مقدمه
بر این باوریم در ضیافتی که توسط حضرات معصومین برگزار می‌شود، به جهت اکرام مهمان، پذیرایی خاصی صورت می‌گیرد. در عرف ما تصور از اکرام این است لحظاتی که مهمان با ما هست، پذیرایی کنیم و به مهمان خوش بگذرد؛ اما در کنار سفرۀ معرفتی حضرات معصومین و در ضیافتی که به بهانه‌های مختلف برگزار می‌کنند، میزان اکرام مهمان محدود به یکی دو ساعت یا دو سه روز نیست؛ بلکه پذیرایی به گونه‌ای است که مهمان تا قیامت از آثار و نورانیّت آن بهره‌مند می‌شود.
بر این اساس آثار خاص پذیرایی در ضیافتی که به نام جشن میلاد عقیلۀ بنی‌هاشم برگزار می‌شود به گونه‌ای است که برکاتش نه‌تنها پاسخگوی دنیای ماست و برزخ ما را نورافشانی می‌کند؛ بلکه تا قیامت هم جریان دارد. شاید تصور شود این تعبیر مبالغه‌آمیز است؛ اما اعتراف می‌کنیم در حضور حضرات معصومین باید دائم استغفار کنیم که حق مطلب را نمی‌توانیم ادا کنیم. باورمان این است که وقتی وجود میزبان در دنیا عظمت خاص و در برزخ جلوۀ خاص و در قیامت کارآیی خاص دارد؛ وسعت پذیرایی این میزبان از مهمان بر اساس همان توان است. امیدواریم در ایام ولادت حضرت زینب کبری سلام‌الله‌علیها، ظرف وجودی خاصی به هر یک از ما داده شود تا به نحوی از حقیقت ولایی دختر امیرالمؤمنین بیش از پیش بهره‌مند شویم.
ثمرات ارتباط با حضرت زینب
دوری از هوای نفس
یکی از معانی زینب، درخت بسیار نیکو منظر و آراستهای است که از شدت زیبایی چشم افراد به آن خیره می‌شود. اثر شنیدن کلمۀ درخت در ذهن، تلطیف هوای فضایی است که آن درخت، در آنجا قرار گرفته است. هنگامی که دختر امیرالمؤمنین وارد فضای معنوی زندگی ما شود، کم‌ترین اثر آن وارد کردن اکسیژن لازم در آن فضای معنوی و دور نگاه داشتن ما از هرگونه هوای آلوده است؛ بنابراین نخستین خاصیت ورود آن حضرت در زندگی این است که از پیروی هوای نفس دور می‌مانیم و مرتب رایحه طیّب استشمام می‌کنیم. مگر ممکن است وجود مقدس دختر امیرالمؤمنین درخت باشد؛ امابدون ثمر! درحالیکه مادرش کوثر(خیر کثیر) است؟
امنیت‌بخشی
اثر دیگر این است که در نگاه ظاهری، درخت سایبان ایجاد می‌کند و در فضای نامناسب، راحتی و امنیت را به ارمغان می‌آورد. مسافری که با سرعت عبور می‌کند با دیدن درخت احساس می‌کند فضای راحت و امنی را پیدا کرده است. در مسیر بندگی نیز مشکلات و موانع زیادی سر راه ماست؛ اما وجود مقدس حضرت زینب به اذن حق راحتی‌بخش است و مشکلات ما را مرتفع می‌کند.
معمولا رسم است وقتی کسی در خانه‌اش درخت میوه‌ای دارد و مهمانی بر او وارد می‌شود؛ حتماً با آن میوه از مهمانش پذیرایی می‌کند، تکریم بیشتر آن است که از میوۀ فراوان درخت، همراه مهمان کند.
با توجه به‌معنای کلمۀ زینب (درخت نیکومنظر) مگر می‌شود مهمان بر حضرت زینب سلام‌الله‌علیها وارد شود و دست خالی بازگردد!
زیبابینی
یکی از ثمرات وجود زینب کبری سلام‌الله‌علیها؛ آن درخت نیکومنظر عالَم که چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند، زیبابینی است؛ ثمره‌ای که کمبود آن در زندگی ما بسیار چشمگیر است. نیندیشیدن به سختیِ مشکلات در اوج گرفتاری‌ها و نگاه فوق‌العاده زیبا داشتن به آنها، میوه‌ای است که از هر باغی به دست نمی‌آید!
پس از جریان کربلا و مشاهدۀ آن همه مشکلات که هر یک از آنها به‌تنهایی برای عاجز کردن انسان کافی است، حضرت زینب سلام‌الله‌علیها در دارالامارۀ کوفه، با بیانی غرّا می‌فرماید: «وَاللّه ما رأیتُ الّا جَمیلاً»[1] (به خدا قسم غیر از زیبایی هیچ چیز ندیدم!) چگونه انسان به جایی می‌رسد که همه سختی‌ها را زیبا می‌بیند؟
در کنار سفرۀ معرفتی دختر امیرالمؤمنین و در این ضیافت خاص، روی درخت وجود حضرت زینب، ثمره زیبابینی را مشاهده می‌کنیم. مگر ممکن است زائر در حضور عقیلۀ بنی هاشم سختی‌ها را سختی ببیند؟
حمایت از امام زمان
یکی دیگر از میوه‌های این درخت؛ نقشی که به وضوح در وجود مقدس حضرت زینب کبری سلام‌الله‌علیها تجلی کرده است، حمایت خاص از امام زمان خویش است. چه امام زمانش، اباعبدالله الحسین باشد، چه امام حسن و چه امام سجاد علیهم‌السلام. حضرت زینب بانویی است که محضر پیامبر، امیرالمؤمنین، فاطمۀ زهرا، امام حسن، امام حسین، امام سجاد وامام باقر علیهم‌السلام را درک کرده است و در کنار اباالفضل العباس هم حضور دارد، این همه نور در وجود زینب سلام‌الله‌علیها چه انعکاسی را به نمایش می‌گذارد؟!
امیرالمؤمنین غیر از این که پدر حضرت زینب است، امام زمان اوست و آنچه را در توان دارد در راه ولایت هزینه می‌کند. حمایت‌های لازم را در حریم حسنی انجام می‌دهد. در محضر اباعبدالله حمایت‌هایی می‌کند که عبد‌الله‌بن‌جعفر هم متحیّر می‌ماند! از روز یازدهم محرم که امام سجاد علیه‌السلام به امامت رسید، حضرت زینب منزل به منزل، نهایت خدمات‌رسانی را به ایشان داشت.
در حضور امام زمان ناتوان هستیم؛ اما در ضیافت دختر امیرالمؤمنین، حضرت به ما توان می‌دهد. هریک از ما را به گونه‌ای پرورش می‌دهد که سهمی در حمایت از امام زمانمان داشته باشیم. به عده‌ای می‌گوید برای امام زمانتان بیشتر دعا کنید و دیگری را به صدقه دادن برای سلامتی امام زمان ترغیب می‌کند. به گروهی می‌گوید دلتان را آماده کنید تا قدمگاه وجود مقدس یوسف فاطمه شود، از افراد دیگری می‌خواهد که زبان و قلمتان را آمادۀ حمایت کنید! اجمالاً با وجود دختر امیرالمؤمنین، در این عرصه، ناتوانی وجود ندارد.
شرح صدر
علاوه بر شیعیان، اهل تسنن نیز اعتراف می‌کنند که یکی از روات خطبۀ فدکیه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، زینب است که در آن هنگام پنج سال بیشتر نداشت؛ دختری که تألّم خاطر و اذیت مادر را دیده است!
حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها پس از ماجرای پشت در برای سخنرانی به مسجد رفت و زینب سلام‌الله‌علیها یکایک کلمات مادر را ضبط کرد. خطبۀ فدکیه یک نهج‌البلاغۀ کوچک است و راوی آن این بانوی مکرمه است! وی حادثۀ پشت در را با خود به مسجد نبرد! بلکه از ابتدا تا انتها، نگاهش به دهان مادر و گوشش به کلام مادر است تا یک کلمه را هم فراموش نکند. در حالی که هر یک از ما با وجود یک مشکل کوچک در زندگی‌مان، خودمان را هم فراموش می‌کنیم!
حضرت زینب سلام‌الله‌علیها شرح صدر به ما می‌دهد تا هیچ مشکلی، ما را از صحنۀ مسئولیت ومأموریت‌مان دور نکند. زینب سلام‌الله‌علیها زن است؛ اما تحت تاثیر احساسات نیست؛ چون «عقیله» است، شرح صدر و قدرتی دارد که مادرش می‌تواند، سفارش برادر را در وقایع روز عاشورا به او داشته باشد.
وقتی قدرت تحمل مشکلات را داشته باشیم، امور برای ما آسان می‌شود. گویا آمین‌گوی درخواست شرح صدر ما، دختر امیرالمؤمنین است و با وساطت ایشان این صفت به ما عطا می‌شود.
بهره‌مندی از عقل
ثمرۀ دیگر این درخت نیکومنظر که با این ثمره شهرت عالم‌گیر دارد و امام زمانش او را با این عنوان صدا زده، «عقلم است. عقل به اندازه‌ای مهم است که پس از هر زیارتی در دعای عالیة‌المضامین می‌گوییم:
«اللهُمَّ ارزُقنِی عَقلاً کامِلاً وِ لُبّاً راجِحاً»[2]
(خدایا بهره‌برداری از عقل کامل را روزیمان کن،)
زمانی که زینب سلام الله‌علیها، عقیلۀ بنی‌هاشم نام گرفت، زنان عاقلۀ علویۀ بسیار دیگری هم بودند؛ اما چرا این عنوان در وجود مقدس دختر امیرالمؤمنین این‌چنین جلوه‌گر شده است؟
ویژگی خردمندترین مردم
عاقبت‌اندیشی
امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرماید:
«أعقَلُ النّاسِ أنظَرُهُم فِی العَواقِب»[3]
(خردمندترین مردم کسانی هستند که عاقبت‌اندیش‌ترند.)
در تاریخ آمده است زنان بسیاری در مدینه دوست‌دار امیرالمؤمنین واهل بیت بودند که هنگام بازگشت کاروان کربلا، برای حضرت اباعبدالله عزاداری می‌کردند، گرچه با امام حسین همراه نشده بودند! اما حضرت زینب در تمام طول سفر همراه امام زمانش بود؛ چون ایشان مصداق «أنظرُهُم فی العَواقب» است. می‌داند عاقبت همراهی با حسین چیست؛ به همین جهت در این همراهی لحظه‌ای تردید ندارد. از آن بزرگوار استدعا می‌کنیم میوۀ عقل را به گونه‌ای در اختیارمان قرار دهد که دنیا و آخرت‌مان را تأمین کند.
دوری از امور پست
معرفی دیگر از اعقل الناس در کلام امیرالمؤمنین آمده است:
«أعقَلُ النّاسِ أبعَدُهُم عَن كُلِّ دَنِيَّةٍ»
(عاقل‌ترین مردم کسی است که بیش از دیگران از همه پستی‌ها دور است.)
در وجود مقدس زینب کبری ذره‌ای دنائت و میل به پستی‌ها دیده نمی‌شود؛ یعنی می‌داند تا در عالم زندگی می‌کند باید نگاهش به امام خود باشد. عقیله بنی‌هاشم ما را از هر پستی و گرایش به پستی دور نگاه می‌دارد.
عاقل عاشق
تا پای عقل به میان می آید فکر می‌کنیم عشق در میان نیست؛ اما تفسیر و تأویلی را در عشق ملاحظه می‌کنیم که نه در داستان خسرو وشیرین است نه در داستان شیرین و فرهاد و نه در داستان یوسف و زلیخا و آن عشقِ میان امام و مأموم است، گاه مأمومی چنان عاشق امام خویش است که وقتی آن عشق را در گوشه گوشه زندگی‌اش به نمایش می‌گذارد، متحیّر می‌شویم.
در زیارت امام معصوم می‌گوییم: «بِأبى أَنْتُمْ وَ اُمّى وَ أهْلى وَ مالى وَ اُسْرَتى»[4] (پدر و مادر، خانواده، مال و تبارم فدايتان باد.) اما در کنار سفرۀ معرفتی دختر امیرالمؤمنین مشاهده می‌کنیم، دو فرزندش را خدمت اباعبدالله می‌آورد و عرض می‌کند: «آیا این دو قربانی را قبول می‌کنید؟!» اگر بگوییم بین فرزندان و مادر، عشق مادر و فرزندی نبوده است، آنها را زیر سؤال برده‌ایم! حضرت زینب در اوج عشقی که به فرزندانش دارد آنها را به گونه‌ای تربیت کرده است که توفیق همراهی و جانبازی در مقابل امام زمانشان را پیدا کنند.
حضرت زینب در تمام تشییع جنازه‌هایی که توسط ابا عبدالله در روز عاشورا انجام می‌شد؛ حضور داشت؛ اما برای دو فرزندش از خیمه بیرون نیامد! چون نمی‌خواست عرق شرم را بر پیشانی امامش ببیند! برترین عشق آنجا به نمایش گذاشته شد. گاهی با این که کسی را خیلی دوست داریم، به خود اجازۀ اعتراض می‌دهیم یا دوری از او را ترجیح می‌دهیم؛ اما هیچ یک از این امور در وجود زینب سلام‌الله‌علیها مشاهده نمی‌شود، حتی یک روز هم از اباعبدالله مرخصی نگرفت که در فلان صحنه نباشم! بلکه هر کاری که برای امام خود انجام می‌دهد، فقط شرمنده است. هنگامی که سخن از عقیله است، فکر نکنیم عشق در کار نیست! بلکه حضرت زینب مفسر عشق است و می‌گوید عقل آن است که ما را به امام زمان برساند و همراه دائم ولیّ کند؛ بنابراین عقل مقدمه‌ای است برای نمایش عشق.
زینت پدر
معنای دیگر زینب، زینتِ پدر است؛ زینِ أَب. اگر زینب نبود علی علیه‌السلام به چشم نمی‌آمد! هر چیزی که مزین و آراسته می‌شود، جلوه‌گر می‌شود و به چشم می‌آید. خدای علی علیه‌السلام اراده کرده است علی به چشم بیاید، بنابراین زینِ اَب را به او داده است؛ یعنی با این زینت، علی به چشم آمدنی شده است!
برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی
[1] . اللهوف على قتلى الطفوف، سید ابن طاووس، تحقیق: فهرى زنجانى، احمد، جهان، تهران، چاپ: اول، ١٣٨٤ ش، ص ١٦٠.
.[2] مفاتیح‌الجنان، زیارت جامعه کبیره.
.[3] غرررالحکم و دررالکلم، ص 52.
[4] زیارت جامعه کبیره
