سوره مبارکه مجادله، آیه7
«أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَا يَكُونُ مِن نَّجْوَى ثَلَاثَةٍ إِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَا أَدْنَى مِن ذَلِكَ وَلَا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ »
«آيا ندانستهاى كه خدا آنچه را كه در آسمانها و آنچه را كه در زمين است مىداند هيچ گفتگوى محرمانهاى ميان سه تن نيست مگر اينكه او چهارمين آنهاست و نه ميان پنج تن مگر اينكه او ششمين آنهاست و نه كمتر از اين [عدد] و نه بيشتر مگر اينكه هر كجا باشند او با آنهاست آنگاه روز قيامت آنان را به آنچه كردهاند آگاه خواهد گردانيد زيرا خدا به هر چيزى داناست»
- خداوند می‌فرماید هرکجا باشید خدا باشماست. همراهی خداوند با بنده مانع می‌شود بنده در بدی‌ها و نیات و افعال ناصحیح خود باقی بماند.
- یکی دیگر از اثرات همراهی خدا با بنده این است که خداوند در قیامت به بنده از آنچه انجام داده خبر می‌دهد.
- نیت از جنس عمل است اما تفاوتش با عمل آن است که عمل به فعلیت رسیده ولی نیت هنوز به فعلیت در نیامده و بالقوه است. قرآن می‌فرماید:
«هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ ما كُنْتُم»[1]
«خداوند با شماست هرکجا باشید»
- به همین جهت باید نسبت به نیات خود نیز مراقبه بسیاری داشته باشیم.
سوره مبارکه مجادله، آیه 8
«أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ نُهُوا عَنِ النَّجْوَى ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَيَتَنَاجَوْنَ بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ وَإِذَا جَاؤُوكَ حَيَّوْكَ بِمَا لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ وَيَقُولُونَ فِي أَنفُسِهِمْ لَوْلَا يُعَذِّبُنَا اللَّهُ بِمَا نَقُولُ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ يَصْلَوْنَهَا فَبِئْسَ الْمَصِيرُ »
«آيا كسانى را كه از نجوا منع شده بودند نديدى كه باز بدانچه از آن منع گرديدهاند برمىگردند و با همديگر به [منظور] گناه و تعدى و سرپيچى از پيامبر محرمانه گفتگو مىكنند و چون به نزد تو آيند تو را بدانچه خدا به آن [شيوه] سلام نگفته سلام مىدهند و در دلهاى خود مىگويند چرا به آنچه مىگوييم خدا ما را عذاب نمىكند جهنم براى آنان كافى است در آن درمىآيند و چه بد سرانجامى است»
- نجوای این افراد گناه و تجاوز به خلق و حرمت شکنی به پیامبر بود. آنان زمانی که نزد پیامبر می آمدند در عوض گفتن «سلام علیک» «سام علیک» به معنای مرگ بر تو می‌گفتند. آنان در خلوت خود بدبین و ناامید هستند و گرفتار گناهی شده‌اند که کبیره محسوب می‌شود. همچنان‌که قرآن می‌فرماید:
« …وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْكافِرُون»[2]
- «الْعُدْوَانِ » تجاوز از حریم بندگی است. اگر در جایگاه بندگی قرار گیریم و از آن تعدی نکنیم وکالت و رحمت و لطف و … خدای سبحان به طور خاص مارا فرا می گیرد.
- اگر خود را در صف اعوان و انصار حضرت بقیة الله هیچ بدانیم و گمان کنیم هیچ نفعی نخواهیم داشت گرفتار «مَعْصِيَتِ الرَّسُولِ» شده ایم.فردی به حضرت گفته بود ما فقط در حد سیاهی لشکر شما هستیم حضرت فرمودند ما به سیاهی لشکر هم نیاز داریم.
- وقتی مراقبه ای نسبت به افکار و گفتار خود نداشته باشیم خود به خود افکار و گفتارمان تاثیر نادرست خود را بر جا می گذارد.
- عدم مراقبه (خواه مراقبه ظاهری باشد یا باطنی) منجر به بی ادبی ظاهری و گستاخی در حریم بندگی می شود.
سوره مبارکه مجادله، آیه 9
« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَنَاجَيْتُمْ فَلَا تَتَنَاجَوْا بِالْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُولِ وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ »
« اى كسانى كه ايمان آوردهايد چون با يكديگر محرمانه گفتگو مىكنيد به [قصد] گناه و تعدى و نافرمانى پيامبر با همديگر محرمانه گفتگو نكنيد و به نيكوكارى و پرهيزگارى نجوا كنيد و از خدايى كه نزد او محشور خواهيد گشت پروا داريد »
- قرآن به مومنین می فرماید خطری در کمین شما است،خطر نجوای نادرست. در خلوت هایتان چه خلوت دو نفره یا سه نفری و چه خلوت با خودتان، نجوای نادرست نداشته باشید.
- در خلوت با خود باید علی الدوام به خود القای خیرات و امور مثبت را کنیم زیرا حال نکو در قفای فال نکو است. .نقش دعا نیز در زندگی ما چنین است.دعا سبب می شود انرژی ایجاد امور خیر را برای خود ایجاد کنیم و نتیجه ان ایجاد ان امر در اینده است.
- در خلوت‌هایتان با یکدیگر علی الدوام امور مثبت را به یکدیگر متذکر شوید و اگر دیدید کسی قصد بیان مشکلاتش را دارد از او بخواهیم ابتدا نعمات زیادی که خداوند به او داده را بیان کند بعد لب به ناشکری و شکوه باز کند.
- تقوا یعنی پرهیز کنید از این که خود را در محضر خدا نبینید، وقتی خود را در محضر حق می‌بینید خداوند با تمام رأفت و رحمت و لطف و کرامتش از شما دعوت می‌کند.
سوره مبارکه مجادله، آیه 10
« إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّيْطَانِ لِيَحْزُنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَلَيْسَ بِضَارِّهِمْ شَيْئًا إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ »
« چنان نجوايى صرفا از [القاآت] شيطان است تا كسانى را كه ايمان آوردهاند دلتنگ گرداند و[لى] جز به فرمان خدا هيچ آسيبى به آنها نمىرساند و مؤمنان بايد بر خدا اعتماد كنند»
- در لسان عرب «حزن» زمین پر از سنگلاخ است که راه رفتن در آن سخت و دشوار است ولی «سهل» زمین بدون سنگ است که راه رفتن در آن آسان است.
- عامل بسیاری از مشکلات افکار نامناسب است.
- غصه خوردن فعل شیطان است قرآن می‌فرماید: «إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّيْطَانِ»
- نجواهای نادرست خلوت های ما دست ساز شیطان است تا سیر را برای سالک سخت کند و بندگی را در نظر او سخت جلوه دهد، گرچه ضرری نمی‌تواند وارد کند مگر آنکه خداوند بخواهد.
«وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»
- ایمان اقتضای خوش‌بینی به خدای سبحان را دارد.
- مؤمنین باید خدا را وکیل بگیرند نه شیطان را و زمام امور را به خدایی بسپارند که بهترین وکیل است، خداوندی که آتش را بر ابراهیم گلستان می کند و چاقو را بر گردن اسماعیل بی‌اثر.
- اگر نور ایمان در زندگی ما زیاد شود هیچ نگرانی غیر از بندگی نداریم.
کارساز ما به فکر کار ما است
فکر ما در کار ما آزار ما است
«وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوَى»
- منظور از بر توسعه و زیاد درخواست کردن است به این معنا که زمانیکه به خود برنامه می‌دهید نگویید من فقط می‌خواهم به عنوان مثال حسود نباشم و یا فقط صادق باشم بلکه بگویید می‌خواهم تمام بدی‌ها را نداشته باشم و تمام خوبی‌ها را دارا باشم به تعبیری درخواست فقدان تمام سپاه جهل و دارا بودن تمام سپاه عقل را کنیم.
- بِرّ و بَرّ از یک خانواده است، بَرّ خشکی وسیع است و بِرّ خیرات وسیع، با بیان «وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوَى» درخواست انواع کمالات و پرهیز از انواع بدی‌ها را کنیم.
- ما فقط مالک دعایمان هستیم «لَا يَمْلِكُ إِلَّا الدُّعَاء»[3] به همین جهت فقط میزان احتیاج و نیاز خود را به خداوند نشان بدهیم. احتیاجاتی که بسیار گسترده و وسیع است.
- غصه خوردن یعنی غلبه شیطنت شیطان. اگر اهل غصه خوردن هستیم بدانیم در زندگی‌مان درب یا روزنه‌ای برای ورود شیطان است. با معرفت نسبت به خدای سبحان پنجره دوجداره‌ای ایجاد کنید و مانع ورود شیطان شوید.
سوره مبارکه مجادله، آیه 11
« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَإِذَا قِيلَ انشُزُوا فَانشُزُوا يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ »
« اى كسانى كه ايمان آوردهايد چون به شما گفته شود در مجالس جاى باز كنيد پس جاى باز كنيد تا خدا براى شما گشايش حاصل كند و چون گفته شود برخيزيد پس برخيزيد خدا [رتبه] كسانى از شما را كه گرويده و كسانى را كه دانشمندند [بر حسب] درجات بلند گرداند و خدا به آنچه مىكنيد آگاه است »
ظاهر آیه می‌گوید ارتباطات افراد با یکدیگر باید حسنه باشد، باید به همه وسعت دهیم و جا را برای تازه وارد باز کنیم، طبق باطن آیه همه ما وسعت و گنجایش تمام خوبی‌ها و حسنات را داریم و اگر مقدار کمالاتی که متصف به آن هستیم را برای خود کافی بدانیم مخالف امر الهی عمل کرده‌ایم و در مقابل اگر وسعت وجودی خود را برای این اتصاف باور کنیم و حسنات را در خود جای دهیم خداوند کمک و رشد و رافت خود را نصیب‌مان می‌کند و تعالی خاصی به ما عنایت می‌کند.
سوره مبارکه مجادله، آیه 12
« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً ذَلِكَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَأَطْهَرُ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ »
«اى كسانى كه ايمان آوردهايد هرگاه با پيامبر [خدا] گفتگوى محرمانه مىكنيد پيش از گفتگوى محرمانه خود صدقهاى تقديم بداريد اين [كار] براى شما بهتر و پاكيزهتر است و اگر چيزى نيافتيد بدانيد كه خدا آمرزنده مهربان است»
- خرج نکردن موجودی برای نجوای با پیامبر گناه است.
- قرآن به مؤمنین می‌فرماید زمانیکه با پیامبر نجوا می‌کنید صدقه بدهید و اگر چیزی برای پرداخت به عنوان صدقه نداشتید گرچه مرتکب معصیت شده‌اید ولی خداوند بخشنده و مهربان است. (معصیت را با توجه به آنکه قران می‌فرماید خداوند غفور و بخشنده است برداشت کردیم)
- نجوای با پیامبر زمانی است که پیامبر را از راه دور یا نزدیک زیارت می کنیم و زیارت ایشان را می خوانیم.
- برای پرداخت صدقه موجودی و دارایی زیادی داریم. کافی است آن را جستجو کنیم، این دارایی می‌تواند مال باشد یا ذکر لسانی یا اشک. اگر چیزی نیافتیم در نهایت جان خود را صدقه دهیم.
این جان عاریت که به حافظ سپرده دوست
روزی رخش ببینم و تسلیم وی کنم
«إِذَا نَاجَيْتُمُ الرَّسُولَ»
«نَاجَيْتُمُ» باب مفاعله و دو جانبه است.زمانیکه با پیامبر خلوت می کنیم گمان نکنیم این خلوت و نجوا یک جانبه است بلکه پیامبر نیز به ما توجه دارد .
«فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً»
- پرداخت صدقه هنگام نجوا با پیامبر به دلیل شباهت یافتن به وجود مبارک ایشان و مقتضای ادب است همچنان‌که قرآن می فرماید:
« الطَّيِّباتُ لِلطَّيِّبينَ وَ الطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّباتِ»[4]
- پرداخت صدقه انسان را از بسیاری بدی‌ها پاک و مصفی می کند. با این پرداخت انسان متصف به صفت سخاوت می‌شود و با این اتصاف گویا بسیاری از محاسن دیگر در او جای گرفته است، در مقابل پرداخت نکردن صدقه سبب اتصاف به صفت بخل است و مانع جذب محاسن می شود.
- پرداخت صدقه انسان را با نشاط می‌کند و این بانشاطی سبب نجوای بهتری با پیامبر می‌شود.
- هنگام نماز اگر به جهت موانعی که پیش از نماز ایجاد شده (به عنوان مثال عصبانیت)حضور قلب لازم را نداریم صدقه پرداخت کنیم.
- جدا شدن از تعلق ها با پرداخت صدقه طهارت عجیبی برای انسان ایجاد می کند.
سوره مبارکه مجادله، آیه 13
« أَأَشْفَقْتُمْ أَن تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ »
« آيا ترسيديد كه پيش از گفتگوى محرمانه خود صدقههايى تقديم داريد و چون نكرديد و خدا [هم] بر شما بخشود پس نماز را برپا داريد و زكات را بدهيد و از خدا و پيامبر او فرمان بريد و خدا به آنچه مىكنيد آگاه است»
قرآن به مؤمنین می‌فرماید آیا می ترسید با پرداخت صدقه و خرج کردن مال و جان و توان‌تان هنگام نجوای با پیامبر از دارایی‌تان کاسته شود؟! درحالی‌که خداوند برای هرکس که بخواهد وسعت می‌دهد:
«وَ اللَّهُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليم»[5]
تاریخ جلسه: 97/3/22 ـ جلسه 21
«برگرفته از بیانات استاد زهره بروجردی»
[1] سوره مبارکه حدید، آیه 4
[2] سوره مبارکه یوسف، آیه 87
[3] مفاتیح الجنان، دعای کمیل
[4] سوره مبارکه نور، آیه 26
[5] سوره مبارکه بقره، آیه 261
