یکی از درخواست‌های بنده از خدای سبحان در روز عرفه این است:
«وَ أَغْنِنِی عَمَّنْ هُوَ غَنِی عَنِّی»
«خدایا! مرا بی‌نیاز کن از هر کسی که از من بی‌نیاز است»
بی‌نیازی از مردم
در حقیقت در این فراز، بنده بی‌نیازی از همه خلائق را از خدا می‌خواهد؛ چرا که همه خلائق از یکدیگر بی‌نیاز بوده و تنها نیازمند به خدا هستند. فرد باید نسبت به اطرافیانش این دیدگاه را داشته باشد که آن‌ها بی‌نیاز از او هستند و امور مادی و معنوی‌شان ولو در نبود او، تأمین است و او نیز از آن‌ها بی‌نیاز است.
بی‌نیازی از اطرافیان، یعنی واگذار نشدن کار به آن‌ها. اصحاب کهف به خداوند عرضه داشتند:
«رَبَّنا آتِنا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً»[1]
«پروردگارا! از نزد خودت رحمتی به ما ارزانی دار!»
عبارت «مِنْ لَدُنْكَ» اشاره به «رحمت بدون واسطه» دارد. یعنی فرد خود را محتاج اسباب و افراد نداند.
وقتی فرد باور کند که هم او و هم اطرافیانش تنها محتاج خدا هستند؛ کیفیت ارتباطش با آن‌ها بسیار مطلوب خواهد شد و ناهنجاری‌هایی مانند خودبرتربینی، منت‌گذاری، چاپلوسی و به خصوص توقعات بیجا از بین خواهد رفت.
کسی که متوقع نیست؛ کوچک‌ترین لطف دیگران را باارزش می‌داند و بابت آن قدردان است اما کسی که متوقع است؛ بیشترین لطف دیگران را هم ناچیز شمرده و انتظار فراتر از آن را دارد!
علامه طهرانی در کتاب معاد شناسی نوشته‌اند: «خانمی از دنیا رفته بود؛ روزی نیازمندی، درِ خانه عروسش را زد و اظهار نیاز کرد. آن روز عروس آلبالوپلو پخته بود و فرصت را مناسب دید که به عنوان خیرات برای مادرشوهرش، به آن نیازمند مقداری غذا دهد اما ظرف مناسبی برای غذا دادن نداشت به جز یک کاسه مسی که مخصوص حمام بود. مقداری غذا در آن ریخت و به نیازمند داد. همان شب خواب مادرشوهرش را دید که به او گفت: «آلبالو پلو در کاسه مسی به من می‌دهی؟! آبرویم همه جا رفت!!!»»
کسی که در دنیا متوقع باشد؛ بعد از مرگ هم متوقع خواهد بود؛ پس بر افراد لازم است که با بالارفتن سن، از میزان توقعات خود بکاهند.
نیاز روز افزون به خدا
«وَ زِدْنِی إِلَیكَ فَاقَةً وَ فَقْراً»
«خدایا نیاز و فقر مرا نسبت به خودت افزون بدار»
بنده از خدای خویش می‌خواهد لحظه به لحظه برای دریافت و حفاظت همه امورش، احتیاجش به آن غنی مطلق افزون شود.
به دنبال هم آمدن این دو عبارت، نشان‌دهنده این نکته است که وقتی فرد متوقع از خلق است، نمی‌تواند خود را فقط محتاج خدا ببیند. کسی که خود را مستغنی از خلق بداند؛ به این نتیجه می‌رسد که تمام امور مادی و معنوی، ظاهری و باطنی او فقط به قدرت خداوند سبحان تأمین می‌شود پس نیازش به خداوند، روزافزون خواهد بود. این نکته، معنای درخواستی‌ست که بنده در مناجات شعبانیه مطرح می‌کند:
«إِلَهِی هَبْ لِی كَمَالَ الِانْقِطَاعِ إِلَیك»[2]
«پروردگارا! نهایت انقطاع به سوی خودت را به من ارزانی دار»
بنده از خدا می‌خواهد که در زندگی، به جای اعتماد بر اسباب و افراد، تنها بر مسبب‌الاسباب اعتماد کند که تنها در این صورت است که به نهایت آرامش باطنی خواهد رسید.
تاریخ جلسه: 97/9/19 ـ جلسه 7
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه کهف، آیه10
[2] مفاتیح الجنان، اعمال ماه شعبان
