«فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا»
«پس از پایین پا به او ندا داد: غمگین مباش هم اکنون پروردگارت از زیر پایت نهری کوچک پدید آورده است.»
فاعل فعل فناداها کیست؟
- در آیات قبل پیام از طریق جبرییل نازل شد؛ به همین جهت مفسرین فاعل این ندا را جبرئیل بیان کرده‌اند؛
- حضرت عیسی فاعل این نداست که از زیر درخت، صدای خود را به گوش حضرت مریم رساند که اندوهگین نباش، حتما مربی تو در جایی که فرود آمدی، نهر کوچکی قرار داده است.
چگونگی ایجاد نهر
- جبرییل پای خود را بر زمین زد و نهر جوشید؛
- فعل حضرت عیسی بود که این نهر جاری شد؛
- قبلا نهری وجود داشت؛ اما خشکیده بود؛ مانند درخت خرما که با حضور حضرت مریم سرسبز شد، نهر هم جریان یافت؛ یعنی با حضور او درخت به ثمر نشست و نهر کوچکی هم جاری شد؛
در نگاه بعضی مفسران «سَرِيًّا» به معنای بزرگی عظیم‌الشان است؛ یعنی خداوند سبحان حضرت عیسی را برای تو خاضع کرد و گوش به فرمان تو قرار داد. حضرت عیسی به هر مقامی راه یابد هم‌چنان در مقابل مادرش خاضع است.
عامل زدوده شدن اندوه و غم
حزن به غصه‌ای گفته می‌شود که به جهت از دست رفتن منفعت یا حصول ضرری بر فرد وارد می‌شود.
منادی حق به حضرت مریم اعلام می‌کند: منفعت و سرمایۀ او حفظ شده است و با وجود حضرت عیسی ضرری بر او وارد نخواهد شد.
شنیدن پیام حق موجب زدوده شدن غم و اندوه از انسان می‌شود.
در آن شرایط سخت، شنیدن پیام الهی موجب رفع اندوه و سختی حضرت مریم شد و خداوند سبحان این موقعیت را برای او هموار کرد تا در امنیت خاطر قرار گیرد. حضرت مریم با درک این پیام به نوعی غم و اندوهش مرتفع شد پس خود را در بیابان تنها ندید و توجه خدای سبحان را کاملا ادراک کرد. این پیام نورٌ علی نور بود تا از ناحیه خداوند، رفع حزن و غصه صورت گیرد.
حضرت مریم با پیام «قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا» دریافت که خداوند سبحان لحظه به لحظه توجه خاص به او دارد و قاعدتاً دیگر حزنی برای او باقی نماند.
مولود بابرکت
اگر گویندۀ این پیام حضرت عیسی باشد؛ در نهایت خضوع در مقابل مادر پیام خداوند سبحان را ابلاغ کرد و ربوبیت خداوند را به حضرت مریم متذکر شد؛ یعنی مادرِ خود را از برکتی که از طریق این مولود در جهان ساری و جاری می‌شود، مطلع کرد.
اگر «سَرِيًّا» به معنای نهر باشد؛ اینچنین معنا می‌شود: برکت از این مولود جاری می‌شود؛ چون آب نماد برکت است.
اثر بندگی
محتوای آیه حکایت می‌کند که اگر بنده دائماً مشغول بندگی باشد و در حین بندگی امری او را محزون و غصه‌دار کند؛ خداوند سبحان بی‌درنگ از طریق اسباب مختلف از او حزن و غصه را رفع می‌کند.
اگر جبرئیل پیام‌آور این پیام باشد، به ما می‌آموزد که پیام‌آور الهی، پیام رفع اندوه را به عبد می‌دهد و نعماتی که خداوند در هر لحظه در اختیار بنده قرار می‌دهد، متذکر می‌شود.
«سَریّ» به معنای سید و بزرگ قوم است. جبرییل در حین ولادت حضرت عیسی، برتری و افضلیت او را نسبت به پیامبران زمان خودش(حضرت زکریا و یحیی) متذکر می‌شود.
نقش انسان الهی
نکره بودن «سَرِيًّا» حاکی از ناشناخته بودن میزان جریان این نهر است؛ یعنی میزان برکت برای حضرت مریم شناخته شده نیست. نهر کوچک است؛ اما همیشه جریان دارد.
از نظر بعضی مفسران آن نهر خشکیده بود؛ اما وقتی تحت قدوم حضرت مریم قرار گرفت، جاری شد. قدم انسان الهی برکاتی را در زندگی ما جاری می‌کند؛ گرچه این برکات قطع شده باشند.
به عبارت دیگر با وجود انسان الهی و قرب به او برکاتی که متوقف شده بود، جریان پیدا می‌کند.
اعجاز الهی
«مِنْ تَحْتِها»: این عبارت خضوع حضرت جبرئیل یا حضرت عیسی را در مقابل حضرت مریم بیان می‌کند. هر زمانی که فرزند مبارک باشد، اندوهی برای مادر باقی نخواهد گذاشت.
از آنجا که حضرت عیسی روح‌الله بود، حقیقت، از ناحیه او ظهور پیدا کرد و پیام «أَلَّا تَحْزَنِي» را به مادر خود اعلام نمود. پیام روح‌الله و کلمة‌الله به مادر خود این است که یقین داشته باش که از تیررس ملامت مردم با اعجاز الهی محفوظ خواهی بود.
علامت عبودیت
حضرت عیسی ربوبیت خداوند سبحان را در بدو ورود به این عالم به حضرت مریم متذکر شد تا به عبودیت خودش اشاره کند.
علامت عبودیت راضی بودن به احکام الهی است. رضایت در مقابل حزن قرار دارد؛
هر چه آن خسرو کند شیرین بود.
حضرت بقیه الله جلودار حضرت عیسی
عیسای روح‌الله لحظه‌ای راضی به حزن حضرت مریم نبود و به اذن الهی او را از محزون بودن نهی می‌کند و به الطافی که خداوند سبحان در زندگی او قرار داده است، واقف می‌کند. حضرت بقیه‌الله‌الاعظم نیز جلودار حضرت عیسی و کلمة‌الله حقیقی در عالم است؛ قطعا حضرت به همۀ اهل معرفت، پیام «أَلَّا تَحْزَنِي» را می‌رساند تا با این پیام، حزن از قلوب بندگان زدوده شود، حضرت افراد را به نعمات و دارایی‌های واقف می‌کند که خداوند در شرایط خاص نصیب آنان می‌کند.
مفسری گوید: اگر گوینده این پیام جبرئیل باشد؛ در یک عرصه خود را به حضرت مریم نشان داد و در عرصۀ دیگر صدای خود را به گوش او رساند تا با شنیدن پیام «لَا تَحزَنِی» نگرانی از حضرت مریم دور شود.
رهاورد عبادت خالصانه
حضرت مریم به عنوان زن عابد از الطافی خاص در شرایط خاص بهره‌مند می‌شود.
عبادت خالصانه سبب می‌شود انسان به مربی بودن خداوند واقف شود و اینکه خداوند علی‌الدوام موجودی او را زیاد کرده و از او حمایت خاصی می‌کند. بنابراین بنده‌ای که خالصانه عبادت می‌کند، نگران ورود ضرر و یا از بین رفتن منفعت نیست.
ارتباط بندگی و قدرت تسخیر
وجود این نهر که برکاتی از آن جاری می‌شود تحت فرمان خداست. در پی بندگی حضرت مریم، خداوند قدرت تسخیر به او می‌دهد؛ گر چه او طالب این قدرت نیست.
بندگی موجب می‌شود که بنده از توانمندی‌های عجیبی بهره‌مند شود، در حالی‌که ممکن است بنده طلب این توانمندی‌ها را نکرده باشد. هدف و غایت بنده فقط بندگی است؛ اما خداوند سبحان قدرت جریان برکات را از طریق این بنده به نمایش می‌گذارد.
تاریخ جلسه؛ ۱۳۹۹.10.13 – جلسه ۱2
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
