گفتگوی پدر و پسر(4)
چگونه ازدیگران تعریف کنیم؟
«قال: «فما الثَّناء؟» قال: «إتیانُ الجَمیل و تَركُ القَبیح»»[1]
«حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام از امام حسن مجتبی علیه‌السلام پرسیدند: «ستایش چیست؟» ایشان پاسخ دادند: «انجام کارهای زیبا و ترک اعمال ناشایست».»
بر خلاف تصور ما ستایش حقیقی از افراد، فعل زبانی نیست بلکه یک امر عملی است؛ به عبارت دیگر برای ستایش دیگری باید در حضور او رفتار زیبایی داشته و از انجام رفتار ناشایست خودداری نماییم. تعریف از دیگری یعنی بزرگداشت حریم او. هر کار صحیحی که در محضر بزرگی انجام می‌دهیم نوعی ثناگویی از ایشان است؛ رعایت ادب حضور در محضر بزرگان، ثناگویی است.
زمانی که بنده در محضر خداوند، عبادات خالصانه انجام داده واز معاصی پرهیز نماید؛ کامل‌ترین ثناگویی از باری‌تعالی را انجام داده است.
اگر زائر در محضر حضرات معصومین قرار گرفته و با خواندن زیارت جامعه کبیره ثناگوی ایشان شود؛ لکن از طرفی اعمال ناپسند مانند غیبت و بی‌احترامی به سایر زائرین انجام دهند؛ گویا هیچ ثناگویی از این بزرگواران انجام نداده است.
در فضای خانواده هم اینگونه است؛ یعنی اگر شخصی صرفا در گفتار ثناگوی همسر یا فرزند خود باشد؛ ولی در رفتار کارهای مطلوب طرف مقابل را انجام ندهد؛ گویا هیچ ستایشی از او به عمل نیاورده است و آن تعریف زبانی نیز بی‌اثر خواهد شد.
تقسیم بندی مردم
امام حسن مجتبی علیه‌السلام فرمودند:
«الناسُ أربعةٌ: فمِنهُم لَه خُلقٌ و لا خَلاقَ لَه و مِنهم مَن لَه خَلاقٌ و لا خُلقَ لَه و منهُم مَن لا خُلقَ و لا خَلاق لَه و ذلک مِن شَرّ الناس و منهم من له خُلقٌ و خَلاقٌ فَذلکَ خیرُالناس»[2]
«مردم چهار گروه‌اند: برخی از آن‌ها خوش‌اخلاق‌اند ولی خیررسان به دیگران نیستند. برخی دیگر خیررسان‌اند اما خوش اخلاق نیستند. گروه دیگر نه خوش‌اخلاق هستند و نه خیررسانی دارند و این فرد از بدترین مردم است و گروه دیگر خوش‌اخلاق و خیررسان هستند و این فرد بهترین مردم است»
حضرت در پایان روایت، گروه سوم را بدترین افراد و گروه چهارم را بهترین افراد معرفی کردند لکن درباره دو گروه دیگر عنوانی بیان نفرمودند. به نظر استاد بروجردی این نوع بیان حضرت بیانگر آن است که گروه اول و دوم هیچ برتری نسبت به هم نداشته و هم‌طراز هستند. به عبارت دیگر، گاهی در عرف، کسی را که خوش اخلاق است ولی خیررسان نیست؛ برتر از کسی می‌دانند که خیررسانی دارد ولی بداخلاق و عبوس و منت‌گذار است؛ در حالی که در نظر معصوم جایگاه این دو فرد با هم مساوی است. برای مثال، خانمی بسیار خوش اخلاق و خوش برخورد است اما غذای مناسبی برای خانواده خود تدارک ندیده و یا خانمی که غذای بسیار مفصل و خوشمزه‌ای تدارک دیده است اما برخورد مناسبی با اهل خانه ندارد؛ این دو فرد کاملا با هم برابر هستند.
بهترین فرد کسی است که ضمن خدمات رسانی صحیح به اطرافیان، اخلاق خوبی نیز داشته و به نیکویی با آنان رفتار می‌کند.
تاریخ جلسه: 2/10/1387 ـ جلسه 10
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] حلية الأبرار في أحوال محمد و آله الأطهار عليهم السلام، ج4، ص50
[2] الخصال، ج1، ص236
