«وَ أَوْلِیاءَ النِّعَمِ»
«حضرات معصومین، سرپرست نعمتهای الهی هستند.»
- «اولیاء» جمع كلمه «وَلی» به معنای صاحب اختیار امور است. «وَلی» صفتی از صفت‌های خداوند سبحان به معنای دوست، بزرگ، یاور، سرپرست و متولی امر است.
- كتاب «كشف المعنی عن سرّ اسماء الله الحسنی» این كلمه را در معانی سرپرستی كردن، كمك كردن، یاری نمودن، دوست داشتن، علاقمند شدن، نزدیك بودن و باران اول بهار گفته است.
- ابن عربی «والی» و «امام» را یكی دانسته و می‌گوید: «ولی» كسی است كه به امامت و ولایت منصوب شده باشد و از آن رو كه سرپرست امر است به او والی نیز می‌گویند.
- ولایت حقیقی از آن خدای سبحان است و ائمه اطهار علیهم‌السلام جلوه كامل این ولایت هستند از آن جهت به حضرات والی می‌گوییم زیرا والی كسی است كه از مافوق خود تبعیت کامل داشته باشد و وجود مقدس حضرات معصومین تابعین محض اوامر الهی هستند.
- «نِعَم» جمع «نعمت» است به معنای احسان، نیكی، سرور و شادمانی
- ولی نعمت منظور كسی است كه متنعم به نعمت است.
انواع نعمت ها
- نعمت ها دو دسته‌اند: نعمتهای مادی و نعمتهای معنوی. حضرات معصومین سرپرست و والی هر دو نوع نعمت هستند.
- اولین نعمتی كه از طریق والیان عصمت بر بشر ارزانی شده است نعمت وجود است. هیچ موجودی به عرصه هستی قدم نمی‌گذاشت اگر وساطت این بزرگواران برای خلقت او دركار نبود.
- همه موجودات اعم از انسان، حیوان و جمادات به بركت وجود والیان نعم موجود شده‌اند و به نعمت هست شدن دست یافته‌اند و از عدم پا در عرصه حیات نهاده‌اند.
- در اولین نگاه اولیاء نعم زندگی بخش انسان هستند تمام خلق حیاتشان را مرهون حضرات معصومین می‌دانند.
معصومین، سرپرست نعمات مادی و معنوی بر بشر
- دومین نگاه به عبارت ««أَوْلِیاءَ النِّعَمِ» آن است كه حضرات معصومین را نه تنها باید ولی نعمت وجود بدانیم بلكه آنها سرپرست هر نعمتی هستند كه از جانب خدای سبحان بر بشر عرضه می‌گردد.
- تمام نعمات در ابتدا بر بیت ولایت حضرات معصومین نازل می‌شود و از آنجا میان همه موجودات تقسیم می‌شود. آنها سرپرست نعمت‌هایی هستند كه از آسمان برای ما نازل می‌شود.
- گفتیم نعمتها هم شامل نعمتهای مادی است و هم معنوی. «أَوْلِیاءَ النِّعَمِ» نه تنها سرپرست و ولی‌نعمتهای مادی و رزق ظاهری افراد هستند كه نعم معنوی نیز از دستان مبارك آنها میان افراد تقسیم می‌شود. اگر كسی در پی نعمت معرفت، ایثار، علم… هست، همه و همه از سوی این والیان به آنان افاضه می‌شود.
معصومین، هر نعمتی را در جای و زمان خود فرود می آورند
- حضرات معصومین از باب ولایتشان نه تنها نعمات را در اختیار بشر می‌گذارند بلكه كمیت و كیفیت و زمان و مكان آنها را تبیین می‌كنند و به هر كس به همان اندازه نعمت می‌دهند كه به اذن حق مقرر شده است، هیچ كس زیادتر و كم‌تر از روزیش دریافت نمی‌كند.
- «أَوْلِیاءَ النِّعَمِ» چون جلوه نام «ولی» خدای سبحان هستند مظهر نام عادل او نیز می‌باشند, هر نعمت را بر جای خودش فرود می‌آورند و هیچ نعمتی به باطل و هرز رها نمی‌گردد، اگر گاهی نعمتها با زوال و نیستی و نابودی روبرو می‌شود نقصان و كم كاری است كه از سوی خود فرد سدّ راه آنها می‌شود.
معصومین، سرپرست فکر و جسم مؤمنین
در قرآن كریم آمده است:
«…وَ أَسْبَغَ عَلَیكُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً…»[1]
«و نعمتهاى آشكار و پنهان خود را به طور فراوان بر شما ارزانى داشته است.»
- نعمتهای ظاهری و باطنی به نعمت آسمان و زمین تعبیر شده است، خداوند آنچه را در زمین و آسمان است برای شما رام كرده است.
ـ «أَوْلِیاءَ النِّعَمِ» واسطه فیض هستند تا نعمتهای زمین و آسمان را در اختیار بشر بگذارند.
- این آیه از آن رو ذكر شد زیرا تفاسیر عرفانی آسمان را آسمان عقل انسان معنا كرده‌اند و زمین را زمین وجود و جسم او دانسته‌اند.
با این تفسیر باید گفت «أَوْلِیاء النِّعَمِ» كسانی هستند كه هم سرپرستی عقل و فكر مؤمنین را در دست دارند و هم مهار جسم آنها را با خود می‌برند تا مؤمن در حصار حضور چنین سرپرستی از امنیت كامل برخوردار شود.
- مؤمن نعمت عقل و جسم خود را به سرپرست واقعی‌اش واگذار می‌كند و خود در پی او روان می‌گردد.
- حضرات معصومین «أَوْلِیاءَ النِّعَمِ» هستند یعنی هر نعمتی كه فكر بشر به آن می‌رسد و یا آنچه از اندیشیدن به آن قاصر و ناتوان است تحت ولایت ائمه اطهار قرار گرفته است، بنابراین بحث اولیاء النعم از مباحثی است كه برای بسط و گسترش دادن دامنه وسیع و گسترده‌ای دارد اما ترجیح می‌دهیم والاترین نعمتها را بیان كنیم و بحث را به اختصار به پایان ببریم.
والاترین نعمتها
والاترین نعمتها كتاب خدا و اهل بیت است.
این دو امانت برجا مانده از پیامبر (ص) والاترین و با ارزش ترین و گران بهاترین نعمتهای انسان است: ۱- قرآن ۲- اهل بیت
- قرآن نعمتی است كه هر واصفی از وصف آن و هر ذاكر از ذكر آن ناتوان است، این گنج ارزشمند در میان مردم به امانت سپرده شده و حضرات معصومین بهترین و شایسته‌ترین والیان برای حفاظت از گنجینه الهی هستند.
- دومین نعمت ارزشمند، قرآن ناطق است.وجود حضرات معصومین قرآن ناطق هستند. ائمه اطهار شایسته‌ترین نعمت خدا هستند.
- امام صادق (ع) می‌فرمایند:
« نَحْنُ وَ اللَّهِ نِعْمَةُ اللَّهِ»[2]
«به خدا قسم ما حضرات معصومین نعمت خدا هستیم»
- و قرآن نیز در آیات فراوانی وجود آنها را نعمت معرفی می‌كند.
قرآن در آیه 83 سوره مباركه نحل میفرماید:
«یعْرِفُونَ نِعْمَتَ اللَّهِ ثُمَّ ینْكِرُونَها وَ أَكْثَرُهُمُ الْكافِرُونَ»
«آنها نعمت خدا را مىشناسند سپس آن را انكار مىكنند و اكثرشان كافرند.»
در رابطه با تفسیر این آیه شریفه امام باقر (ع) می‌فرمایند: علی (ع) را می‌شناسند اما او را انكار می‌كنند حضرت امام باقر (ع) كلمه نعمت را وجود مقدس امیرالمؤمنین معنی كرده‌اند.
- «أَوْلِیاءَ النِّعَم» بودن حضرات معصومین در این دو نعمت اخیر (قرآن ، اهل بیت) از آن روست كه آنها هم نعمت وجود قرآن را سرپرستی كرده‌اند و هم نعمت ولایت را.
- آنچه باعث نجات انسان خاكی از خاكدان دنیاست همین دو نعمت(قرآن و اهل بیت) است كه تحت حفاظت اولیاء نعم محافظت و نگهداری می‌شود.
سرپرستی معصومین، امتیازی برای بشر
حضرات معصومین بهترین سرپرست برای هدایت بشر هستند و هركس به میزانی كه تن به سرپرستی آنها دهد از نعمتهای بیشتری بهره می‌برد و رستگار می‌گردد.
خدای سبحان در آیه ۵۶ سوره مباركه مائده میفرماید:
« وَ مَن یتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَلِبُونَ»
«و كسانى كه ولایت خدا و پیامبر او و افراد با ایمان را بپذیرند، پیروزند (زیرا) حزب و جمعیت خدا پیروز است.»
- با توجه به این آیه باید گفت «اولیاء نعم» بودن حضرات معصومین برای مؤمنین امتیاز و درجه‌ای خاص است.
- خداوند سبحان میفرماید: وقتی عبد به نام ولی خداوند متخلق شود و خدا و پیامبر (ص) و كسانی را كه ایمان آورده‌اند ولی و سرپرست خود بداند، در این صورت پیروز است.
- خداوند به مؤمنینی كه ولایت ائمه اطهار علیهم‌السلام را با جان و دل پذیرفته‌اند و آن را بر خود فرض دانسته‌اند نصرتی خاص عطا می‌کند.
- بزرگان گفته‌اند:پیامبر (ص) «أَوْلِیاءَ النِّعَم» بودن حضرات معصومین را در حدیث مشهور «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعهذا عَلِيٌّ مَوْلَاه» بیان كرده است هركس من پیامبر را به عنوان ولی نعمت خویش پذیرفته ولایت علی و فرزندان او را به عنوان «أَوْلِیاءَ النِّعَم» باید بپذیرد.
علت لذت نبردن از نعمات
هر بنده‌ای كه از نعمتهای خویش راضی و خشنود نیست و از آنها لذت كافی نمی‌برد باید با توسل به «أَوْلِیاءَ النِّعَم» كنكاش و جستجویی در وجود خود داشته باشد.
قطعاً در بعضی از امورات زندگی، خود را از سیطره تسلط «أَوْلِیاءَ النِّعَم» بیرون آورده است و به جای آنكه آنها را ولی نعمت خویش ببیند خود را سرپرست و ولی نعمت‌هایش دیده است.
چنین فردی بهتر است استغفار كند و به حضرت حق پناهنده شود تا در پناه «أَوْلِیاءَ النِّعَم» به امان برسد.
تاریخ جلسه : 87/12/14 – جلسه 8
«برگرفته از کلام استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه لقمان، آیه 20
[2] بحارالأنوار، ج8، ص245
