«سلامٌ عَلَی آل یس»
معانی «آل»
برای کلمۀ «آل» معانی و تفاسیر مختلفی بیان شده است:
بازگشت‌گاه و محل رجوع
- « آل» به معنای بازگشت‌گاه و محل رجوع است؛ «سلام علی آل یس» سلام بر خاندانی است که محل رجوع و بازگشت خلق هستند، تا رجوع مردم را بسوی خداوند راهبری کنند.
چنان‌که در زیارت جامعه کبیره عرض می‌شود: «وَ اِيابُ اَلْخَلْقِ اِلَيْكُمْ»(بازگشت خلق به سوی شماست.) تعبیر بازگشت هنگامی استعمال می‌شود که انسان از اقامت‌گاه و جایگاه دائمی خود به محلی فرعی رفته باشد و اکنون به جایگاه اصلی خود باز می‌گردد؛ بنابراین چون زائر در عالم اَلَست بر طبق اصل الهی خود، همراهی و معیّت با امام داشت و اساساً مُقیم آستان ولیّ حق بود و با ورود در عالم کثرات از اصل خود جدا می‌شود و ناتوانی او را احاطه میکند؛ در «سَلاَمٌ عَلَي آلِ يس» قصد رجوع و بازگشت به مأمن خود؛ یعنی قلعه‌ی ولایت را دارد. گویا در زیارت آل یس زائر بازگشت به وطن اصیل خود را از امام درخواست میکند تا به کرامت انسانی نائل شود.
بازگشت به آغوش پدر
زائر آل یس به مانند فرزندی است که پس از فراقی طولانی، به سایۀ پُر مِهر پدر بازگشته است تا تحت پر و بال پدر، حرکت و سِیر ملکوتی داشته باشد؛ زیرا اگر کرامت و اصل انسانیّت انسان به بدن و جسم او باشد این خط سِیر و آفرینش بدن را دیگر حیوان‌ها نیز پیموده‌اند و خداوند هیچ‌یک از مخلوقات خود را «احسن الخالقین» نخواند؛ بلکه تنها دربارۀ انسان چنین فرمود:«ثُمَّ اَنشانَاهُ خَلقاً آخَر فَتَبارَکَ اللهُ اَحسَنُ الخَالِقِین»[1]. خلقت انسان احسن خلقت‌ها و خود انسان هم«احسن الخالقین» است؛ بنابراین محور کرامت انسان به فطرت الهی و جنبۀ ملکوتی او باز می‌گردد. اصل انسانیّت و ملکوت انسان معیّت و همراهی با امام است. زائر در بازگشت و رجوع به «آل یس» خواستار است که تمام عملکرد و حرکت‌های او به سمت امام هدایت شود و در هر بازگشت تحکیم مجددی برای او صورت گیرد.
دودمان و خاندان
- «آل» در لغت به معنای خانواده، دودمان و اهل‌بیت است. مآل و سرانجام کار هر امتی به بزرگ آنان باز می‌گردد. ادب زائر با سلام به آل رسول بیان می‌شود. زائر امام باید سلام خود را با «سلام علی آل یس» آغاز کند و به دنبال آن سلام‌های متعدد خود را به امام اعلام کند؛
بازگشت‌گاه دل عاشق
- همچنین بعضی از اهل لغت «آل» را محلی می‌دانند که دل هر عاشقی به سوی آن باز می‌گردد؛ بدین‌ترتیب زائر در خطاب به «آل یس» پیوست به قلعۀ ولایت را عاشقانه خواستار است تا به سوی آن پَر کِشَد و چشم امید بر حریم ولایت دوزد تا عشق و محبّت خالصانه‌اش امضاء شود؛
ستون خیمه
- «آل» ستون‌ها و چوب‌هایی است که خیمه را برپا می‌دارد. از آن‌جا که «آل یس» تکیه‌گاه خیمۀ توحید در عالم‌اند، تنها با پناهندگی به ایشان رویش کمالات و فضائل اخلاقی صورت می‌گیرد؛
- «آل» را مقلوب از اهل دانسته‌اند و تصغیر آن اهیل می‌باشد. تفاوت «اهل» با «آل» آن است که اهل، شمول بیشتری دارد، زیرا علاوه بر نَسَب و خویشاوندی به لحاظ اختصاص و ارتباط به‌کار می‌رود، مانند: اهل بصره، اهل علم و…؛ اما «آل» تنها از جهت خویشاوندی به کار می‌رود.
معانی «یس»
- طبق آیۀ اول سوره مبارکۀ یس و آیه ۱۳۰ سوره مبارکۀ صافات، کلمۀ «یس» از نام‌های مقدس پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله است و آل یس فرزندان آن حضرت می‌باشند؛
- «یس» در معنای سید، بزرگ و سرور نیز به‌کار رفته است. سلام به کسانی که سادات و سروران دین و حیات بشری‌اند؛
- «یس» را به معنی «يَا ايَهَا اَلسَّامِعُ لِلْوَحْيِ» دانسته‌اند. خداوند سبحان به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید: «یس» (ای پیامبری که شنوندۀ وحی هستی.) زائر در زیارت آل یس به ساحت مقدس امام زمان و اجداد مطهرشان عرض سلام دارد تا دل و روح مردۀ او با دریافت سلام از ناحیه مخاطبان وحی زنده شود. ارتباط با شنوندگان وحی، همت زائر را متعالی میکند و خواستار ارتباط قلبی با قرآن کریم و فهم آن است؛
- «یس» مرکّب از «ی» به معنی«یوم المیثاق» و «س» به معنای «سِرُّهُ مَعَ اَلاِحْبَابِ»(سرّ خدا با دوستانش) است. با سلام بر آل‌یس زائر به یاد «یوم‌المیثاق» می‌افتد و اشتیاق خود را برای دریافت اسرار الهی بیان میکند؛ اسراری که تنها از طریق اهل بیت عصمت و طهارت در اختیار دوستان قرار می‌گیرد.
«سِرُّ اَلْمُسْتَوْدَعِ»(سرّ خداوند) در صلوات خاصه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها به وجود مقدس امام زمان ارواحنافداه تعبیر شده است.
زائر با سلام بر آل‌یس، عشق خالصانه و مصاحبت با سرّ عظیم الهی را طلب میکند و اشتیاق خود را به سِرّ مقدس عالم؛ یعنی امام زمان اعلام میکند.
زائر هر صبح با سلام بر امام، خواستار قابلیت و راه‌یافتن به اهل سرّ است. در شامگاه نیز با سلام بر امام بیان میکند که به این قابلیت راه نیافته است.
[1] . سوره مبارکه مومنون، آیه 14
