ارتباط با فرزندان
برای برقراری ارتباط مثبت و سازنده با فرزند خود موارد زیر را در نظر بگیرید:
1.از لحظاتی که با فرزندتان هستید، استفاده کنید
اعتماد بــه نفـس کـودک شـما تحت تأثیــر کیفیـت اوقاتــی اســت کــه بــا او صــرف می کنیـد، نـه مقـدار و کمیـت ایـن زمـان. اگـر اوقـات مفیـدی را هـر روزه بـه کـودک اختصـاص ندهیــم ( اوقاتــی کــه فقــط متوجــه او باشــیم) کــم کــم ناهنجاری‌هــای رفتــاری در او بــروز می کنـد.
در یـک ارتبـاط فعـال بایـد سـعی کنیـد کـه شـنونده خوبـی باشـید. وقتـی کـودکان حـرف می زننـد یکسـره بـه دنبـال یافتـن پاسـخ مناسـب نباشـید. وقتـی دارنـد بـا شـما حـرف می زننـد، بـه آن هـا نـگاه کنیـد و بـا حـرکات سـر نشـان دهیـد کــه در حــال توجــه کــردن بــه آن هــا هســتید. کلام کودکتــان را بــا پرســیدن ســؤالات متوالــی قطــع نکنیــد. وقتــی می خواهیــد بـه کـودک توجـه کامـل داشـته باشـید، از کارتـان دسـت بکشـید و بــه حرف‌هایــش توجــه کنیــد.
پــس از طــرح یــک موضــوع، گفته هــای کــودک را خلاصــه کنیــد و بــه او بازخــورد بدهیــد، بــا ایـن کار می توانیـد متوجـه شـوید کـه آیـا برداشـت شـما صحیـح بـوده اسـت یـا خیـر.
مراقـب باشـید کـه هنـگام خلاصـه کـردن حرف هــای فرزندتــان، نظــرات و قضاوت هــای شــخصی خویــش را وارد نکنیــد. اگر در پی صمیمیت در رابطه هستید، الزام است که اصول ارتباط کلامی و غیر کلامی را یاد بگیرید و به کار ببندید.
2. از زمـان‌های غـذا خوردن برای برقراری ارتباط با فرزندتان اسـتفاده کنید
صـرف یـک وعـده غـذای خانوادگـی کـه در آن تـک تـک اعضـای خانـواده دور هـم جمـع شـده اند، ارزش زیـادی دارد. بنابرایـن ماننـد تمـام کارهـای دیگـری کـه در طـول روز بـرای آن‌هــا برنامه ریــزی می‌کنیــد، انجــام ایــن کار را نیــز در اولویــت قــرار دهیــد. اگــر انجــام روزانــه ایـن کار امـکان پذیـر نیسـت، سـعی کنیـد در طـول هفتـه یکـی دو مرتبـه کل افـراد خانـواده را در کنـار هـم جمـع کنیـد. انجـام ایـن کار را جالـب و جـذاب جلـوه دهیـد و همـه افـراد را در آماده سـازی وعـده غذایـی شـریک کنیـد.
انجـام کارهـای مشـترک، نزدیکـی و پیونـد بیشـتری میـان افـراد خانـواده ایجـاد می‌کنـد و برقـراری ارتبـاط را آسـان می‌سـازد. در ایـن حـال همـه افــراد نســبت بــه یکدیگــر احســاس مســئولیت پیــدا می‌کننــد و خــود را در یــک کار گروهــی شــریک می‌بیننــد.
3. تعداد ارتباط‌های دستوری را به حداقل برسانید
آمــار و ارقــام نشــان می‌دهنــد کــه والدیــن هــر روز صدهــا بــار از فرزندانشــان درخواســت می‌کننــد یــا بــه آنــان دســتور می‌دهنــد کاری را انجــام بدهنــد. عجیــب نیســت کــه گــوش فرزنــدان از حرف‌هــای پــدرو مادرهــا پـر اسـت. بـه جـای آنکـه مرتـب اظهـار گله منـدی کنیـد، و از دیـد فرزندتـان غرغـرو بـه نظـر برسـید، مهـارت پیـدا کنیــد تــا درخواســت های خــود را بــا لحنــی مؤدبانــه، در زمانــی مناســب و بــه صــورت امــری بگوییــد، بــه ایــن ترتیــب احتمــال همــکاری و فرمانبــرداری فرزندتــان افزایــش می یابــد و ارتبــاط ســالم تری میــان شــما برقــرار می‌شــود.
4. به فرزندتان به اندازه مشـخص آزادی بدهید و سـعی کنید مسـتبد نباشـید
والدینــی کــه برخــوردی قاطــع و اطمینــان بخــش دارنــد، ضمــن اعطــای آزادی بــه فرزنــدان خــود، بــرای آنـان مقـررات روشـنی تعییـن می کننـد. آن‌هـا متناسـب بــا مقــررات وضــع شــده، دلایلــی قابــل فهــم و روشــن نیــز ارائــه می‌کننــد. آنــان حــس اعتمــاد بــه نفــس و مســئولیت پذیری را در فرزنــد خــود تقویــت می کننــد.
والدینی که برخوردی قاطع و اطمینان بخش دارند، ضمن اعطای آزادی به فرزندان خود، برای آنان مقررات روشنی تعیین می‌کنند. بخش بزرگی از یادگیری کودکان و شکل گیری رفتار آنان از طریق مشاهده رفتار شما صورت می‌گیرد.
ارتبـاط میـان والدیـن و فرزنـدان بـه ویـژه در دوره نوجوانـی رابطـه‌ای پویـا و دو طرفـه اسـت. والدیـن بایـد بـه جـای اعمـال قـدرت و دسـتور دادن یـا نصیحت کـردن صـرف، زمینه‌ای را فراهـم کننـد تـا فرزندانشـان نیـز در مـورد امـور خانـواده فعالانـه شـرکت داشـته باشـند و بـا هــم فکــری یکدیگــر بــه نتیجــه مــورد نظــر برســند. در هــر حــال، تصمیم گیــری و مســئولیت نهایـی بـر عهـده پـدر و مـادر اسـت.
5. الگوی مناسبی باشید
بـرای فرزندتـان الگـو باشـید و زمانـی کـه از او انتظـار داریـد کاری را انجـام دهـد، ابتـدا خودتــان بــه آن کار بپردازیــد.
در حیــن گفتگــو اصــل احتــرام متقابــل را رعایــت کنیــد، بــا او مهربــان باشــید و کارهــای روزمــره خانــه را بــدون گلــه و شــکایت انجــام دهیــد تــا او هــم یـاد بگیـرد کـه چنیـن برخـوردی از خـود نشـان دهـد، بخـش بزرگـی از یادگیـری کـودکان و شــکل گیری رفتــار آنــان از طریــق مشــاهده رفتــار شــما صــورت می گیــرد.
6 .از تحقیر اعضای خانواده و بی‌احترامی کردن به آنان بپرهیزید
تـلاش کنیـد فضـای منـزل شـاداب، بـا نشـاط و پـر انگیـزه باشـد.
بیاموزیـد بـرای بیـان احساســات خــود از پیام‌هایــی کــه بــا کلمــه «مــن» شــروع می شــوند، اســتفاده کنیــد. اســتفاده از پیام هــای “تــو…” یعنــی جمله هایــی کــه بــا کلمــه «تــو» شــروع می شــوند در بسـیاری از مـوارد باعـث می شـود شـنونده احسـاس کنـد دارد مـورد سـرزنش و توبیـخ قـرار می گیــرد. در ایــن شــرایط او در حالــت تدافعــی قــرار می گیــرد و ســعی می کنــد بــا آوردن دلیـل یـا بهانـه خـود را محـق جلـوه دهـد یـا تقصیـر را بـر گـردن طـرف مقابـل بینـدازد. بـرای پیشـگیری از ایـن شـرایط و بـرای کمـک بـه ارتبـاط مؤثـر، بـرای مثـال بـه جـای اینکـه از فرزنـد یـا همسـرتان بپرسـید:”تـو چـرا هـر روز دیـر مـی آی خونـه؟”، بگوئیـد: «مـن خیلـی نگـران می‌شــم وقتــی دیــر می‌کنــی».
7. در ارتبـاط کلامـی متکلـم وحده نباشـید، مکالمـه باید دوطرفه باشـد
اگـر شـما هـم از جملـه افـرادی هسـتید کـه در هنـگام صحبـت کـردن، فقـط بـر موضـوع مــورد نظــر خودتــان متمرکــز می‌شــوید و یــک ریــز حــرف می‌زنیــد، الزام اســت خودآگاهــی بیشــتری داشــته باشــید و بــه جــای بی وقفــه نظــر دادن یــا ســخنرانی کــردن، بــا کلماتــی ماننـد چگونـه، چـه چیـز و چـه زمـان فرزندتـان را دعـوت بـه صحبـت کـردن کنیـد. بـا ایـن کار بـه کودکتـان نشـان می‌دهیـد کـه نظـرات او بـرای شـما مهـم اسـت. از پرسـیدن سـوالات بسـته کـه پاسـخ بلـی یـا خیـر دارنـد بـه خصـوص در کـودکان خردسـال خـودداری کنیـد، زیـرا کـودکان تمایـل دارنـد پاسـخی بدهنـد کـه شـنونده را از آنـان خشـنود سـازد.
8. سـاکت نمانیـد، احسـاس و نظـر خود را به روشـی مثبت بیـان کنید
اگــر عــادت داریــد در مقابــل مشــکلات ســاکت بمانیــد، بــه تدریــج مســتعد می شــوید کـه احسـاس آزردگـی و رنجـش خـود را بـه صـورت حمـلات خشـم انفجـاری نمایـان سـازید. احســاس و نظــر خــود را بــا آرامــش بیــان کنیــد. بــه جــای حملــه کــردن بــه نظــرات یــا شـخصیت فرزندتـان، عقیـده خـود را بـه زبـان سـاده در مـورد نظـر او اعـلام کنیـد. تـا جایـی کــه می‌توانیــد از زاویــه دیــد فرزندتــان بــه دنیــا نــگاه کنیــد.
9. از شخصی کردن موضوع ها و سرزنش خود بپرهیزید
گاهـی ممکـن اسـت خـود را بی جهـت مسـئول حادثه هایـی بدانیـد کـه بـه هیـچ وجـه امــکان کنتــرل آن‌هــا را نداشــته‌اید. مــادری از آمــوزگار فرزنــدش می‌شــنود کــه او در مدرســه خــوب درس نمی‌خوانــد و ســپس بــا خــود می‌گویــد: «مــن چــه مــادر بــدی هســتم« در چنیــن مواقعــی بــه جــای محکــوم کــردن خودتــان در جســتجوی علــل درس نخوانــدن فرزندتــان باشــید. شخصی ســازی قضایــا منجــر بــه احســاس گنــاه، خجالــت و ناشایســتگی می شــود. بعضــی از والدیــن برعکــس ایــن حالــت رفتــار می کننــد و سـایرین و یـا شـرایط را علـت مشـکلات خـود می‌داننــد. آنــان توجــه ندارنــد کــه ممکــن اســت خــود نیــز در ایجــاد ایــن شــرایط ســهیم باشــند.
10. به جـای گشـتن دنبـال مقصـر، سـعی کنید راه حـل مناسـبی بیابید
وقتـی بـا مشـکلی برخـورد می‌کنیـد بـه جـای آنکـه وقــت و انــرژی خــود را بــا گشــتن بــه دنبــال مقصــر هــدر بدهیــد، بــه راه حل هــای مؤثــر در حــل مشــکل بیندیشــید.
بــرای نمونــه یــک روز صبــح فرزندتــان بــه موقــع از خــواب بیــدار نمی شــود. شــما بــا داد و بیــداد بــه همســرتان می‌گوییــد: «دیشــب موقــع فوتبــال از بــس صــدای تلویزیــون رو زیــاد کــردی، نذاشــتی آرش بخوابـه». بـا گفتـن ایـن جملـه نـه تنهـا مشـکل را حـل نمی‌کنیـد، بلکـه مشـکل ارتباطـی بـا همسـرتان را نیـز بـر مشــکل قبلــی می‌افزاییــد. در ایــن شــرایط بهتــر اســت بــه کودکتــان کمــک کنیــد تــا زودتــر حاضــر شــود و از ســرویس جــا نمانــد.
11 . از تعمیم‌های مبالغه آمیز پرهیز کنید
برخـی افـراد هـر رویـداد منفـی را شکسـتی تمـام عیـار و دائمـی تلقـی میکننـد و بـرای ابــراز عقیــده خــود در بیشــتر مــوارد کلماتــی ماننــد «همیشــه» و «هرگــز» را بــه کار میبرنــد. ایــن روش تفکــر و نتیجه‌گیــری موجــب می‌شــود کــه فــرد احســاس درماندگــی و اضطــراب پیـدا کنـد. والدینـی کـه ایـن‌گونـه می اندیشـند ممکـن اسـت بـه ارتبـاط خـود بـا کودکشـان خدشـه وارد کننـد.
12 . هنگامـی که با مشـکلات روبرو می شـوید، به مسـائل گذشـته بـر نگردید
برخــی از افــراد هنــگام بــروز مشــکلات جدیــد، بــه یــادآوری مســائل قبلــی می‌پردازنــد و تعارض‌هــا یــا اختالف‌هــای قدیمــی را بــه میــان می‌کشــند. ایــن کار باعــث می‌شــود مشـکلات اخیـر، پیچیـده و غیرقابـل حـل بـه نظـر برسـند. بایـد توجـه داشـت کـه زمـان حـال ســرمایه اصلــی اســت کــه در اختیــار مــا قــرار دارد و نبایــد بــا پرداختــن بــه گذشــته، آن را از دســت بدهیــد.
13.شتاب زده نتیجه گیری نکنید و از ذهن خوانی بپرهیزید
برخـی از والدیـن همیشـه فکـر میکننـد کـه می‌داننـد در ذهـن فرزندشـان چـه میگ‌ـذرد و بــر ایــن اســاس، بــدون توجــه بــه کلام او رفتــاری نشــان می‌دهنــد کــه موجــب می‌شــود کـودک در موضـع دفاعـی قـرار گیـرد. وقتی با مشكلی برخورد میکنید به جای آنكه وقت و انرژی خود را با گشتن به دنبال مقصر هدر بدهید، به راه حل های مؤثر در حل مشكل بیندیشید.
14 . بر مبنای احساسات خود استدلال نکنید
منعکــس کننــده آیــا فــرض را بــر ایــن می‌گذاریــد کــه احساســات منفــی شــما لزومــا واقعیـت هسـتند؟ ممکـن اسـت اعتقـاد داشـته باشـید: «در مـورد رفتـاری کـه بـا پسـرم در مدرسـه داشـتم احسـاس گنـاه میکنـم، پـس پـدر بـدی هسـتم» یـا «وقتـی در جمـع والدیـن بچه هـای مدرسـه دختـرم حاضـر می‌شـوم احسـاس حقـارت میکنـم، یعنـی دیگـران اهمیـت چندانــی بــه مــن نمیــدن». ایــن روش اســتدلال موجــب می‌شــود کــه کمتــر بــه واقعیت‌هــا توجـه کنیـد، موقعیت‌هـای مناسـب را از دسـت بدهیـد، و بـا پیامدهایـی منفـی مواجـه شـوید کــه شــما و فرزندتــان را دچــار مشــکل می‌ســازد.
15 . کاربرد بایدهای بسیار، دردسر زاست
برخـی از والدیـن انتظـار دارنـد کـه اوضـاع همیشـه آنطـور کـه خودشـان می‌خواهنـد یــا دســتور می‌دهنــد پیــش بــرود. آن‌هــا قصــد دارنــد بــا بایدهــا و نبایدهــای بیشــماری کــه وضــع می‌کننــد در فرزنــدان خــود انگیــزه و احســاس مســئولیت بــه وجــود بیاورنــد، در ً حالــی کــه ایــن روش اغلــب چنیــن نتیجــه‌ای را بــه دنبــال نمــی‌آورد. والدینــی کــه مرتبــا در حــال اعــلام بایــد و نبایدهــای خــود هســتند، اجــازه نمی‌دهنــد کــودکان متوجــه شــوند کــدام دســتور یــا قانــون از اولویــت بیشــتری برخــوردار اســت. بــه تدریــج کــودکان بــه شــنیدن دســتورهای مکــرر و متنــوع عــادت می‌کننــد و حساســیت آنــان نســبت بــه انجــام خواســته های والدیــن بــه صــورت ناخــود آگاه کاهــش می یابــد. والدیــن احســاس می‌کننــد فرزندشـان بـا آنـان لـج می‌کنـد و از ایـن تمـرد دلخـور و عصبانـی می‌شـوند. آنـان نتیجـه می گیرنـد بـرای وادار کـردن فرزندشـان بـه اجـرای دسـتورها و پیـروی از قانـون بایـد بیشـتر ســختگیری کننــد.
16 . به خود و فرزندتان برچسب نزنید
برچســب زدن شــکلی از تفکــر همــه یــا هیــچ اســت. اگــر بــه جــای اینکــه بگوییــد: «اشــتباه کــردم»، بگوییــد:«مــادر ناتوانــی هســتم» داریــد بــه خودتــان بــر چســب منفــی می‌زنیـد. برچسـب زدن روشـی غیـر منطقـی اسـت، زیـرا وجـود و شـخصیت شـما بـا رفتـاری کـه می‌کنیـد تفـاوت دارد. برچسـب‌های منفـی، خشـم، دلسـردی، و اضطـراب ایجـاد میکننـد و عــزت نفــس را کاهــش می‌دهنــد. گاهــی همیــن روش نادرســت را در مــورد فرزندتــان نیــز ً وقتــی اشــتباهی می‌کنــد می‌گوییــد: «دختــرم مثــل احمق هــا لبــاس پوشــیده»
17. از رفتار مشکل زای فرزندتان انتقاد کنید نه از شخصیت او
بـا انتقـاد از شـخصیت و ویژگی‌هـای اخلاقـی کـودکان، احسـاس بـدی را بـه آنـان منتقـل می‌کنیـد. انتقـاد در درجـه اول، بایـد سـازنده باشـد و در درجـه دوم، بایـد رفتـار کـودک را زیـر سـوال ببـرد نـه شـخصیت او را. مـا وظیفـه داریـم بـه فرزندمـان تفهیـم کنیـم گرچـه عملـی کـه ً بعـد از رفتـار انجـام داده اشـتباه اسـت شـخصیت او نـزد مـا محتـرم می‌باشـد.
کـودک معمـولا اشـتباه، احسـاس گنـاه می‌کنـد و خـود را مسـتحق تنبیـه می‌دانـد. در صورتـی کـه عملکـرد او مـورد نقـد و بررسـی قـرار گیـرد و پیامـد جبرانـی مناسـبی بـرای آن در نظـر گرفتـه شـود، اشـتباه خــود را قبــول می‌کنــد. اگــر بــا بیــان صفــات ناشایســت بــه کــودک توهیــن شــود، او عمــل زشــت خــود را توجیــه شــده می‌پنــدارد و در مقابــل والدیــن موضع گیــری می‌کنــد.
18 . به ارتباط غیرکلامی بها بدهید
عـلاوه بـر ارتبـاط کلامـی کـه همـان صحبـت بـا دیگـران اسـت، نوعـی ارتبـاط غیرکلامـی هــم وجــود دارد کــه شــامل لحــن کلام، اســتفاده از ایمــا و اشــاره، حــرکات چشــم ها، حــالات صـورت، و حـرکات و ژسـت های بدنـی اسـت. ارتبـاط غیرکلامـی درک و انتقـال پیـام را تسـهیل می کنـد. بـه عبارتـی بسـیاری بـر ایـن باورنـد کـه ارتبـاط غیرکلامـی آنچـه را در درون ماسـت بـه راحتـی بـه دیگـران منتقـل می‌کنـد.
19 . پیام های کلامی و غیر کلامی خود را هماهنگ کنید
اگــر پیام‌هــای کلامــی و غیــر کلامــی مــا همســو نباشــند، در تفســیر و برداشــت طــرف مقابـل ابهـام ایجـاد می‌شـود. ایـن امـر بـه ویـژه در کـودکان حائـز اهمیـت اسـت. بنابرایـن بایـد در ارتبـاط برقـرار کـردن بـا آن هـا بـه روشـن بـودن پیام هـا توجـه ویـژه داشـته باشـیم. اگـر کـودک 3 سـاله شـما حـرف ناسـزایی را بیـان کنـد و شـما بـه او بگوییـد: «آفریـن، خیلـی ممنـون از اینکـه ایـن همـه حرف هـای قشـنگ یـاد گرفتـی»، او نمی فهمـد منظـور شـما ایـن پسـندیده نیسـت و دیگـر نبایـد آن را تکـرار کنـد.
