مقدمه
به لطف خدای سبحان، در محضر قرآن کریم به بررسی بشارت‌های محقق‌الوقوعی که از ناحیه خداوند و رسولش به گروهی از افراد رسیده است، می‌پردازیم. در بطن این بشارت‌ها قرب و وصال به خدای سبحان نهفته و همین امر موجب خوشی و سرور فرد خواهد شد.
در برخی از آیات قرآن بشارت صراحتاً مطرح شده و در برخی دیگر، از محتوا و مفهوم آن‌ها برداشت می‌شود.
بشارت به شکست‌خوردگانِ امیدوار!
«الَّذِینَ اسْتَجَابُوا لِلَّهِ وَالرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ مَا أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَاتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِیمٌ»[1]
«آن‌ها كه دعوت خدا و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله را، پس از آن همه جراحاتى كه به ایشان رسید، اجابت كردند؛ براى كسانى از آن‌ها كه نیكى كرده و تقوا پیشه نمودند؛ پاداش بزرگى است»
آیه مربوط به زمانی‌ست که بلافاصله پس از جنگ احد، در حالی که سپاهیان اسلام شکست‌خورده، مجروح و خسته بودند؛ پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فراخوانی برای جنگ بعدی دادند. عده بسیاری از سپاهیان به دلیل عدم تجدید قوا، امر پیامبر را نپذیرفته لکن از سویی عده‌ای از مؤمنین با وجود جراحت، دعوت پیامبر را لبیک گفتند. در این آیه به گروهی که کار نیک انجام داده و از مخالفت با پیامبر خدا پرهیز نمودند؛ بشارت پاداش بزرگ داده شده است(متن بشارت: أَجْرٌ عَظِیمٌ). این افراد کسانی بودند که پس از شکست، ناامید نشده و بار دیگر اقدام به انجام وظیفه کردند.
در زندگی امروزه افراد نیز این ماجرا ممکن است اتفاق بیفتد: افرادی که به جهت عدم موفقیت در مرحله‌ای از زندگی، احساس ضعف نکرده و عرصه انجام وظیفه را ترک نمی‌نمایند و بار دیگر اقدام به انجام مسئولیت‌های خویش می‌نمایند مشمول دریافت بشارت الهی هستند؛ زیرا ناکامی و شکست را قانون همیشگی زندگی خود ندانسته و همواره به لطف خدا امیدوارند. آنان بر این باورند که چه بسا در گذشته قابلیت دریافت فیوضات الهی را نداشته و اکنون صلاحیت آن را یافته است.
اجر عظیم از آنِ امیدواران عالم است؛ کسانی که از شکست‌ها پلکانی برای رشد ساخته، از ناکامی‌ها عبور می‌نمایند و وظایف را با کیفیت و کمیت بهتری انجام می‌دهند. نگرش این افراد به آینده امیدوارانه بوده و تمایل به ترک میدان انجام مسئولیت ندارند. اینان کسانی هستند که صلاحیت دریافت بشارت الهی را داشته و از «اجر عظیم» بهره‌مند می‌شوند.
به عبارت دیگر، مخاطبین بشارت در این آیه افرادی هستند که با تسلط بر افکار و احساسات خویش، تحت تأثیر آسیب‌های روحی و جسمی قرار نمی‌گیرند.
اجر عظیم به چه معناست؟
عظیم به معنای گستردگی بی‌پایان می‌باشد؛ بنابراین اجر الهی گذشته و آینده بنده را پوشش داده، نیازهای فرد را در همه ابعاد پاسخگوست؛ به همین دلیل فرد به غنای روحی رسیده و خود را مستغنی از سایر مخلوقات می‌داند.
نکره بودن کلمه «أجر» حاکی از آن است که گستردگی آن به حدی‌ست که عموم افراد قابلیت درک آن را ندارند.
در کلام خداوند، اعطای اجر عظیم محدود به زمان خاصی نشده است از این رو بنده در زمان حال و آینده بهره‌مند از اجر الهی می‌باشد.
در تفاسیر معرفتی، اجر عظیم را «نعمت حضور» بیان می‌کنند به این معنا که بنده همواره با حضور در محضرالهی، عالَم را جایگاه تجلی الطاف خداوند می‌داند.
روز و شب با تو بودنم هوس است…
خداوند به این افراد بشارت وصال دائم را می‌دهد. سرور این بشارت آنچنان زندگی بنده را فرا می‌گیرد که اندوه جدایی‌های گذشته را نیز فراموش می‌کند.
بشارت به افراد دائم‌الایمان
«إِنَّمَا ذَلِكُمُ الشَّیطَانُ یخَوِّفُ أَوْلِیاءَهُ فَلَا تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ»[2]
«این شیطان است كه دوستان خویش را مىترساند، پس اگر ایمان دارید از آنان نترسید و فقط از (مخالفت) من بترسید»
بشارت در این آیه صریح نبوده و ضمنی است.
کلمه «كُنْتُمْ» نشان می‌دهد که ایمان در این افراد مستقر شده؛ بنابراین مخاطب بشارت، افراد دائم‌الایمان هستند. از آن جهت که در ابتدای آیه سخن از «اولیاءالشیطان» بود گویا خداوند تلویحاً عنوان «اولیاءالله» را بر این افراد می‌گذارد. دوستان خدا در حریم قرب و محبت الهی قرار داشته و تحت حمایت الهی، به دور از هر گونه نگرانی، آبرومند دنیا و آخرت‌اند.
در زندگی افراد، ترس‌های گوناگونی وجود دارد مانند ترس از مرگ، ترس از ناتوانی، ترس از تهی‌دستی، ترس از آینده و… . دوستان خدا به عنایت الهی نسبت به تمام نگرانی‌ها احساس امنیت داشته و ذره‌ای نگرانی به دل ندارند چرا که بر این باورند خدای سبحان انواع نیازهای مادی و معنوی دوستان خویش را تأمین می‌کند:
کار سازِ ما به فکرِ کارِ ماست
فکرِ ما در کارِ ما آزارِ ماست
اعتقادات صحیح، مانع نگرانی است
تسلط شیطان بر فرد او را گرفتار انواع نگرانی‌ها کرده و آرامش را از او سلب می‌نماید. لذا نگرانی فرد از مسائل گوناگون، نشان از تضعیف و تزلزل اعتقادات صحیح او دارد؛ گویا فرد ارتباط اندکی با شیطان برقرار کرده و تحت تأثیر وساوس ناامیدکننده او قرار گرفته است.
مؤمنین حقیقی تحت نفوذ شیطان و وساوس او قرار نمی‌گیرند؛ به همین جهت همواره در کمال آرامش و امید، عاشقانه مشغول بندگی هستند و عدم نگرانی ایشان نسبت به آینده آنان را هرگز از عرصه انجام وظیفه دور نمی‌نماید.
در آیات سابق آمده است این افراد در برابر تهدیدات دشمن از خود ضعف نشان نداده بلکه با تقویت اعتقادات خویش، توانمندی‌های نهفته خود را به فعلیت رساندند[3]. به بیان دیگر «تهدید را تبدیل به فرصت» نموده‌اند.
پاداش بندگان کامل عطا می‌شود
«… وَ إِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ یوْمَ الْقِیامَةِ…»[4]
«و بى گمان روز قیامت پاداشهاى شما به طور كامل پرداخت خواهد شد»
«وفی» به معنای پرداخت کامل است.
خداوند در این آیه به بندگان بشارت می‌دهد که پاداش کارهای نیک خود را به طور کامل دریافت می‌کنند. به بیان دیگر، فرد بابت انجام جزئیات هر کار خیر به طور جداگانه پاداش گرفته و هیچ فعلی نادیده گرفته نمی‌شود.
این اجر در زمانی به دست فرد می‌رسد که او دست خالی‌ست و توانایی انجام هیچ فعلی را ندارد«یوم القیامة»، بنابراین فرد از دریافت آن بسیار مسرور خواهد شد. البته قسمت بسیار کوچکی از پاداش او در این دنیا داده می‌شود لکن پرداخت کامل در قیامت اتفاق می‌افتد.
تاریخ جلسه: 98/6/22 ـ 13 محرم 1441 ـ جلسه 10
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه آل‌عمران، آیه172
[2] سوره مبارکه آل‌عمران، آیه175
[3] سوره مبارکه آل‌عمران، آیه173
[4] سوره مبارکه آل‌عمران، آیه185
