علاج وسواس در نماز
در خدمت حدیث 25 اربعین حدیث بودیم. به حدیثی در باب وسواس، رسیدیم:
زراره و ابی بصیر که دو نفر از اصحاب خاص حضرت امام صادق علیه‌السلام هستند، می‌گویند به امام صادق علیه‌السلام عرض کردیم:
«الرَّجُلُ يشُكّ كثيرا في صلاتِهِ حتّى لا يدري كم صلّي و لا ما بَقِيَ علَيهِ قالَ: يُعيدُ قُلنا لَهُ: فإنّهُ يَكثُرُ علَيهِ ذلكَ كُلّما عادَ شَكَّ؟ قالَ: يَمضي في شَكِّهِ ثُمّ قالَ: لا تُعَوِّدوا الخَبيثَ مِن أنفُسِكُم بِنَقضِ الصَّلاةِ فتُطمِعوهُ؛ فإنَّ الشَّيطانَ خَبيثٌ يَعتادُ لِما عُوِّدَ، فلْيَمضِ أحَدُكُم في الوَهمِ، و لا يُكثِرَنَّ نَقضَ الصَّلاةِ، فإنّهُ إذا فَعَلَ ذلكَ مَرّاتٍ لَم يَعُدْ إلَيهِ الشَّكُّ قالَ زُرارَةُ: ثُمّ قالَ : إنّما يُريدُ الخَبيثُ أن يُطاعَ ، فإذا عُصِيَ لَم يَعُدْ إلى أحَدِكُم»[1]
«مردى در تعداد ركعات نمازش زياد شكّ مى‌كند به طورى كه اصلاً نمى‌داند چند ركعت خوانده و چند ركعت باقى مانده است. حضرت فرمودند: بايد نمازش را اعاده كند. عرض كرديم: زياد شكّ مى‌كند، به طورى كه هرچه هم اعاده كند باز شك مى‌كند. فرمودند: به شكّ خود اعتنايى نكند (و به نمازش ادامه دهد.)
سپس فرمود: با شكستن نماز، شيطان پليد را به خودتان عادت ندهيد كه با اين كار او را به طمع مى‌اندازيد (كه هر لحظه به سر وقت شما بيايد و وسوسه‌تان كند)؛ زيرا شيطانْ خبيث است و به آنچه عادتش دهند، عادت مى‌كند. پس، هر يك از شما (كه كثير الشكّ باشد) به شكّ خود اعتنا نكند و نمازش را زياد نشكند؛ چون اگر چند مرتبه به شكّ خود اعتنا نكرد، ديگر دچار شكّ نخواهد شد. زراره مى گويد: حضرت سپس فرمودند: شيطان پليد مى‌خواهد مطاع باشد، لذا اگر نافرمانى شود ديگر به سراغ كسى از شما نمى‌آيد»
درروایت دیگری از امام صادق علیه السلام قریب به همین مضمون نقل شده است:
«إِذَا كَثُرَ عَلَيْكَ السَّهْوُ فَامْضِ فِي صَلَاتِكَ فَإِنَّهُ يُوشِكُ أَنْ يَدَعَكَ إِنَّمَا هُوَ مِنَ الشَّيْطَانِ»[2]
وقتی در نماز سهو برایتان زیاد شد، نمازتان را ادامه دهید( اصلا به سهوها توجهی نکنید)، نزدیک است که شما را رها کند، (هرچقدر ادامه دهید او شما را رها می‌کند، فکر نکنید متقی و محتاط هستید که دائم سهو می‌کنید)؛ بلکه شیطان بر شما عارض شده و شما را دچار سهو کرده است.
حضرت امام(ره) می‌فرمایند: در عین اینکه انسان مخالفت با شیطان می‌کند باید دائم به خدا پناهنده بشود، تضرع کند، التماس کند که او را از وساوس شیطانی در امان نگه دارد. هنگامی می‌توانیم مخالفت جدی و قاطع و دائمی با شیطان داشته باشیم که تضرع و پناهندگی هم زیاد باشد. اگر استعاذه و تضرع داشته باشید، حتما خدای سبحان اعانت می‌کند.
در روایت دیگری راهکار عملی ذکر شده است؛
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:
مردی خدمت رسول خدا آمد و گفت: «یا رسول الله! به تو شکایت می‌کنم از القائات شیطانی و وسوسه در نمازم؛ تا جایی که نمی‌دانم چقدر نماز خواندم؟ آیا بیشتر خوانده‌ام یا نمازم نقصان داشته است! حضرت فرمودند:
«وقتی داخل نماز شدی، با انگشت سبّابه دست راستت به ران پای چپ خود بزن و بگو:
«بسم الله و بالله، توکّلت علی الله، أعوذ بالله السّمیع العلیم من الشّیطان الرّجیم»
پس همانا او را دور و طرد کردی.[3]
*یکی از اهل فن گفته: «هِل» برای دفع وسواس بسیار موثر است.
راه رهایی از وسواس فکری
برای رهایی از وسواس فکری چه باید کرد؟
بحثی که امام مطرح کردند اعم از وسواس در طهارت، وسواس در نماز، یا وسوس‌های فکری است که انسان را تهدید می‌کند و موجب نگرانی‌های خاص می‌شود.
امام(ره) می‌فرمایند: اولاً باور کنید که این وسواس از شیطان است و از روی عقل نیست. شیطان است که نگرانی‌های درونی، اختلافات و پراکندگی در وجود ما ایجاد می‌کند. گاهی اوقات وسواس ناشی از دقت بیش از اندازه و یا برنامه‌ریزی دقیق و یا به جهت تدبر فراوان است و از آن رو که به جوانب مسئله توجه بیش از حد نشان می‌دهیم این وسواس برما عارض می‌شود.
امام(ره) دستور العمل دادند که دائم به افراد عاقل، سالم و عادی مراجعه کنید و ببینید آیا این نگرانی‌های بیش از حد، در آنها هم وجود دارد یا نه؟! سپس در می‌یابید که بیمار هستید و وقتی باور به بیماری پیدا کردید درصدد علاج بر می‌آیید.
*امام(ره) به مسأله ذکر اشاره‌ای نکردند؛ اما ذکر «لا اله الا الله» برای دفع خواطر؛ یعنی وسوسه‌های فکری بسیار موثر است.
تاریخ جلسه: 1388.2.2– جلسه ۶1
این جلسه ادامه دارد…
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، ط آل البیت، ج8، ص228
[2] وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، ط آل البیت، ج8، ص228
[3] فروع کافی، ج 3، ص 358،« کتاب الصلاة»،« باب من شک فی صلاته …»، حدیث 4
