّیهِم بهَا وَ صلِّ عَلَیهِمْ إِنَّ صَلَوتَكَ سَكَنٌ لهُمْ…»[4]
«ای پیامبر! از اموال آن‌ها صدقه‌ای بگیر تا به وسیله آن آنان را پاک ساخته و پرورش دهی و نیز بر ایشان درود فرست؛ به راستی که درود تو موجب آرامش آنان است»
در این آیه بشارت داده می‌شود که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله بر گروهی از مؤمنین درود فرستاده و دعایشان می‌نماید.
تصور کنید: به شما خبر برسد که عالم جلیل‌القدری در جمعی از شما تمجید نموده و سلام گرمی به شما رسانده است؛ چه میزان مسرور خواهید شد؟!
حال در این آیه نبی‌اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله دعاگوی گروهی هستند. مطلع شدن از این امر چه میزان سرور در دل ایجاد می‌کند؟
چه مستی است ندانم که رو به ما آورد
که بود ساقی و این باده از کجا آورد؟
در تفسیر فعل «صلّ» آمده است که درود فرستادن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله علاوه بر وقوع در زمان حال، در آینده نیز ادامه خواهد داشت.
به علاوه، فعل «صلّ» امری است که از جانب پروردگار به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله رسیده و قطعا حضرت به شایستگی آن را انجام خواهند داد.
آرامش محض
در ادامه آیه اثر دعای پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بیان شده است. با دعای حضرت سکنی و آرامش وجود فرد را فرامی‌گیرد به نحوی که در بحبوحه مشکلات نیز طمأنینه دارد. به علاوه فرد توفیق دست‌یابی به انواع کمالات را پیدا کرده و منشأ خیرات و برکات خواهد شد.
معنای دیگر سکنی، ثبات قدم در عقاید حقه است. دعای پیامبر موجب حفظ ایمان بنده در فراز و نشیب‌های زندگی می‌شود.
مخاطب این بشارت چه کسانی هستند؟
آنان که اموال خود را در راه اعتلای دین و گسترش معارف اسلام و اهل‌بیت هزینه می‌کنند؛ مشمول دعای پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله قرار می‌گیرد.
با توجه به عبارت «خُذ من أموالِهم صدقةً…» به مؤمنین اجازه داده شده تا اموال خویش را در راه اهل‌بیت علیهم‌السلام مصرف نمایند؛ بنابراین بر هر عاقلی لازم است از فرصت به دست آمده نهایت استفاده را برده و خود را در معرض دعا و درود ولیّ خدا قرار دهد.
تاریخ جلسه: 98/7/10 ـ جلسه 27
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه انفال، آیه 62
[2] سوره مبارکه توبه، آیه 100
[3] مفاتیح الجنان، زیارت امین الله
[4] سوره توبه، آیه 102
