در آیه 6 سوره مبارکه نبأ آمده است:
«أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَادًا»
«آیا ما زمین را بستری نساختیم؟»
در لغت «مهد» به معنای بستر است.
در زبان عربی به گهواره «مهد» گفته می‌شود.
مهد چون بستری است برای آرامش.
- قرآن یادآور می‌شود که آیا زمین را برای شما بستر قرار ندادیم؟ بستری بسیار گسترده.
زمین قرارگاهی موقت
از کلمه مهد استنباط می‌شود که همچنانکه گهواره تنها برای زمان نوزادی است و فضایی برای سُکنای همیشگی نیست، دنیا نیز این‌گونه است؛ فضایی است برای سُکنای موقت؛ اگر کسی پسر چهار ساله‌ایی را در گهواره ببیند تعجب می‌کند این مثال دقیقاً شبیه آن است که هر یک از ما گمان کنیم دنیا محل سُکنای همیشگی ماست؛ کودک بعد از خردسالی به بلوغ فکری می‌رسد و خود گهواره را رها می‌کند، انسان نیز اگر به بلوغ فکری و معنوی دست یابد خود زندگی مادی را رها می‌کند؛ زندگی مادی لازم هست اما کافی نیست و وقتی انسان رشد می‌کند دیگر حیات مادی تأمینش نمی‌کند.
خدای سبحان در این آیات یادآور می‌شود که ما زمین را استراحتگاهی برای راحتی موقت شما قرار دادیم اما اصل زندگی؛ استراحت موقت داشتن نیست بلکه باید برای زندگی واقعی از بستر خارج شد.
خدای سبحان می‌فرماید: ما این زمین را قرارگاه موقت شما قرار دادیم همان‌طور که آیه «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ»[1] به همین امر اشاره دارد؛ اگر کسی گمان می‌کند که زندگی همیشگی دارد اشتباه خود اوست و این نگاه باید اصلاح شود.
این شعر منسوب به حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است:
أتزعم انک جرم صغیر
و فیک انطوی العالم الاکبر
یعنی آیا گمان کرده‌ای که تو یک جسم و ماده کوچکی هستی در حالی که در تو عالم بزرگی نهفته است.
این عبارت به این معنا اشاره دارد که خداوند زمین بشریت را برای انسان قرار داده اما این بشریت، همه زندگی نیست بلکه روحانیّت نیز در درونتان قرار داده شده است؛ حال که این زمین و این موقعیت در دسترس‌تان قرار گرفته است درآن بذر نیکو بکارید و کامل‌ترین بهره‌برداری‌ها را داشته باشید.
انسان از دیدگاه آیت الله العظمی جوادی آملی
آیت الله جوادی آملی می‌فرمایند: انسان از نگاه ما حیوان ناطق نیست؛ حیوان ناطق یعنی یک جنبه حیوانیت و یک جنبه ادراکی، انسان از نگاه ما حیّ و حمید است، یعنی همیشه زنده‌ای است که می‌تواند با زندگی صحیحش هم حامد وثناگوی حق باشد و هم به گونه‌ای قرار بگیرد که حق ثناگوی او شود، از دید منطقی انسان حیوان ناطق است ولی از دید یک انسان عرفانی حیّ و حمید است. حیوان ناطق جنبه حیوانیّت انسان است و انسان در این تعریف کامل نیست، زیرا جلوه اسامی خدای سبحان نمی‌باشد ولی وقتی جلوه اسامی خدای سبحان از جمله حیّ و حمید شد خلیفة الله می‌شود و خدا وجودی به او می‌بخشد که در مهد دنیا جا نمی‌گیرد و دنیا را بستر همیشگی خود نمی‌داند.
انسان از دیدگاه علامه طباطبائی (ره)
مرحوم علامه طباطبایی (ره) می‌فرماید: انسان برای ابد خلق شده است، یعنی زمینِ شما قابلیت آن را دارد که در آن خیراتی کاشته شود که میلیاردها سال از آن برداشت شود.
آیا ما زمین وجودی شما را به‌گونه‌ای قرار ندادیم که در آن تصرف کنید؟ تصرفی که ثمره آن تا ابد باقی بماند؟
بذر صحیح کاشتن
کاشتن بذر صحیح در این زمین، کار سختی نیست گاه اثر یک لبخند ساده و یا صدقه مختصر می‌تواند تا قیامت باقی بماند.
«مِهَادًا» ما زمین را برای تصرف شما مهیا کردیم، در این زمین کاشت و ساخت داشته باشید و در آن گام بردارید اما در آن فرو نروید، زمین را برای شما قرار دادیم که تصرفات سالم در آن داشته باشید، نه اینکه خود را در این زمین زندانی کنید و محدود به آن شوید.
یکی از مفسرین می‌گوید این آیات مقدمه‌ای برای قدرت‌نمایی خداوند در قیامت است.
تاریخ جلسه: 96/5/8- ادامه جلسه2
«برگرفته از کلام استاد زهره بروجردی»
[1] – سوره بقره، آیه ۱۵۶ «الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ»
