نفوذناپذیری در برابر غصه‌ها
یکی از درخواست‌های بنده از خدای سبحان در روز عرفه این است:
«وَ أَعِذْنِی… مِنْ حُلُولِ الْبَلَاءِ»
«خدایا! مرا از حلول بلاء در پناه خودت حفظ کن»
حلول غصه به معنای حل شدن غصه در فرد است به طوری که دیگران با دیدن او، گویا غصه مجسم را می‌بینند. این عبارت کنایه از توقف زیاد فرد در غصه و ناراحتی دارد.
در حقیقت بنده از خدا می‌خواهد که در برابر غصه‌ها نفوذناپذیر باشد؛ زیرا طبیعتا در دنیا غصه وجود دارد اما مهم مقاوم بودن فرد در برابر آنها است.
آسانی سختی‌های زندگی
در ادامه بنده از خدای خویش، پناهندگی از دو امر دیگر را درخواست می‌کند:
«… وَ مِنَ الذُّلِّ وَ الْعَنَاءِ»
«خدایا! مرا از ذلت و رنج در پناه خودت حفظ کن»
برخی از مترجمین، عناء را به معنای ذلّت نیز گرفته‌اند که در این صورت، تأکید کلمه قبل است.
بنده از خدای عزیز می‌خواهد که در پناه عزت او، زندگی باعزتی داشته باشد و نیز از او می‌خواهد در برابر رنج‌ها و سختی‌های دنیا تحت حمایت او قرار بگیرد. با توجه به آیه:
«لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فی كَبَد»[1]
«به راستی که انسان را در سختی آفریدیم»
وجود سختی در زندگی امر ناگزیری‌ست؛ به خصوص که در سختی‌ها انسان رشد کرده و تربیت می‌شود و به کمالات خاصی دست پیدا می‌کند. با توجه به این مطلب، چگونه حضرت زین‌العابدین علیه‌السلام چنین درخواستی از خدای متعال دارند؟
برای پاسخ به این پرسش، معانی مختلف این درخواست مورد بررسی قرار می‌گیرد:
- بنده از خداوند درخواست می‌کند که آن‌قدر عشق به حق در دلش زیاد باشد که نه تنها سختی‌ها در نظرش، سخت جلوه نکند بلکه آنها را زمینه رشد و تربیت خویش بداند. چه بسا این فرد در نگاه دیگران فرد درمانده‌ای باشد اما خود چنین احساسی ندارد.
سختی حقیقی آن است که فرد در سختی‌ها، خود را در محضر خداوند نبیند. تحمل سختی‌ها، تحت عنایت خداوند آسان است:
«وَ اصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْینِنا»[2]
«برای اجرای فرمان پروردگارت صبر کن چرا که تو تحت نظر ما هستی!»
وقتی بنده بداند در سختی‌ها تحت نظر و توجه خداست؛ آن‌قدر مسرور خواهد شد که دیگر سختی‌ها، برایش سخت نخواهد بود.
بنابراین طبق این معنا، در حقیقت بنده از خداوند می‌خواهد آن‌قدر مست عشق به حق باشد که خود را دائم در محضر او ببیند و سختیِ سختی‌های زندگی را احساس نکند.
- بسیاری از اوقات، علت سختی‌های به وجود آمده در زندگی، جهل است. مثلا فردی نسبت به آداب تربیت فرزند یا آداب ارتباط با همسر جهل دارد و این جهل عواقبی خواهد داشت که فرد را به زحمت می‌اندازد.
باتوجه به این معنا، بنده از خدای خویش می‌خواهد جهل او را مرتفع سازد تا گرفتار سختی عواقب نادانی نشود.
از طرفی، معمولا اموری در نظر فرد سخت جلوه می‌کند که نسبت به آن امر اطلاعات کافی نداشته و شیوه اجرای صحیح آن را نیاموخته باشد، مثلا رانندگی یا آشپزی برای کسی که آن را بلد نیست سخت جلوه می‌کند؛ اما بعد از آموزش صحیح، این کار برایش آسان خواهد بود.
بنابراین، بنده از خدا می‌خواهد دانش لازم در هر امری را به او عطا کند تا با یادگیری صحیح، آن امر برایش آسان شود.
- بسیاری از اوقات، سختی کار به جهت این است که فرد کارکردن را از خود می‌بیند (در بیان استاد بروجردی «خودکاری» باعث سختی کار می‌شود)
اگر فرد گمان کند که با حول و قوه خود به دیگران خدمات می‌رساند یا گذران امور خانواده با تدبیر و تنظیم اوست؛ این امور در نظرش بسیار سخت جلوه خواهد کرد؛ چرا که توانایی‌های انسان محدود است.
اما کسی که تنها خدا را فاعل امور خیر بداند (او را همه‌کاره بداند)؛ کار بزرگ و کوچک در نظرش آسان جلوه خواهد کرد؛ زیرا برای خدا آفرینش آسمان‌ها یا آفرینش یک مورچه تفاوتی ندارد و توانایی‌های خدا محدودیت ندارد.
کسی که بداند امور خیر با حول و قوه الهی انجام می‌شود؛ انجام آن امور برایش سخت نبوده و هرگز از انجام آن خسته نمی‌شود.
بنابراین بنده در این فراز، از خدای خویش می‌خواهد تا به این باور برسد که انجام امور خیر به حول و قوه الهی‌ست نه با توانایی‌هایی او؛ پس سختی انجام امور را متحمل نخواهد شد.
تاریخ جلسه: 97/10/3- جلسه 8
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه بلد، آیه4
[2] سوره مبارکه طور، آیه48
