یکی از درخواست‌های بنده از خدای سبحان در روز عرفه این است:
«وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیرِی»
«خدایا هیچ کس را جای من نگذار»
در این فراز، بنده از خدا می‌خواهد در صحنه حضور، آن قدر پرکاری و درست‌کاری داشته باشد که بدلی لازم نداشته باشد.
البته این به آن معنا نیست که حضور در محضر بندگی محدودیت دارد؛ بلکه محضر خداوند لایتناهی‌ست و خداوند نیاز ندارد که برای آوردن کسی، دیگری را ببرد. این عبارت به این معناست که اگر خداوند ببیند بنده با الطافی که نصیبش شده؛ دچار عجب و غرور گردیده و شکر آن الطاف را به جا نمی‌آورد؛ کسی را به جای او جایگزین می‌کند و لطف خود را از او منع می‌کند.
در عرصه بدی‌ها جای خالی وجود ندارد و هر کس جای خودش را دارد. در جهنم هر کس جای خودش را دارد و جای کسی خالی نیست اما در بهشت، جاهای خالی زیادی وجود دارد که سهم سایر بهشتی‌ها می‌شود.
در قرآن در وصف بهشتی‌ها آمده است:
«أُولئِكَ هُمُ الْوارِثُون. الَّذینَ یرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فیها خالِدُون»[1]
«اینانند كه وارث‌اند. كسانى كه [سرانجام بهشت] فردوس را به دست آرند، آنان در آنجا جاودانهاند»
همه افراد در بهشت جایی دارند که اگر به آن جایگاه نرسند، آن جایگاه را دیگری ارث می‌برد.
استبدال کنایه از اعراض است. بنده درخواست می‌کند که خدا از او به سوی دیگری اعراض نکند و آن‌قدر جلب رضایت او را بکند که خدا همیشه مشتاق او باشد.
در عرصه انجام وظیفه در هر زمینه‌ایی، اگر فرد از انجام آن شانه خالی کند؛ خداوند دیگری را مأمور انجام آن کار می‌کند که از او خیلی بهتر است:
«… وَ إِنْ تَتَوَلَّوْا یسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیرَكُمْ ثُمَّ لا یكُونُوا أَمْثالَكُم»[2]
«…و اگر روى بگردانید گروهى جز شما را جایگزین كند، آن گاه [آنان] مانند شما نباشند»
خدا محتاج بنده‌هایش نیست، این بنده است که در صورت انجام وظیفه نکردن ضرر می‌کند.
دیگران هم صرفا محتاج فرد خاصی نیستند زیرا خدا همیشه برای آن‌ها جایگزین دارد، پس هر کس باید از خدا بخواهد که توفیق انجام وظیفه را به صورت صحیح داشته باشد تا لازم نباشد برای او جایگزینی قرار داده شود. باید دانست جایگزینی به سرعت اتفاق می‌افتد (با توجه به نبود حرف فاء بر سر جزای شرط)
معنای دیگر این جمله آن است که بنده از خدا می‌خواهد که: «خدایا کاری کن که من همیشه محبوب تو باشم»
کسی که قرار است محبوب همیشگی کسی باشد؛ دائم از او غلط‌گیری خواهد شد و این نشان‌دهنده میزان توجه و محبت است، زیرا ما وقتی کسی را دوست داریم نمی‌خواهیم آلوده و نازیبا باشد و کسی را که به حال خود رها می‌کنند نشان از بی‌اهمیت بودن اوست.
خداوند خطاب به کافران می‌گوید:
«…اعْمَلُوا ما شِئْتُم…»[3]
«…هر کار می‌خواهید انجام دهید…»
در این فراز بنده از خدا می‌خواهد که محبوب دائمی خدا باشد ولو لازمه‌اش غلط‌گیری دائم باشد.
تاریخ جلسه: 97/8/21 ـ جلسه 5
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه مؤمنون، آیه 10و11
[2] سوره مبارکه محمد، آیه38
[3] سوره مبارکه فصلت، آیه40
