مقدمه
می‌خواهیم به لطف حضرت حق، با معرفت ولی‌عصر عجّل‌الله‌فرجه از دوره جاهلیت زندگیمان جدا شویم. اگر از این شناخت برخوردار گردیم حیاتی طیبه خواهیم داشت، و اگر معرفت امام در زندگیمان ظهور نداشته باشد، زندگی و مرگی جاهلانه در پیش داریم.
حضرات معصومین (ع)، آیینه تمام نمای حق
در روایات متعددی حضرات معصومین علیه‌السلام به عنوان اسماء الحسنی معرفی شده‌اند ( به معنای زیباترین و پرجلوه‌ترین اسماء حق). در زیارت جامعه كبیره نیز كه از زبان امام هادی علیه‌السلام است از همه حضرات معصومین علیهم‌السلام به عنوان اسماء الحسنی یاد می‌كنیم.
همان طور كه اسم هر فرد غیر از خود آن فرد است، وجود معصومین علیه‌السلام هم غیر از وجود خداست.
امّا بر این باوریم كه ائمه اطهار علیه‌السلام آیینه تمام نمای حق هستند، و همه صفات جمال و جلال خدای سبحان به طور كامل در آنها جلوه‌گر است. پس صفات الهی بالاصاله مختص به خدای سبحان است و حضرات معصومین علیه‌السلام به دلیل مقام خلیفة اللهی، به طور كامل صفات خداوند را دارا هستند، و می‌توانند به اذن حق، در عالم افراد را بر مبنای این صفات پرورش دهند.
در زمان ما جلوه‌گاه کامل اسماء الهی وجود مقدس ولی عصر عجّل‌الله‌فرجه است. بنابراین با بررسی و شناخت اسماء حسنای خداوند، می‌توانیم به معرفت امام زمان عجّل‌الله‌فرجه كه نماد كامل اسمای حق است نائل شویم.
لطیف
یكی از اسمای خدای سبحان «لطیف» است. «اللَّهُ لَطِیفٌ بِعِبادِهِ»[1]
لطیف به چند معناست:
1. لطیف : عالم به خفایای امور
«یعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفَى»[2]
«امور پنهانی را كه هیچ كس از آن آگاه نیست، می داند.»
«یعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْینِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُور»[3]
«خدا میداند خیانت چشم‌ها را و چیزی كه در سینه‌ها مخفی شده است»
وجود مقدس حضرت ولی عصر عجّل‌الله‌فرجه در لطیف بودن، خلیفه خدا است، لطیف بودن خدا استقلالی است و لطیف بودن امام عصر عجّل‌الله‌فرجه تبعی.
امام زمان عجّل‌الله‌فرجه به اذن حق از سویدای وجود ما آگاه است، از هر چه كه در زوایای وجود پنهان شده است، از خطورات ذهنی و نیات قلبی ما مطلع است. لطیف كسی است كه نه تنها از سرّ ما بلكه از اخفای ما هم مطلع است، اخفی آن قسمت وجود ماست كه خودمان هم نسبت به آن بی‌خبریم. خدا مطلع است، و به وجود مقدس حضرت ولی عصر عجّل‌الله‌فرجه هم این اجازه را داده است كه به عنوان انسان كامل و آیینه تمام نمای حق، مطلع باشد.
هواللطیف: اینكه بدانم امام عصر عجّل‌الله‌فرجه مظهر اسم لطیف خداست، در جنبه‌های مختلف زندگیم تأثیر می‌گذارد:
- بر این باوریم كه هر بار به حضرت سلام می‌دهیم، ایشان سویدای وجودمان را می‌بیند، و زشتی‌ها و زیبائی‌های باطنی‌مان را مشاهده میكند.
این امر انگیزه‌ای می‌شود تا خود را از معاصی و كدورت‌ها پاك كنیم، از سیئات فاصله بگیریم و حسناتمان را افزون كنیم.
- امام علیه‌السلام از همه امور‌مان آگاه است، و از نیازها و حاجات ما اطلاع دارد.
جام جهان نماست ضمیر منیر دوست
اظهار احتیاج خود آنجا چه حاجت است[4]
در محضر او نیازی به عرض حاجت نیست، او میداند چه می‌خواهیم. اظهار نیازهای ما تنها بهانه‌ای برای ارتباط با اوست.
2.لطیف: كسی كه بیش از میزان كفایت عطا میكند و كمتر از طاقت تكلیف میدهد
«اعطاهم فوق الكفایة و كلفهم دون الطاقة»[5]
انعكاس نام لطیف در وجود مقدس حضرت به این گونه است كه وقتی میخواهد نسبت به ما لطف و پرداختی داشته باشد بسیار بیشتر از میزان لازم و ضروری زندگی در اختیارمان می‌گذارد. امّا زمانی كه از ما درخواستی دارد خیلی كمتر از میزان توان، از ما طلب میكند. به عنوان مثال ، امام عصر عجّل‌الله‌فرجه میداند كه توانمندی من در حدی است كه می‌‌توانم مشكل صد نفر را حل كنم، امّا تنها كار یك نفر را به من محّول می‌‌نماید.
تقاضای حضرت از ما كم است به این دلیل كه میخواهد در عرصه انجام تكلیف موفق و سربلند باشیم و نمره كم نیاوریم.
از سوی دیگر، اعطایی فراتر از میزان نیاز ما دارد.
بعد از هر سلامی كه به حضرت می‌دهیم و با او ارتباط برقرار می‌كنیم توانمندی‌های بسیار برایمان رقم می‌خورد. هر سلام ما یك جواب ندارد، حتی پاسخش صدها و هزاران سلام نیست. ارمغان هر سلام ما، سلامتی‌ای است كه تا قیامت از آن برخوردار می‌شویم. آنقدر سلامتی نصیب ما می‌شود كه می‌توانیم آن را در زندگی دیگران هم جاری كنیم.
3. لطیف: وجودی كه با لطفش عقیده توحیدی ما را حفظ میكند
لطف خداوند شامل حالمان شده كه در گذر زمان موحّد مانده‌ایم.
لطف حضرت ولی عصر عجّل‌الله‌فرجه در زندگی ما این است كه با وساطت او، در ابتلائات سخت آخر‌الزمان، ایمانمان حفظ شده است و به كفر و شرك دچار نشده‌ایم.
«ولی خدا» علاوه بر فكر و عقیده، از قلب و دل ما هم حفاظت و صیانت میكند. در عالم ماده ، با اهل دنیا حشر و نشر داریم، امّا حبّ دنیا در دلمان جای نمی‌گیرد.
در اطرافمان افرادی هستند كه وجودشان مملو از حرص، حسد، بخل و سایر رذائل است، ولی بیماری‌های اخلاقی آنها به سلامت قلب ما لطمه نمی‌زند. و همه این حفاظت‌ها ، نمونه‌ای از جریان لطف حضرت ولی عصر عجّل‌الله‌فرجه در زندگی ماست.
«یثَبِّتُ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ»[6]
«خداوند در دنیا و آخرت، مؤمنین را در اعتقادات حقه و اخلاقیات درست، ثابت نگه می‌دارد.»
این لطفی كه خداوند در حق مؤمنین میكند، از طریق وسیله‌‌ای صورت می‌گیرد. وسیله تثبیت عقیده و اخلاق صحیح، وجود مقدس حضرت ولی عصر عجّل‌الله‌فرجه است.
خدای سبحان لطیف است، امّا لطفش با وساطت «ولی» در زندگی ما جریان می‌یابد.
بزرگی می‌گوید: خداوند می‌فرماید شیر پاك را از بین سرگین و خون (دو ماده آلوده) خارج میكند. «مِن بَینِ فَرْثٍ وَ دَمٍ لَبَناً خالِصاً» [7]امّا باقی ماندن ما بر عقاید حقه، در عالمی كه لبریز از نجاسات اعتقادی و اخلاقی است، از خروج شیر از بین سرگین و خون، امری شگفت‌‌تر و عجیب‌تر است.
در زمانه‌ای كه این همه در معرض تهاجم‌های فرهنگی قرار داریم و همه دشمنان دین بسیج شده‌اند تا ما را از اعتقادات و اخلاقیات صحیح جدا كنند، به واسطه لطف امام عصر عجّل‌الله‌فرجه است كه بر ارزشهای دینی‌مان ثابت قدم مانده‌ایم و از باورها و عملكردهای مثبتمان دست نكشیده‌‌‌ایم.
4. لطیف: وجودی كه به ما توفیق ذكر، توجه و رجوع به خود را عطا میكند
با لطف خداوند است كه علیرغم این همه غفلت و معصیت، به ما اجازه میدهد با او ارتباط برقرار كنیم، و برای رفع حاجاتمان به خودش رجوع نماییم.
جریان لطف خدا در زندگیمان با وساطت حضرت ولی عصر عجّل‌الله‌فرجه است. باور داریم كه حتی برای نماز خواندن روزانه‌مان، به واسطه آن آبرومند عالم است كه مجوز ارتباط برایمان صادر شده است. امام زمان عجّل‌الله‌فرجه به عنوان مجرای لطف حق، از خدا طلب میكند تا به ما اجازه ذكر، حضور، دعا و عرض حاجت داده شود.
ودود
خداوند «ودود» است و خلیقه خود را هم “ودود” قرار داده.
«ودود» یعنی دوست داشتن همراه با اظهار و ابراز دوستی. «ودود» صفتی است كه سه معنا برای آن ذكر شد :
1. ودود ، یعنی كسی كه دوست داشته شده (اسم مفعول)
طبق معنای اوّل، ولی عصر عجّل‌الله‌فرجه مورد محبت خوبان عالم است. همه انبیاء، علماء، شهدا و صدیقین حضرت را دوست دارند.
اگر ما در عشق ورزی نسبت به امام علیه‌السلام كم بگذاریم، به ودود بودن او لطمه‌ای وارد نمی‌شود، و در هر زمان، افراد زیادی به او اظهار محبت می‌كنند.
2. ودود، یعنی كسی كه دوستدار دیگران است (اسم فاعل)
طبق معنای دوم، امام زمان علیه‌السلام ودود است و دوستدار دیگران. امّا حضرت چه كسانی را دوست دارند؟
امام علیه‌السلام خلیفه خداست، پس محبّ افرادی است كه خداوند به آنها محبت دارد. در دعای جوشن كبیر به خدای سبحان عرض می‌كنیم: « یا من یحب الصابرین، یا من یحب التوابین، یا من یحب المتطهرین»
و در قرآن كریم آمده است:
«إِنَّ اللَّهَ یحِبُ الْمُتَّقین»[8]
«خدا پرهیزکاران را دوست دارد»
«إِنَّ اللَّهَ یحِبُّ الَّذینَ یقاتِلُونَ فی سَبیلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ»[9]
«در حقیقت، خدا دوست دارد كسانى را كه در راه او صف در صف، چنانكه گویى بنایى ریخته شده از سُرباند، جهاد مىكنند»
امام زمان هم به عنوان این كه خلیفه خداست، «ودود» است. صابرین، توابین، متقین، مؤمنین را دوست دارد، و دوستدار كسانی است كه با نفسشان مبارزه می‌كنند.
امام زمان عجّل‌الله‌فرجه دوست داشتن عام هم دارند. ودود هستند و به همه ما اظهار محبت می‌كنند، و با الطافی كه در سراسر زندگی نسبت به ما دارند، دوستی خود را ابراز می‌نمایند.
3. ودود، یعنی كسی كه افراد را محبوب دیگران میكند
ودود كسی است كه با تعریف و تمجید از فرد، او را محبوب دیگران میكند.
«إِنَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا»[10]
برخی از مفسرین می‌گویند: جایزه‌ای كه خداوند برای اهل ایمان و اهل عمل صالح قرار داده ، مودت است، و نزد ملائك و بندگانش تعریف آنها را میكند.
امام عصر علیه‌السلام به اذن حضرت حق «ودود» است و مطابق این معنا، در دو جنبه مودتش را شامل حال ما میكند.
- در زیارت وداع ائمه علیه‌السلام چند خواسته را مطرح می‌كنیم و در آخرین تقاضا می‌گوییم «وَ اذْكُرُونِی عِنْدَ رَبِّكُم»؛«نزد پروردگارتان مرا یاد كنید»
بنابراین یكی از جلوه‌های تحقق ودود بودن حضرت، این است كه نزد خداوند از ما تعریف می‌كنند.
- طبق آیه«سَیجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا» خداوند بنده‌ای را كه اهل ایمان و عمل صالح باشد محبوب القلوب میكند ، و خلیفه‌اش را نیز این چنین قرار داده است..
گویا امام عصر علیه‌السلام رایزنی بین قلب‌ها را به عهده دارند و محبت افراد را به دل هم می‌اندازند. هر كس را دوست دارند، مورد محبت و دوستی دیگران هم قرار می‌دهند.
هر یك از ما كه نزد مؤمن دیگری محبوبیت داریم، مدیون امام ودودی هستیم كه واسطه این حبّ و دوستی شده است.
- منشأ «وُد»، حبّ است، پس بخشی از آن ابراز شده و مقدار زیادی از آن اظهار نشده است. همچون درختی كه شاخه‌هایش نمایان شده، و ریشه‌اش در خاك پنهان است.
ودود بودن امام عصر علیه‌السلام كه در عرصه‌های مختلف زندگی ما جلوه‌گر شده، تنها بخشی از لطف و محبت اوست، و عالم ماده به خاطر ظرفیت محدودش، گنجایش ندارد بیش از این جلوه‌گاه مودت امام علیه‌السلام باشد. قسمت عمده محبت حضرت، در عالم دیگر ظاهر شده و شامل حال ما می‌شود.
- امام عصر علیه‌السلام جلوه نام «ودود» خداست و دائماً محبتش را به ما اظهار میكند.
«هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلاَّ الْإِحْسان»[11]
در ارتباطات ما بنابراین است كه هر كس دوستمان دارد و نسبت به ما اظهار محبت میكند، در پاسخ به او ابراز محبت می‌كنیم و نشان می‌دهیم دوستش داریم.
امام زمان علیه‌السلام دائماً به یاد ماست، همواره الطاف خاصش را در زندگی ما جاری میكند، و همیشه نشان میدهد دوستمان دارد. چقدر زشت است كه از كنار این همه محبت، سرد و بی‌روح گذر كنیم.
باید در پاسخ الطاف بی‌كرانش، با قلبی سرشار از عشق و مهر با او ارتباط برقرار كنیم،
برای اظهار محبت به او زبانمان را بگشاییم، برای جلب پسند و رضایتش بكوشیم، و در هر جمعی از محبانش، از او یاد كنیم.
- امام علیه‌السلام در پاسخ‌‌های زبانی، قلبی و عملی ما در برابر اظهار محبت‌هایش، هیچ گاه افراد را با هم مقایسه نمی‌كند.
او خلیفه خدایی است كه «یقْبَلُ الْیسِیرَ وَ یعْطِی الْكَثِیرَ » او كریمی است كه اندك ما را هم می‌پذیرد، و در ازایش عطای فراوان میدهد.
- از نشانه‌های مودت این است كه «ودود» دوست دارد هر چه كه از آن برخوردار است، در اختیار دیگری هم قرار دهد.
امام زمان علیه‌السلام میخواهد آنچه كه برای خود می‌پسندد در زندگی ما هم محقق شود، و آنچه كه دوست ندارد، از زندگی ما هم به دور باشد.
امام سجاد علیه‌السلام در دعای 45 صحیفه سجادیه، امام زمان علیه‌السلام را با عنوان «بهاء العالمین» معرفی می‌كنند، یعنی «زیبائی چشمگیر»
هر گاه می‌خواهیم در بزم دعا حاضر شویم، او زیبایمان میكند، به ما جمالی خاص میدهد تا خداوند برای راز و نیاز پذیرایمان باشد و ملائك برای درخواستهایمان آمین بگویید. اگر او زیبایمان نكند چگونه با ظاهر یك گناهكار ، به عالم ملكوت راه یابیم و با خدای سبحان ارتباط برقرار كنیم؟
تاریخ جلسه: 92/7/17 ـ جلسه 2
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه شوری، آیه 19
[2] سوره مبارکه طه، آیه 7
[3] سوره مبارکه غافر، آیه 19
[4]حافظ
[5] شرح أصول الكافي ، ج3 ، ص286
[6] سوره مبارکه ابراهیم، آیه 27
[7] سوره مبارکه نحل، آیه 66
[8] سوره مبارکه توبه، آیه 4
[9] سوره مباركه صف ،آيه 4
[10] سوره مبارکه مریم، آیه 96
[11] سوره مبارکه الرحمن، آیه 60
