قرآن در آیه 34 سوره مبارکه آل عمران می‌فرماید:
«ذُرِّیةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ»
«فرزندانى که بعضى از آنان از [نسل] بعضى دیگرند، و خداوند شنواى داناست»
«ذُرِّیةً»
مفهوم ذرّیه
ذرّیه در اصل به معنی اولاد کوچک است، بچه‌های کوچک را ذریه می‌گویند امّا در اصطلاح مطلق اولاد است.
تفاسیر عرفانی می‌گویند: هر کسی که با دیگری همبستگی فکری و روحی دارد، ذریه فرد به حساب می‌آید ولو پیوند نَسَبی در میان نباشد؛ از همین رو روایتی معلم را پدرِ متعلّم می‌داند و می‌گوید: «الاباء ثلاثة» پدران شما سه کس هستند: «اب ولدک- اب زوجک – اب علمک»
- «اب علَّمک» آن‌که به شما آموزش می‌دهد، آموزگارِ آدم، پدر اوست، زیرا میان شاگرد و معلم قرابتی خاص است.
این دو در اعتقادات، اعمال و در صفات به یکدیگر شبیه‌اند.
«بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ»
مفسری می‌گوید: در رابطه با برگزیدگان می‌گوید: ما دو نوع ولایت داریم؛ یک ولایت صوری و یک ولایت معنوی.
انبیاء پیوست‌شان به یکدیگر از نوع دوم است.
مفسری می‌گوید: «ذُرِّیةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ» بین قلب و عقل انسان ارتباطی است؛ قلب در رأس و اصل است و عقل از قلب کمالات و ادراکات صحیح را به ارث می‌برد.
تفاوت رتبه برگزیدگان
آن‌چه دراین آیه مهم می‌باشد؛ این است که آنان به صفت برگزیدگی و «اصْطَفى» رسیده‌اند؛ امّا هم‌چنان تفاوت رتبه وجودی دارند؛ البته این امتیاز، هرگز سبب فخرفروشی میان آن‌ها نمی‌شود، همه آن‌ها در حقیقت از یک جنس‌اند؛ یعنی هر یک دیگری را لازمه به ثمر رسیدن مسئولیتِ خود می‌داند و یک سلسله طولیه محسوب می‌شوند.
اتصال میان ارواح انبیاء
از همین آیه در می‌یابیم که میان ارواح انبیاء اتصال وجود دارد؛ هر چند که یکی از آن‌ها هزار سال قبل بوده و دیگری چند هزار سال بعد آمده است.
«بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ» این اتصال روحانی دائم بین ارواح انبیاء برقرار است.
یکی از مفسرین درباره این قسمت از آیه می‌گوید: «ذُرِّیةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ» شاید همه انبیاء اتصال خود را به حضرت آدم می‌دانند، چون در خلقت طینی متصل به آدم هستند.
یا مفسر دیگری می‌گوید: برگزیدگی امری است که هر کس باید خود طلب کند انسان باید خودش بخواهد که برگزیده شود؛ هر کس خودش نخواهد برگزیدگی برای او نمی‌ماند.
برگزیدگی «اصْطَفى» پله‌ای برای رسیدن به دنیا نیست؛ بلکه وسیله‌ای برای رسیدن به مولا است.
و امّا در رابطه با کلمه «آل عمران» باید گفت: خانواده چندان قداست دارد که خدای سبحان گاه یک سوره را به نام یک خانواده قرار می‌دهد و گاه در چند آیه پشت سر هم خانواده سالم معرفی می‌کند.
وقتی گفته می‌شود: آل عمران یعنی آن‌که محوریت خانواده رسماً حول محور او می‌چرخد؛ خانواده حول محور عمران است.
«وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ»
طالبِ برگزیدگی باشیم
چطور فردی به مقام برگزیدگی و اصطفی می‌رسد؟ از آیه در می‌یابیم هر کس باید خود خواهان این برگزیدگی باشد. چون «وَ اللَّهُ سَمیعٌ» خدا می‌شنود که از او چه چیزی طلب می‌شود؛ آیا از او امور زودگذر دنیا طلب می‌شود یا بهترین علم از او درخواست می گردد؛ امور ماندگار و باقی.
«وَ اللَّهُ سَمیعٌ» برگزیده شدن نیاز به درخواست دارد، گرچه برگزیدگی موهبتی الهی است؛ امّا این موهبت طلب کردنی است آنان که طالب برگزیدگی شده‌اند قابلیت پذیرش اصطفی بودن در آن‌ها موجود بوده است.
خداوند شنونده و آگاه به درخواست‌های دورنی‌مان می‌باشد
«عَلیمٌ» خدای سبحان عالم به نیات ماست، گاهی انسان می‌خواهد برگزیده شود که بدرخشد یا مطرح شود امّا گاه می‌خواهد برگزیده شود تا به خدا نزدیک شود، آیه می‌گوید: خداوند عالم به نیات این برگزیدگان است که چرا برگزیدگی را طلب کرده‌اند آیا این درخواست به جهت قرب و وصال به حق بوده یا به جهت فخرفروشی؟
یکی از مفسرین می‌گوید: این برگزیدگان، قرب به حق را طلب کرده‌اند؛ زیرا آن‌ها از یکدیگر علوم الهی را به ارث برده‌اند و از یکدیگر شریعت را گرفته‌اند.
او می‌گوید: عالِم مثل یک شجره (درخت) است؛ ثمره این شجره ازدیادِ اهلِ معرفتی است که در طول او قرار دارند، در واقع هر یک از این انبیاء، ثمره و ذریه‌ای داشته‌اند.
برگزیدگان عالم در پذیرش توحید، انجام طاعت، و اخلاص شبیه یکدیگرند.
«وَ اللَّهُ سَمیعٌ» خدا درخواست این برگزیدگان را شنیده است؛ آن‌ها خودشان درخواست موحد بودن را داشته‌اند؛ خدا، تنها درخواست آن‌ها را اجابت کرد.
«عَلیمٌ» خدای سبحان آگاه است به این که برگزیدگان، ظرفیتِ قرار گرفتن در جایگاه «اصْطَفى» را دارند؛ و این جایگاه، موجب عُجب، غرور، کبر و فخرفروشی آن‌ها نمی‌شود.
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
