در آیه 30 سوره مبارکه مریم آمده است:
«قالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتانِيَ الْكِتابَ وَ جَعَلَنِي نَبِيًّا»
«عيسى به سخن آمد و گفت: منم بندۀ خدا، او به من كتاب (آسمانى) داده و مرا پيامبر قرار داده است.»
فعل «قال» در آیه بکار رفته است نه «فقال» به این معنا که خداوند سبحان مردم را منتظر نگذاشت؛ بلکه سریع‌تر از تصورشان حقیقت را بر آنان ظاهر کرد.
اولین معرفی از لسان مطهر حضرت عیسی باعنوان «إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ» «بندۀ خدا بودن»، صورت گرفت تا مردم او را شریک خداوند قرار ندهند یا او را خدا نپندارند. حضرت عیسی بالاترین امتیاز و افتخار خود را «بنده بودن» بیان کرد.
بندگی، برترین فضلیت انسانی
حضرت عیسی با این معرفی از مادر خود رفع تهمت کرد؛ چون فرزندی که بندۀ خداوند باشد، هرگز مادری خلاف‌کار ندارد. از این قسمت آیه برداشت می‌شود که بندگی، برترین فضلیت انسانی است.
حضرت عیسی خود را «عبداللّه» معرفی کرد؛ یعنی بندۀ وجودی است که جامعیّت محض دارد و همۀ کمالات، استقلالاً از آن وجود افاضه می‌شود.
البته سخن‌گفتن و سجده در زمان طفولیت برای پیامبر و سایر حضرات معصومین نیز مشاهده شده است. برای نمونه وجود مقدس حضرت ولی عصر در بدو تولد آیه ۸۱ سورۀ إسرا را تلاوت می‌کند: «وَ قُل جَاءَ الحَقّ وَ زَهَقَ الباطِل إِنَّ الباطِلَ کانَ زَهوقاً» یا حضرت صدیقۀ طاهره در بطن مادر با حضرت خدیجه سخن گفت و حقایقی را بر وی اظهار کرد.
سرسپردگی مطلق
حضرت عیسی با بیان افعالی مانند: «اتانِی»، «جَعَلَنی» و «اَوصَانِی» سرسپردگی مطلق خویش را در برابر رب‌العالمین اظهار می‌کند. این سرسپردگی مطلق در جمله «إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ» با حرف تاکید «إنَّ» ظاهر می‌شود. حضرت عیسی بندگی خود را پایگاه دریافت همۀ مقامات الهی می‌داند و با این جمله اقرار دارد که تا فردی بنده نباشد نمی‌تواند کتاب را دریافت کند و به نبوّت نائل شود و مجری اوامر الهی باشد.
ارتباط کمال عقلی و دریافت الطاف الهی
برای دریافت الطاف خاص الهی نیاز به سن خاصی نیست؛ هم چنانکه امام جواد علیه‌السلام در سن نُه سالگی به امامت رسید و امام هادی علیه‌السلام در سن هشت سالگی و امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه در سن پنج سالگی به امامت رسیدند.
نکتۀ قابل تأمل در آیه این است که حضرت عیسی در دوران طفولیت به کمال عقلانی رسید؛ یعنی سن اَشُدّ: «لَمَّا بَلغَ اَشُدَّه»[1] و خلعت نبوت را پوشید و کتاب را دریافت کرد؛ زیرا بدون کمال عقلی، امکان رسیدن به نبوت و دریافت کتاب نیست؛ پس اگر خدای سبحان بخواهد قدرت‌نمایی کند، نیازی به سبب «سنّ» که زمان خاصی باشد، نیست.
منظور از کتاب در آیه
«آتانِيَ الْكِتابَ» بعضی معتقدند: این کتابی که در آن زمان به حضرت عیسی داده شد، تورات بود که همۀ مخاطبین حضرت عیسی با آن آشنا بودند.
بعضی معتقدند: این کتاب انجیل بود که خاص حضرت عیسی بود.
بعضی گویند: هر دو کتاب تورات و انجیل در اختیار حضرت عیسی قرار گرفته است.
اختلاف در زمان نبوت حضرت عیسی
در زمان نبوت حضرت عیسی اختلاف وجود دارد:
- بعضی گویند: از بدو تولد به مقام نبوت رسید؛
- بعضی گویند: مقام نبوت را در همان زمان طفولیت دریافت کرد؛ ولی مقام رسالت در زمان دیگری به ایشان داده شد.
در نهایت حضرت عیسی پیامبری است که همۀ مقامات خویش را در دوره طفولیت از خداوند سبحان دریافت کرده است.
سیر توحیدی حضرت عیسی
حضرت عیسی از همان آغاز ولادت اشاره به این امر می‌کند که همه مواهب فقط از لطف بی‌انتهای خداست، او مرا در این جایگاه قرار داده است و نبوت هرگز اکتسابی نیست، بلکه صرفاً با جعل خداوند محقق می‌شود.
مقام بندگی، مصداق اکرام خداوند
اکرام خداوند سبحان نسبت به بندگان از طُرُق مختلف محقّق می‌شود؛ اما مهم‌ترین اکرام خداوند به بنده، بندگی اوست. مقام عبودیّت، سکوی پرش به همۀ مقامات الهی است. مقام نبوت و دریافت کتاب بر پایۀ بندگی بنا شده است و بندگی امری است که جعل حق نیست؛ بلکه انتخاب خود بنده است؛ چون حضرت عیسی عبودیت را به خود نسبت داد و نفرمود:«جَعَلنی عبداً لَه». حضرت، دریافت همۀ مواهب را لطف خاص خداوند سبحان معرفی می‌کند.
در هنگام مشاهدۀ زندگی اولیا و انبیای الهی و جایگاه رفیع آنان، به بندگی خود بپردازیم و این بندگی را لحظه لحظه در زندگی جاری کنیم؛ زیرا بزرگ‌ترین فیض خداوند سبحان به بنده، اعطای مقام بندگی است.
تاریخ جلسه؛ ۱۳۹۹.۱۰.۲۷ و 1399.11.4 – پایان جلسه چهاردهم و شروع جلسه پانزدهم
«برگفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه قصص، آیه 14 « چون به توانایی [جسمی و عقلی] خود رسید»
