شناخت اسم «یا مَنْ لَا يُرْجَى إِلَّا فَضْلُهُ…»

در فراز 19 جوشن آمده است:

«َیا مَنْ لَا يُرْجَى إِلَّا فَضْلُهُ يَا مَنْ لَا يُسْأَلُ إِلَّا عَفْوُهُ يَا مَنْ لَا يُنْظَرُ إِلَّا بِرُّه»

مرحوم حاج ملاهادی سبزواری (ره) نگرش بسیار زیبایی به این فراز داشته و می‌فرماید:

بنده نباید امیدوار باشد مگر به فضل خدا و از خدا طلب نکند مگر عفو او را و نباید توجه کند مگر به بِرّ و نیکی حضرت حق.

حاج ملاهادی (ره) می‌گوید: این جملات انشایی است یعنی در اصطلاح سخنی است که ذاتاً در بر دارنده صدق و کذب نیست بلکه گوینده با بیان آن می‌خواهد مطلوبی را طلب کند. او از خدای خویش می‌خواهد تا با فضل، عفو و بخشش با او برخورد کند.

اما اگر این جملات خبری معنا شوند با توجه به آنکه خبر، کلامی است که قابل اتصاف به صدق و کذب است و می‌توان آن را اثبات یا رد کرد و قصد گوینده تنها انتقال پیام به مخاطب است. خواننده جوشن خدای خویش را اهل فضل و بخشش و خیر و … می‌شناسد و اوصاف حضرت حق را به دیگران خبر می‌دهد.

القاء امیدواری

در زبان عرب زمانی‌که «لا و الاّ» در یک جمله قرار گیرد دلالت بر حصر دارد (فقط) یعنی فقط باید به فضل خدا امیدوار بود و فقط از عفو او سوال کرد و فقط به بِرّ و لطف او چشم دوخت.

در حقیقت این فراز تکلیف همه مکلفین را روشن می‌سازد که باید به فضل خدا امیدوار بود و این امیدواری با هماهنگی کل کائنات صورت می‌گیرد زیرا در حقیقت همه موجودات تکویناً امیدوار به فضل خدای خویش‌اند و انسان در دعای جوشن این امیدواری را به خود القا می‌کند.

درگیر شدن با کائنات

حاج ملاهادی (ره) می‌گوید: اگر در این فراز نهی را تشریعی بدانیم؛ در نظام خلقت، قانون امیدوار بودن به خداست و همه با همین قانون به فضل او امیدوارند و اگر کسی خلاف آن عمل کند گویا مستوجب عقاب می‌شود، زیرا در نگاه آنان کسی که امیدوار نیست معصیت‌کار است و آن‌کس که مطیع خدای خویش است امیدوار به فضل او است.

نکته جالب آن است که اگر کسی اصلاً امیدوار به فضل خدا نباشد و یا به جای آنکه به فضل خدا امیدوار باشد به عدل او چشم بدوزد گویا با کل کائنات درگیر شده است.

البته چنین بنده‌ای می‌داند که این امیدواری بازگردان عمل او نیست بلکه فضل خدای سبحان است.

اگر کشاورزی بذر می‌کارد و از آن محصول زیادی می‌روید حقیقتاً فضل خداست، زیرا چنانچه خدا اراده کند از یک دانه هزاران خوشه می‌روید.

پاداش فراوان در مقابل عبادت اندک

همچنان‌که اگر سوال شود چرا در مقابل عبادت اندک پاداش فراوان داده می‌شود؟

گفته می‌شود این پاداش به دلیل فضل خدای سبحان است نه به جهت عبادت بنده. فضل حضرت حق اقتضای این میزان عطا را می‌کند.

«سُبْحانَکَ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ»  خدایا تو منزهی از آنکه دستِ رد بر سینه امیدواری بزنی!

«الغوث الغوث خلصنا من النار یا رب»  وجود مقدس حضرت ولی‌عصرعجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف را واسطه فیض قرار می‌دهیم تا ما را از آتش جهالت نسبت به این حقایق خلاص نماید!

تاریخ جلسه: 98.4.31- جلسه 4

این جلسه ادامه دارد…

«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»