بررسی ویژگیهای پیامبر اسلام از منظر قرآن
حكم نبی
آنچه پیامبرصلّی‌الله‌علیه‌و‌آله بیان می‌كند، كلام خداست و هرگز از خود نظری نمی‌دهد. حكم خداوند از طریق فعل پیامبر بروز می‌كند .
«وَمَا ینطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْی یوحَى»[1]
«و از سر هوس سخن نمىگوید، این سخن بجز وحیى كه وحى مىشود نیست»
حكم پیامبر، حكم شریعت است، نه حكم طبیعت؛ حكمی از عالم معنا كه در عالم ماده ظهور می‌كند.
باور درست و اعتماد كامل به وجود مقدس حضرت موجب می‌شود هر حكمی را كه از ناحیه ایشان صادر می‌شود عادلانه بدانیم و حتی اگر خوشایند ما نباشد ظاهراً و باطناً آن را پذیرا باشیم .
به مؤمنین سفارش شده است كه در هنگام اختلاف نظرها و مشكلات به پیامبر رجوع داشته باشند. میزان تسلیم و نوع برخورد افراد در این مراجعه بسیار مهم است.
پر واضح است كه هنگام مراجعه دو گروه به حاكم جهت درخواست تعیین حق، یكی از آنها محكوم خواهد شد، اما آنچه مهم است و آیه به آن اشاره دارد نوع برخورد این دو دسته در هنگام صدور حكم است.
هنگام اعلام نظر توسط حضرت هر دو گروه بایستی به یك اندازه از نتیجه، ظاهراً و قلباً رضایت داشته باشند. عدم تسلیم ظاهری و باطنی در برابر امر رسول خدا شخص را از دایره ایمان خارج می‌كند.
خدای سبحان در سوره مبارکه نساء، آیه 65 می‌فرماید:
« فَلا وَ رَبِّكَ لا یؤْمِنُونَ حَتَّى یحَكِّمُوكَ فیما شَجَرَ بَینَهُمْ ثُمَّ لا یجِدُوا فی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَیتَ وَ یسَلِّمُوا تَسْلیما»
«به پروردگارت سوگند كه آنان مؤمن حقیقى نخواهند بود، مگر آنكه تو را در آنچه میان خود نزاع واختلاف دارند به داورى بپذیرند ؛ سپس از حكمى كه كردهاى در وجودشان هیچ دل تنگى و ناخشنودى احساس نكنند ، وبه طور كامل تسلیم شوند.»
در این آیه هنگام قسم یاد كردن از نام «ربّ» استفاده می‌شود .
در واقع خداوند سبحان حضرت را به عنوان برترین و كامل‌ترین محصول تربیتی خود معرفی می‌كند، سپس این برترین فرد را الگو قرار داده و حكم او را، حكم الهی می‌داند.
در ادامه، آیه به این نكته تأكید دارد كه مرجع هر مسلمانی برای تنویر حقیقت شخص رسول الله است و این رجوع زندگی آنها را از تنگنا خارج كرده و آرامش و آسایش را به دنبال دارد. از منظر قرآن شخص مؤمن كسی است كه حتی اگر حكم صادره به ظاهر با منافع او در تضاد باشد تردیدی در صحّت آن ندارد.
در این فراز، خداوند سبحان قسم یاد می‌كند آنكه در این مجال به مقام تسلیم و رضایت درونی نرسیده قطعاً مؤمن نخواهد بود.
انبساط قلبی تأكید شده در این آیه و بیان آن به عنوان شاخص ایمان افراد، نشانه آن است كه حضرت به باطن افراد نیز اشراف كامل دارد .
«حرج» تنگی و نارضایتی درون است و «تسلیم» پذیرش درونی و ظاهری است .
مقام تسلیم یعنی نظاره حضرت به عنوان جلوه كاملی از اسماء الهی، عدالت خداوند سبحان كه در فعل و قول حضرت جاری گشته است .
در اطاعت از امر الهی افراد صابر، شكور و راضی هستند و این صفات مرتبه آنها را بیان می‌دارد. فرد صابر كسی است كه امری را می‌پذیرد گرچه تلخی آن را حس می‌كند. فرد شكور نیز بابت اوامر شاكر است ولی فردی كه رضایت دارد در مرتبه برتری قرار دارد. در واقع مقام رضا، به این معنی است كه رعایت ادب در مقابل حاكم را بر پسند خود ترجیح داده و با جان و دل حكم او را پذیرا باشد.
به تیرم گر زند دستش نگیرم وگر تیغم زند منت پذیرم
حافظ
خداوند سبحان، در این قسمت به دو گروه از مؤمنان اشاره كرده و دسته سومی را در نظر نگرفته است .
یك دسته افرادی كه مطیع رسول هستند و دسته دیگر آنها كه از فرمان حضرت روی‌گردان هستند.
«مَنْ یطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ وَ مَنْ تَوَلَّى فَما أَرْسَلْناكَ عَلَیهِمْ حَفیظاً»[2]
«هر كه از پیامبر اطاعت كند ، در حقیقت از خدا اطاعت كرده و هر كه روى برتابد [حسابش با ماست]، ما تو را بر آنان مسئول [اعمالشان كه به طور اجبار از فسق و فجور حفظشان كنى] نفرستادیم.»
هركس از پیامبر فرمان برد، در حقیقت خدا را فرمان برده و هر كس روی‌گردان شود ما تو را بر ایشان نگهبان نفرستادیم .
فرمایشات حضرت ذره‌ای با نظر پروردگار زاویه ندارد. بر این اساس آن‌كس كه مطیع رسول خداست در واقع خداوند سبحان را اطاعت كرده است .
اطاعت از پیامبر باید با میل و رغبت باشد و اگر تبعیت صورت نگیرد، پیامبر مسئولیتی در قبال فرد نخواهد داشت.
از این آیه می‌توان چنین برداشت كرد كه انسانها در پیروی از پیامبر دارای محدودیت نیستند و جبری بر آنها مسلط نیست .
هم‌چنین اطاعت از فرامین حضرت، شخص را وارد حریم امنی می‌كند كه شیطان مجال نفوذ در آن را ندارد؛ حریمی مصون از انواع آفات اعتقادی، اخلاقی و عملی كه به سبب تابعیت از پیامبر نصیب بنده می شود. در این جایگاه خداوند متعال با وساطت حضرت رسول صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله حافظ بندگان خواهد بود .
پیروی عاشقانه از فرامین حضرت، كلید ورود به این مأمن است. آنان كه خود را از این موهبت محروم می‌سازند حقی بر گردن رسول‌الله صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله ندارند و مسئولیت رفتار و اعمال خود را باید به عهده گیرند.
تاریخ جلسه:97/9/5 ـ جلسه 12
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه نجم، آیات3-2
[2] سوره مبارکه نساء، آیه 80
