در آیه 8 سوره مبارکه مریم «(زكريّا) گفت: پروردگارا! چگونه براى من پسرى باشد در حالى كه همسرم نازاست و من از پيرى، ناتوان شده‌ام؟)»
«قالَ كَذلِكَ قالَ رَبُّكَ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَ قَدْ خَلَقْتُكَ مِنْ قَبْلُ وَ لَمْ تَكُ شَيْئاً»
«(زكريّا) چنين گفت؛ امّا پروردگارت فرمود: اين كار بر من آسان است، (زيرا) پيش از اين من، تو را آفريدم در حالى كه چيزى نبودى.)»
ایجاد امور بدون اسباب ظاهری
«قالَ كَذلِكَ»: واقعیت همین است که زکریا مطرح کرد، نازایی همسر وی و رسیدن به سن پیری او قابل کتمان نیست.
اما پرورش‌دهندۀ تو می‌گوید: «هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ»: ایجاد فرزند برای من سهل و آسان است.
ایجاد اموری که نیاز به اسباب خاصی دارد و برای افراد بدون اسباب ظاهری بعید به نظر می‌رسد، برای خداوند بسیار آسان است. پیری زکریا و نازایی همسرش در مقابل قدرت خداوند ناچیز است.
خدایی که زکریا را پرورش داد، زبان او را به دعا و بیان نیاز می‌گشاید. پروردگار با قدرت کامل تأمین نیاز زکریا را عهده‌دار می‌شود و با وجود فقدان اسباب ظاهریه به او بشارت هبۀ فرزند را می دهد.
خلقت یحیی همان خلقت آدم است
«قَدْ خَلَقْتُكَ مِنْ قَبْلُ وَ لَمْ تَكُ شَيْئاً»: گویا خلقت یحیی همان خلقت آدم است که برای خداوند امری آسان است.
قبل از خلقت یحیی، تو را آفریدم و تو را از آدمی آفریدم که چیزی نبود.
خلقت یحیی که در ظاهر از زکریا و همسرش ایجاد شده بود، نسبت به مخلوقی که از خاک خلق شده و هیچ پیشنۀ خلقتی در او یافت نمی‌شد، بسیار آسان‌تر بود.
خلقت بدون اسباب ظاهری
لفظ «شیء» به معنای موجود است. و «وَ لَمْ تَكُ شَيْئاً» اثبات معدومیت را می‌کند؛ یعنی زکریا! تو هم زمانی وجود نداشتی، سپس وجود پیدا کردی. اسباب ظاهری همیشه برای موجودیت لازم نیست؛ بلکه گاه خلقت بدون اسباب ظاهریه صورت می‌گیرد.
نمایش قدرت الهی
فرزند به زکریای پیر و همسر عاقر او داده شد تا قدرت خداوند سبحان به نمایش درآید تا همگان دریابند که موجودیت هر چیزی به اذن خداوند صورت می‌گیرد.
«قالَ رَبُّكَ»: اعلام دعای زکریا نمادی از پرورش خداوند است که تحت مأموریت خداوند، دعا بر زبان او جاری می‌شود و در عین حال خداوند فرزند را منسوب به او می‌داند.
هر ناچیزی با قدرت خداوند واجد کمالات می‌شود
«قَدْ خَلَقْتُكَ مِنْ قَبْلُ وَ لَمْ تَكُ شَيْئاً»: هنگامی که اصلا وجود مادی نداشتی کمالات در وجودت قرار گرفت؛ به عبارتی قابلیت دریافت کمالات در زمانی صورت گرفت که در آغاز چیزی نبودی. پس هر ناچیزی با قدرت خداوند واجد کمالات می‌شود. ولادت یحیی هم بر همین پایه بود که به اذن خداوند موجود شد و همه کمالات را کسب کرد.
گاه عطایایی که نصیب فرد می‌شود به علت اجابت دعای اوست؛ اما برای عموم مردم معجزه محسوب می‌شود؛ زیرا اسباب ظاهری قادر به ایجاد این عطیه الهی نیستند.
تکرار جلوه‌گری قدرت الهی
«قَدْ خَلَقْتُكَ مِنْ قَبْلُ»: این جمله پاسخ سوال زکریاست.
خداوند سبحان به او می‌فرماید: تجلی قدرت من را در خودت بنگر که جلوه‌گری قدرت الهی قابل تکرار است و اگر به عمق وجودت بنگری، قدرت ناینتاهی خداوند را می‌یابی. جلوه‌گری قدرت خداوند در هر زمان و مکان برای هر فردی امکان‌پذیر است و اصلا نیازی به مشاهده اسباب نیست.
«وَ لَمْ تَكُ شَيْئاً»: زکریا! تو در زمان وجود هم مانند عدم هستی. در زمان عدم و نیستی فقط ربوبیت خداوند آشکار است؛ بنابراین وجودی برای خودت قائل نباش، که مانع دریافت الطاف الهی می‌شود.
تأثیرگذاری اسباب تنها به اذن حق صورت می‌گیرد
زکریا گفت پروردگارا! به سن پیری رسیدم، کارآیی ندارم؛ اما خداوند می‌فرماید: تأثیرگذاری اسباب به اذن ما صورت می‌گیرد؛ مانند زمان جوانی که نقشی در فرزندآوری تو نداشت؛ بلکه آنچه مهم است آن است که در همه مراحل وجودی، فقط نمایش قدرت خداوند است که جلوه‌گر است و تأثیر در اسباب به اذن او صورت می‌گیرد:«لا موثر فی الوجود الا الله»
خلقت روح قبل از جسم
«قالَ رَبُّكَ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ» خداوند می‌فرماید: ایجاد فرزند با اسباب ظاهری و یا بدون اسباب برای من آسان است.
«قَدْ خَلَقْتُكَ مِنْ قَبْلُ»: روح تو را قبل از جسمت آفریدم. خلقت روح از ماده نبود؛ بلکه به امر «کُن» خداوند خلق شد؛ پس قدرت‌نمایی من همواره درباره خودت و فرزندت اظهار می‌شود.
خداوند سبحان به بندگان خاص خویش این حقیقت را متذکر می‌شود که الطاف و رحمات و برکات الهی در همه دوران زندگی انسان اعم از مرحله عدم و وجود جریان دارد و در زمان موجود شدن نیز مانند مرحله نیستی، قدرت‌نمایی دارد و جریان قدرت خویش را اظهار می‌کند.
دوری از هر عجزی
خداوندی که خالق توست، تو را عاجز خلق نکرده است و چون مخلوق خداوندِ قادر هستی، از هر ضعف و عجزی به دور هستی؛ بنابراین فرزندآوری دراین مقطع زمانی با توجه به توانمندی خداوند امر عجیب و بعیدی نیست.
تاریخ جلسه؛ 1399.8.3 _ ادامه جلسه چهارم
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
