مثبت نگری چیست؟
مثبت نگری یعنی در هر موقعیت زمانی و مکانی امکان رشد و کمال وجود دارد بنابراین برای رشد و کمال لازم نیست انتظار آینده را کشید بلکه باید از حال بهترین بهره را برد.
مثبت اندیشی به معنای در نظر گرفتن قابلیت تغییر برای همگان است. بر این اساس نمی‌توان گفت فرد به جهت برخورداری از فلان فرهنگ یا سطح رفاه یا ملیت یا… قابلیت تغییر را ندارد.
مثبت نگری از مصادیق زیبا‌نگری است، تمام افراد طالب حسن و زیبایی هستند، اما همگان به حسن حقیقی دست نمی‌یابند و تنها مثبت نگران به آن نایل می‌شوند.
در مثبت اندیشی انسان قابلیت تغییر و انعطاف را در خود مشاهده می‌کند و در مقابل مشکلات تسلیم نمی‌شود و در همه حال بندگی حق را به جا می‌آورد و راضی به رضای حق است.
در مثبت نگری انسان باور می‌کند کمالی که در انتظار آن است در نهایت به او عطا می‌شود و شاید یک عمر مقدمه نیل کمال باشد و در انتها به آن برسد.
مثبت اندیشی موجب می‌شود انسان از هر نوع گمان سوء حفظ شود و یکی از مصادیق احسان به خود است.
مثبت نگری موجب می‌شود انسان نه تنها با دیگران تعامل صحیحی داشته باشد که با خود و خدای خود نیز ارتباط صحیحی برقرار کند.
مثبت نگری از ضروریات زندگی است و می‌توان رد پای آنرا در تمام امور زندگی مشاهده کرد و فقدان آن ممکن است آسیب جدی به زندگی وارد کند.
مثبت نگری لطف به خود است نه به دیگران زیرا آثار فکر نادرست بیش از آنکه دیگران را در معرض خطر قرار دهد به خود فرد آسیب وارد می‌کند.
مثبت اندیشی در پناهندگی به خداوند
قرائت سوره مبارکه فلق راهی برای مثبت اندیشی یا مثبت نگری در پناهندگی به رب العالمین است
شاید یکی از عوامل توصیه به قرائت سوره مبارکه فلق مثبت نگری باشد.
«قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» خدای سبحان به وجود مبارک پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید: بگو پناه می‌برم به پروردگار فلق. (فلق زمانی است که سیاهی شب شکافته می‌شود و سپیدی روز سر می‌زند و تغییرات ایجاد می‌شود.)
«قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» یعنی در جوهره وجودی افراد امکان تربیت و تغییر مثبت وجود دارد، این امکان را با پناهندگی به خدای سبحان باید درخواست کرد.
سیئه‌ای بهتر از حسنه
گاه گمان ما در ارتباط با بسیاری از ناراحتی‌ها و ناخوشی‌هایمان نادرست است، به این دلیل که ممکن است ناخوشی‌ای که انسان را ناراحت می‌کند از خطرات آینده پیشگیری کند و او را از بسیاری رذایل اخلاقی همچون غرور و عُجب نجات دهد، در حالیکه گاه حسنه‌ای که توفیق انجام آن را می‌یابد مانع طریق می‌شود و به جهت عُجبی که عارض می‌گردد او را از انجام حسنات بعدی باز دارد.
امیرالمومنین علیه‌السلام می‌فرمایند:
«سَيِّئَةٌ تَسُوءُكَ خَيْرٌ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ حَسَنَةٍ تُعْجِبُك»[1]
«سیئه‌ای که تو را ناراحت کند بسیار بهتر از حسنه‌ای است که تو را به عجب اندازد»
جنسی از دروغ
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در حدیثی می‌فرمایند:
«اِیّاکُمْ وَ الظَّنُّ فَاِنَ الْظَنَّ اَکْذَبُ الْکِذْبِ»[2]
«از گمان بد بپرهیزید که گمان بد، بدترین نوع دروغ است.»
اندیشه ناصحیح از جنس دروغ است و همانطور که دروغ بوی تعفّن می‌دهد گمان‌های ناصحیح نیز متعفن و زننده هستند.
در دیدگاه عرفان، باطن دروغ، خون حیض است، همانطور که ذره‌ای از آن مانع طهارت است، ذره‌ای از اندیشه ناصحیح (به دلیل مشابهت با دروغ) مانع طهارت روحانی است و انسان را منفور می‌کند.
عطیه خداوند به بنده
مثبت نگری (حسن ظن) عطیه خداوند به بنده است، اگر خواهان اتصاف به بهترین صفات هستیم حُسن ظن داشته باشیم، ثمره این اتصاف عطیه‌ایست که خدای سبحان در اختیار بنده قرار می‌دهد. امیرالمومنین علیه‌السلام می‌فرمایند:
«حُسْنُ الظَّنِ مِنْ اَفضَلِ السَجَایا و أَكْرَمِ الْعَطَايَا»[3]
«حسن ظن از برترین صفات و بهترین عطایاست.»
رهاورد مثبت اندیشی
کاستن از غم‌ها و غصه‌ها
امیرالمومنین علیه‌السلام می‌فرمایند:
«حُسْنُ الظَّنِّ یُخَفِّفُ الْهَمَّ وَ یُنْجِی مِنْ تَقَلُّدِ الْإِثْم»[4]
«خوش بینی غم‌ها و غصه‌ها را کاهش می‌دهد، و از برگردن گرفتن گناه، انسان را رها می‌کند.»
فرد مثبت نگر علی‌الدوام در انتظار فرج و گشایش است و می‌داند به یقین روزی گشایشی که انتظارش را می‌کشد خواهد رسید. این امر فشارهای جسمی و روحی انسان را تقلیل می‌دهد و سلامت جسمانی و روانی او را نیز تضمین می‌کند.
امیرالمومنین علیه‌السلام می‌فرمایند:
«حُسْنُ الظَّنِ رَاحَةُ الْقَلْبِ وَ سَلَامَةُ الْبَدَن»[5]
حسن ظن فضیلتی است که موجب آرامش قلبی است از همین رو سلامتی جسم را نیز به دنبال دارد. هرکس دارای این ملکه است کمتر به بیماری‌های روانی مانند افسردگی و اضطراب مبتلا می‌شود بنابراین می‌توان با استفاده از این ملکه بیماری‌های روانی افراد را درمان کرد .
دقت و تلاش
مثبت نگری نه تنها از دقت نظر و تلاش انسان نمی‌کاهد بلکه به فرموده امیرالمومنین علیه‌السلام بر دقت انسان و تلاش او در تخلیص عمل می‌افزاید. چنین فردی در بی‌توجهی به سر نمی‌برد و امید دارد خدای سبحان از لغزش‌های او در گذرد.
امیرالمومنین علیه‌السلام می‌فرمایند:
«حُسْنُ الظَّنِ أَنْ تُخْلِصَ الْعَمَلَ وَ تَرْجُوَ مِنَ اللَّهِ أَنْ يَعْفُوَ عَنِ الزَّلَلِ.»[6]
«گمان نیک آن است که عمل را خالص کنى و به خداوند امیدوار باشى از لغزشها درگذرد».
غنیمت
اگر به دنبال غنیمت بردن هستید حسن ظن داشته باشید:
حسن ظن نسبت به دیگران غنیمتی را نصیب انسان می‌کند که این غنیمت مصفا شدن قلب انسان است.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند:
«أَحْسِنُوا ظُنُونَكُمْ بِإِخْوَانِكُمْ تَغْتَنِمُوا بِهَا صَفَاءَ الْقَلْبِ وَ نَقَاءَ الطَّبْعِ»[7]
«نسبت به برادران دینی خود گمانتان را خوب کنید که به این وسیله به صفا و طهارت طبع می‌رسید.»
گمان بد نسبت به دیگران ضررش ابتدا به خود فرد می‌رسد زیرا او را مکدّر می‌کند همچنان که خوش گمانی نیز سودش بیش از هر کس به خود فرد می‌رسد و او را مصفا می‌کند.
دور شدن از خستگی
بسیاری از خستگی‌هایی که بر ما عارض می‌شود به دلیل بدگمانی نسبت به دیگران است. مثبت نگری نسبت به دیگران خستگی را از انسان به دور می‌کند.
امیرالمومنین علیه‌السلام به مالک اشتر می‌فرمایند:
«فَإِنَّ حُسْنَ الظَّنِّ يَقْطَعُ عَنْكَ نَصَباً طَوِيلًا.»[8]
«خوش گمانی رنج طولانی مشکلات را از تو بر می‌دارد.»
تاریخ جلسه؛ 96.5.1 ـ جلسه 1
«استاد گرامی زهره بروجردی»
[1] نهج البلاغه مرحوم فیض الاسلام ، حکمت 43
[2] وسائل الشّیعه، جلد ۱۸، صفحه ۳۸ (حدیث ۴۲) – بحارالانوار، جلد ۷۲، صفحه ۱۹۵
[3] غررالحکم، حدیث 4834
[4] تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۵۳
[5] تصنیف غرر، ص 253
[6] عیون الحکم، ص229
[7] بحار الأنوار( ط- بيروت)، ج72، ص 196
[8] نهج البلاغه، نامه53
