یکی از درخواست‌های بنده از خدای سبحان در روز عرفه این است:
«وَ ظَاهِرْ لَدَی فَضْلَكَ وَ طَوْلَك»
«خدایا! برای من زیاده‌ها و قدرتت را آشکار کن!»
معنای اول:
خداوند به تک‌تک بنده‌های خویش داده‌های فراوانی عطا کرده و به کرّات قدرت‌نمایی‌هایی داشته است اما گاهی این فضل خداوند برای بنده ظهور نداشته و از وجود آن‌ها غافل است. بنده در این فراز از خداوند می‌خواهد داشته‌ها و قدرت‌نمایی‌های الهی در زندگی‌اش -برای خودش و نه برای اطرافیان- آشکارا نمایان باشد.
در یکی از تفاسیر، ذیل آیه آخر سوره مبارکه حمد آمده است:
«ضالّین کسانی هستند که نسبت به تسهیلاتی که خداوند در زندگی‌اشان قرار داده غافل هستند»
معنای دوم:
برخی از مفسرین معنای دیگری برای این جمله در نظر گرفته‌اند: اگر «ظاهِر» از ظهیر به معنی پشتیبان باشد؛ معنای این جمله چنین می‌شود:
«خدایا! نزد من از داده‌هایت و قدرت‌نمایی‌هایت پشتیبانی کن»
یعنی بنده از خداوند می‌خواهد بعد از آن که نعمتی به او عطا شد؛ توفیق شکر آن نعمت را نیز به او بدهد تا آن نعمت برایش دوام داشته باشد. به تعبیر دیگر، با امداد الهی زیاده‌هایی که نصیب فرد شده است از خطرات و نابودی محفوظ بماند.
معنای سوم
اگر «ظاهِر» را به معنی «واتِر» در نظر بگیریم؛ معنای جمله چنین می‌شود:
«خدایا! زیاده‌ها و قدرت‌نمایی‌هایت را برای من پشت سر هم قرار بده!»
بنده می‌داند بسیاری از عطایای الهی حق او نبوده و خداوند تنها با فضل خود آن‌ها را به او عطا کرده است. با این وجود از خدای خویش می‌خواهد این عطایا علی‌الدوام در زندگی او وارد شوند.
البته با توجه به این که شکر، باعث ازدیاد نعمت است[1]؛ این درخواست نیز در حقیقت درخواست «توفیق شکر» می‌باشد. طبق قانون الهی، ناشکری باعث قطع اعطاء نعمات جدید و از بین رفتن نعمات موجود می‌شود.
یکی از شارحین ذیل این عبارت فرموده است:
در حقیقت بنده در این عبارت از خداوند درخواست می‌کند که استعدادهای نهفته وجودش را که با فضل الهی به او داده شده؛ با توفیق الهی به عرصه ظهور برسد. برای مثال خداوند در وجود افراد سعه‌صدر و صبری قرار داده است که در مشکلات مقاوم باشند؛ حال بنده از خداوند می‌خواهد که این توانایی‌اش به نمایش گذاشته شود و در مشکلات ناشکیبا نباشد و یا اینکه خداوند، قدرت بخشیدن مال را در وجود افراد قرار داده است؛ یعنی افراد به فضل الهی، توانایی آن را دارند که وابسته به مال نشده و آن را به راحتی انفاق کنند. حال بنده از خداوند می‌خواهد این توانایی او به عرصه عمل برسد.
به طور خلاصه، بنده درخواست بالفعل شدن صفات بالقوه خویش را در این دنیا از خداوند دارد. روز قیامت را «یوم‌الحسرة» نامیدند؛ چرا که افراد در آن روز حسرت خواهند خورد که چرا از استعدادها و توانایی‌های خویش استفاده نکردند.
ضمیر متصل کاف در کلمات «فضلک» و «طولک» بیانگر آن است که بنده به این نکته توجه دارد که این نعمات و عطایا همگی از جانب او و به لطف او بوده و استحقاق فرد، ذره‌ایی در دادن آن تأثیر نداشته است. هدف بنده نیز از درخواست ظهور پیدا کردن این عطایا آن است که «افعالِ خداوند» جلوه‌گر باشد نه «وجود مفعول».
تاریخ جلسه: 97/11/15- جلسه 10
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه ابراهیم، آیه7
