مقدمه
كتاب اربعين حديث حضرت امام خمينی (ره)، شرح احاديث وارد شده از حضرات معصومين است که سی و سه حديث اول مربوط به اخلاقيات و هفت حديث ديگر در باب اعتقادات می‌باشد.
حضرت امام (ره) در شروع اين کتاب خدا را ستايش می‌کند و می‌فرمايد: «خداوندا! آينه دل را به نور اخلاص روشنی‌بخش و زنگار شرک و دوبينی را از لوحِ دل پاک گردان و شاهراه سعادت و نجات را به اين بيچارگان بيابان حيرت و ضلالت بنما و ما را به اخلاق کريمانه متخلّق فرما!»
امام صادق علیه‌السلام می‌فرمايند:
«أَنَّ النَّبِيَّ صلی‌الله‌علیه‌وآله بَعَثَ بِسَرِيَّةٍ فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِيَ الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا الْجِهَادُ الْأَكْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ» [1]
«پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله گروهی را به جنگ فرستاد که خود پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در آن جنگ حضور نداشت وقتی سپاه برگشت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به آنها خوش آمد گفت و فرمود: خوش آمدند گروهی که جهاد اصغر را به پايان رساندند اما جهاد اکبر هنوز بر عهده آنهاست. سوال شد جهاد اکبر چيست؟ حضرت فرمودند: جهاد با نفس.»
حديث اول در باب جهاد نفس است.
امام (ره) نکته‌ای را به عنوان مقدمه ذکر می‌کند و می‌فرمايد: انسان عوالم و نشئه‌های مختلفی دارد اما قطعاً دو عالم و دو نشئه را داراست، يک نشئه ظاهری و مُلکی که از انسان در اين عالم ديده می‌شود و محسوس است و يک نشئه باطنی و ملکوتی که نامحسوس است.
در حقيقت يک وجود داريم که مربوط به عالم ماده است که همان بدن خاکی است و يک وجود مربوط به عالم دیگر که روح است.«قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي»«روح از امر پروردگار من است» [2] و در عين اينکه انسان دو نشئه و دو عالم دارد اما مقامات و درجات مختلفی را داراست به همين جهت می‌فرمايند: درجات انسان گاهی به هفت قسمت تقسيم شده است:
- نفس
- عقل
- قلب
- روح
- سِر
- خفی
- اخفا
هفت شهر عشق را عطار گشت
ما هنوز اندر خم يک کوچه‌ايم [3]
گروهی آن را چهار قسمت دانسته‌اند و گفته‌اند:
- سرّ و علن «پنهان و آشکار» که اين دو هر يک ظاهر و باطنی دارد.
گروهی آن را به سه قسمت تقسيم می‌کنند:
- نفس نباتی
- نفس حيوانی
- نفس انسانی
نفس نباتی تنها رشد و نمو دارد، نفس حيوانی قوای مختلف را داراست و نفس انسانی بالاترين درجه‌ای است که فرد را به وصال محبوب می‌رساند.
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
» ادامه حدیث 1 – روش تربیت نفس
» ادامه حدیث 1 – قوای باطنیه انسان
» ادامه حدیث 1 – عذاب الهی و راه نجات از آن
[1] بحارالانوار، ج۱۹، ص۱۸۲
[2] سوره مبارکه اسراء، آيه ۸۵
[3] جناب مولانا
