«وَ مَعْدِنَ الرَّحْمَةِ»
«شما حضرات معصومین، معدن رحمت هستید»
در جلسه قبل به بحث «معْدِنَ الرَّحْمَةِ» پرداختیم اما وسعت این موضوع تعمق بیشتری می‌طلبد.
قدم برداشتن به سمت آب، پیش رفتن به سمت رحمت الهی است
سخن را با روایتی از امام صادق(ع) شروع می‌كنیم. در كتاب مصباح الشریعه در باب طهارت و وضو آمده است حضرت می‌فرمایند:
«هر گاه به سوی آب قدم برمی‌دارید به سوی رحمت الهی قدم بر می‌دارید.»
آب از مصادیق الطاف الهی در عالَم است، اگر می‌خواهید رحمت حضرت حق را ملموس دریافت كنید آب را با نگاهی عمیق‌تر بنگرید و نقش آن را بررسی كنید.
ذكر این روایت در این مبحث از آن روست كه میان آب در عالم ماده و سرچشمه آن در عالم معنا «حضرات معصومین» شباهتی عجیب نهفته است.
وجه تشابه آب و حضرات معصومین (علیهم السلام)
- هرگاه فردی قصد تقرب و مناجات به درگاه خدای سبحان را داشته باشد وضو می‌گیرد، برای ورود به دربار سلطان باید از هر آلودگی‌ای به دور بود، آب دفع رذیله می‌کند و ارزشی به فرد می‌بخشد كه اجازه حضور در محضر معشوق برایش صادر می‌شود. آب در عالم ماده راهبر است اما حقیقت این راهنما در عالم معنا وجود مقدس حضرات معصومین است. آنها راهنمای انسان به سوی معبود خویشند و برای تطهیر از رذیله‌های اخلاقی باید به آنها پناهنده شد.
- شباهت دوم: آب حیات‌بخش است، نور وجود حضرات معصومین نیز هستی بخش است. خلقت، به طفیل وجود آنهاست و وجود مؤمن از زیادی و اضافه گل آنها خلق شده است«شیعَتُنا مِنّا خُلِقوا مِن فاضلِ طینَتِنا».
- نكته لطیفی كه در این روایت می‌توان اشاره كرد این است كه اگر به صفات آب نگاهی داشته باشیم می‌بینیم آب صاف، تمییز، طهارت آور و آبادانی بخش است و به آسانی با همه چیز مخلوط می‌شود این صفات در وجود مقدس حضرات معصومین چنان تبلور دارد كه هر نابینایی وضوح آن را دریافت می‌كند مگر آنكه فرد خود مكدر باشد و توانایی بهره‌مند شدن از رحمت واسعه حضرات معصومین را از خود دریغ كرده باشد.
- شباهت دیگری كه میان این مایع حیاتی و حضرات معصومین وجود دارد آن است كه آب نسبت به هیچ نجاستی اعتراض و شکایتی ندارد، حضرات معصومین نیز به عنوان جلوه رحمت خداوند سبحان بدون توجه به سابقه نازیبای افراد، آنها را در سایه لطف خود قرار می‌دهند و چنانچه فرد قصد رهایی از رذیلت‌های اخلاقی خویش را کرده باشد با آب ولایت از هر رذیله اخلاقی رها می‌شود.
- آب رقیق است و به راحتی در اجسام نفوذ می‌كند، حضرات معصومین مانند آب در نفوس افراد نفوذ می‌کنند و در سخت‌ترین قلبها وارد می‌شوند مشروط به آنکه قلب، خواهان حضور آنها باشد.
- گفتیم وظیفه آب در عالم پاک کردن آلودگی‌هاست. آب بعد از انجام وظیفه و تطهیر نجس در انتظار تشكر نیست، همچنین برای استفاده از آب تقید و محدودیت خاص وجود ندارد بلکه برای هر نوع آلودگی به کار می‌رود، لطف حضرات معصومین نسبت به انسان بی‌دریغ است و هر گنهكاری كه دست در دامان آنها زند، از انواع آلودگی‌ها رهایش می‌كنند و شخص برای ارتباط با آنها لازم نیست از امتیاز خاصی برخوردار باشد، محدودیتی در بهره‌مند شدن از وجود آنها نیست.
- خاصیت دیگر، بركت آب است. هر جا آب هست، آبادانی هست.
حضرات معصومین بر هر دلی قدم بگذارند آن دل از ظلمت و تاریكی و متروكه بودن نجات می‌یابد و آباد می‌شود.
هر كس به میزان ارتباطش با حضرات معصومین موجود و مرحوم است و به اندازه افتراقش معدوم و محروم است. به میزان معرفتمان نسبت به ائمه، وجودمان آباد می‌شود و به قدر مهجوریت‌مان، بیابانی خشک و بی‌آب خواهیم بود.
میزان بهره مندی افراد از رحمت معصومین
مَعْدِنَ الرَّحْمَه بودن حضرات معصومین نسبت به افراد چگونه است؟ آیا میزان رحمت آنها نسبت به افراد از قبل تقسیم بندی شده است یا هركس به میزان اراده خویش از آن رحمت بهره می‌برد؟
در پاسخ به این سوال باید گفت: قرآن در آیات متعددی اثبات می‌كند كه رحمت حضرت حق مطلق و بدون مرز بر همه موجودات جاری می‌شود تفاوت در میزان بهره‌برداری افراد است.
قرآن در آیه ۱۷ سوره مباركه رعد می‌فرماید:
«َنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَالَتْ أَوْدِیةُ بِقَدَرِهَا فَاحْتَمَلَ السَّیلُ زَبَداً رَّابِیاً وَ مِمَّا یوقِدُونَ عَلَیهِ فىِ النَّارِ ابْتِغَاءَ حِلْیةٍ أَوْ مَتَاعٍ زَبَدٌ مِّثْلُهُ كَذَلِكَ یضْرِبُ اللَّهُ الْحَقَّ وَ الْبَاطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیذْهَبُ جُفَاءً وَ أَمَّا مَا ینفَعُ النَّاسَ فَیمْكُثُ فىِ الْأَرْضِ َذَلِكَ یضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ»
«خداوند از آسمان آبى فرستاد و از هر درّه و رودخانهاى به اندازه آنها سیلابى جارى شد سپس سیل بر روى خود كفى حمل كرد و از آنچه (دركورهها،) براى به دست آوردن زینت آلات یا وسایل زندگى، آتش روى آن روشن مىكنند نیز كف‌هایى مانند آن به وجود مىآید- خداوند، حق و باطل را چنین مثل مىزند!- امّا كفها به بیرون پرتاب مىشوند، ولى آنچه به مردم سود مىرساند [آب یا فلز خالص] در زمین مىماند خداوند اینچنین مثال مىزند!»
رحمت خاص خدای سبحان به بندگان
هر کس خود را تحت ریزش باران رحمت حق قرار دهد خداوند سبحان وعده‌ای خاص به او می‌دهد. این امتیاز الهی باعث می‌شود تا رحمت عام آنها به رحمت خاص تبدیل شود، رحمت عام حضرت حق شامل همگان می‌شود به عبارتی دیگر نعماتی كه در اختیار همه مخلوقات قرار می‌گیرد رحمت عام است، اما اگر افراد از این نعمات خوب استفاده كنند خداوند رحمت ویژه و خاصی نصیب آنها می‌کند یعنی حضور حضرات معصومین را در زندگی‌شان پررنگ‌تر و ردپای‌شان را محکم‌تر می‌کند.
تفاوت میان مؤمن و کافر
تفاوت میان مؤمن و كافر از همین جا هویدا می‌شود.
مومن رحمت خدا را برای خودش ثابت نگه می‌دارد و از آن بهترین و شایسته‌ترین بهره‌برداری را می‌کند. اما كافر رحمت را در معرض فنا و زوال قرار می‌دهد، این خط كشی به دست افراد و با اختیار صورت می‌گیرد و خدا دخالتی در این امر نمی‌كند.
رحمت معصومین برای همگان
وقتی زائر، حضرات معصومین را «مَعْدِنَ الرَّحْمَه» می‌خواند وجود آنها را رحمتی می‌داند كه در دسترس همگان قرار گرفته است و برای همه جلوه كرده است زیرا آنها جلوه اعم و اكمل محبوب خویش هستند از این رو لطف خود را از هیچكس دریغ نمی‌كند.
در نگاه دیگر«مَعْدِنَ الرَّحْمَه» به اعتبار آن است که ائمه اطهار علیهم‌السلام اقامتگاه رحمت خداوند هستند.
این آیه را می‌توان شاهد مثال جلوه ظاهری رحمت خدای سبحان بیان کرد:
«وَ آتاكُمْ مِنْ كُلِّ ما سَأَلْتُمُوهُ»[1]
«و هر چه از او خواستهاید به شما ارزانى داشته است»
خدا رحمن است، هر چه از او طلب شود در اختیارتان قرار می‌دهد.
ائمه اطهار جلوه كامله حضرت دوست هستند از این رو بر شیوه ی معبود خویش‌اند یعنی به هر درخواستی به اذن حق پاسخ می‌دهند ، گاهی به تأخیر افتادن درخواست‌ها بنا به مصلحتی است که عقل بشر از درک آن ناتوان است.
ای معادن رحمت! دست نیاز ما را از دامن خود قطع نکنید و خوان بی‌دریغ خود را از ما دریغ مدارید.
تاریخ جلسه : 87/11/2 ـ جلسه 5
«برگرفته از کلام استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه ابراهیم، آیه34
